Θάνατος στη Βενετία
Gilles Fumey
Mediapart - Blog Géographies en mouvement - 20 Ιουλίου 2022
Σε όλες τις μάχες κατά του υπερτουρισμού που πλήττει ορισμένες συνοικίες του Παρισιού, της Λυών, περιοχές όπως οι Καλανίκες της Μασσαλίας, πόλεις σαν το Κολμάρ, τη Βαρκελώνη, το Άμστερνταμ και την Μπανγκόκ, η περίπτωση της Βενετίας είναι διαφωτιστική. Οι μάχες που δίνονται εκεί έχουν μέλλον μπροστά τους.
Με 25 εκατομμύρια τουρίστες σε μια επιφάνεια ίση με το δάσος της Βουλώνης, η Βενετία κινδυνεύει πολύ απλά να βυθιστεί. Ο δήμαρχος, Λουίτζι Μπρουνιάρο, 60 ετών, θα ήθελε να δει την πόλη του να μετατρέπεται σε πόλη-campus και σε εργαστήριο οικολογικής μετάβασης. 'Εχει πάρει όμως μία τέτοια κατεύθυνση;
Με λιγότερους από 50.000 κατοίκους, που αντιστοιχούν στο μισό πληθυσμό της δεκαετίας του 1970, η Βενετία συνεχίζει να χάνει κατοίκους. Τα ναυπηγεία όπου κατασκευάζονται οι γόνδολες και τα εργαστήρια γυαλιού χάνουν το εργατικό δυναμικό τους. Πώς αντιδράει ο δήμαρχος; Αποδιώχνοντας την ενοχλητική εικόνα που εξαιτίας της τον συνέκριναν με τον Μπερλουσκόνι και τον κορόιδευαν για τους ακροδεξιούς υποστηρικτές του. Διευθετώντας έπειτα το οικονομικό σκάνδαλο που προκλήθηκε από το πλωτό φράγμα "Μωυσής" και οδήγησε στην πτώση της πρώην δημοτικής αρχής το 2015. Δοκιμάζοντας το φράγμα το 2020, το οποίο προστάτευσε πράγματι αποτελεσματικά την πλατεία του Αγίου Μάρκου από τη φθινοπωρινή acqua alta. Πείθοντας τον Μάριο Ντράγκι, τον Ιταλό πρωθυπουργό, να απαγορεύσει την είσοδο των κρουαζιερόπλοιων στο κανάλι της Guidecca τον Αύγουστο του 2021. Και πετυχαίνοντας να εκλείψουν οι μαύροι καπνοί από την Marghera, το γειτονικό χημικό συγκρότημα.
Αλλά η μεγάλη μάχη δεν έχει ακόμη αρχίσει. Με έναν τουριστικό πληθυσμό που κάθε χρόνο στην πόλη ισούται με εκείνο της Αυστραλίας, ο δήμαρχος θα ήθελε να δοκιμάσει ένα σύστημα διοδίων από 3 έως 10 ευρώ την ημέρα (ανάλογα με την εποχή), με υποχρεωτική κράτηση, όπως επρόκειτο να αποφασιστεί τον περασμένο μήνα και αναβλήθηκε για τον Ιανουάριο του 2023. Για να βγάλει λεφτά; Ή για να ωθήσει τους τουρίστες να κλείσουν με συγκεκριμένη ημερομηνία την πρόσβασή τους στην πόλη; Γιος μιας δασκάλας και ενός "εργάτη-ποιητή", ο Μπρουνιάρο θέλει να "ενθαρρύνει τον ποιοτικό τουρισμό και να αποθαρρύνει τον μαζικό τουρισμό". Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να ρυθμίζει τις ροές με ένα δίκτυο βιντεοεπιτήρησης λειτουργώντας με 620 κάμερες κάτω από τον έλεγχο ενός Smart Control Room και τη διαχείριση από την αστυνομία. Αν και τα δεδομένα εγγυώνται την "ανωνυμία", είναι ήδη εφικτό να προσδιοριστούν ο αριθμός των τουριστών ανά εθνικότητα και τα μέρη όπου κινούνται στην πόλη σε μια δεδομένη στιγμή.
Οι "αντί" φοβούνται ότι η Βενετία θα μετατραπεί σε θεματικό πάρκο, ενώ άλλοι φοβούνται νομικές προσφυγές ή ακόμη και ένα άχρηστο μέτρο που δεν θα επιβραδύνει τις εισόδους. Το κύριο ερώτημα είναι πώς θα ξαναγυρίσει ο πληθυσμός πίσω στην πόλη. Ο Μπρουνιάρο έχει τη δική του ιδέα: εφόσον υπάρχουν ήδη 12.000 φοιτητές στη Βενετία, αυξάνοντας τη δυναμικότητα της πανεπιστημιούπολης σε 60.000, θα μπορούσε το μέλλον της Βενετίας να ακολουθήσει την προοπτική μιας "παγκόσμιας πρωτεύουσας της βιωσιμότητας", όπως το ονειρευόταν ο πρόεδρος της περιφέρειας του Βένετο, Λούκα Ζαία.
Η άλλη προσέγγιση είναι σε διαφορετική κλίμακα: να γίνει η Βενετία η οικονομική πρωτεύουσα (συμπεριλαμβάνοντας το βιομηχανικό λιμάνι της Marghera) της βορειοανατολικής Ιταλίας, όπως το Μιλάνο στη Λομβαρδία ή το Τορίνο στο Πιεμόντε. Η μετάβαση από το πετρέλαιο στο υδρογόνο, στα βιοκαύσιμα, στην επεξεργασία αποβλήτων για την παραγωγή ενέργειας, όλα αυτά αφήνουν σκεπτικούς πολλούς στρατηγικούς της καινοτομίας, αν και γνωρίζουν καλά ότι με την εξαιρετική ορατότητα της Βενετίας, διαθέτουν ένα πολύτιμο χαρτί στα χέρια τους. Μπορούμε να φανταστούμε τα 50.000 πλοιάρια της λιμνοθάλασσας να κινούνται με ηλεκτρικό ρεύμα για να μειωθεί το τρομακτικό επίπεδο ρύπανσης;
Στην πραγματικότητα, η απαγόρευση των κρουαζιερόπλοιων αποφασίστηκε προκειμένου να αποφευχθεί η διαγραφή της περιοχής από τον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco. Από τις αρχές του 2022, όμως, τα καταλύματα AirBnb παρουσιάζουν πάλι μεγάλη αύξηση. Και αν τα διόδια δεν συμβάλουν στην ουδετερότητα του άνθρακα, η Βενετία θα εκτεθεί εκ νέου σε άλλες απειλές.
Η Isabelle Autissier, η οποία δημοσίευσε πρόσφατα Το ναυάγιο της Βενετίας (Hazan, 2022), τάσσεται υπέρ του σχεδίου περιορισμού των επισκεπτών μέσω της ψηφιακής οικονομίας. Έχει δίκιο; Προς το παρόν, το πρώην νοσοκομείο στο οποίο έζησε ο Τόμας Μαν όταν έγραφε το Θάνατος στη Βενετία, το Ospedale al Mare στο Λίντο, θα αποτελέσει ένα τεστ: το εποφθαλμιούν τόσο η TH Resorts, ιδιοκτήτρια του Club Med, όσο και το CompuGroup Medical, μία γερμανική επενδυτική εταιρεία που επιθυμεί να αναπτύξει ένα κέντρο βιοϊατρικής έρευνας.
Θα δούμε βέβαια αν το Μεγάλο Κανάλι, "ο μοναδικός υπόνομος στον κόσμο που προσφέρει στον θεατή τη μέθη μιας απόβασης σε κάποιο λιμάνι των νησιών Μαρκίζ", όπως έγραφε σαρκαστικά ο Régis Debray στο Ενάντια στη Βενετία (Gallimard, 1995), θα εξακολουθεί να κάνει τους ανθρώπους να ονειρεύονται.
