Ο Μίκης στη Μόσχα
Το περιπετειώδες ταξίδι του 1970, όπως το διηγήθηκε η κόρη του Μαργαρίτα
Για τη φωτογραφία στη Μόσχα, 1970.
Και όχι μόνο.
Με αγάπη
Μαργαρίτα
Φωτ. Μίκης Θεοδωράκης | Ορχήστρα Μίκη Θεοδωράκη
Θα ήθελα να σας περιγράψω τη φωτογραφία αυτή.
Αλλά είχα μία βαθύτατη ανάγκη να γυρίσω πολύ πιο πίσω, εώς τ' αρχαία χρόνια της Ιωνίας· κι' έπειτα στην εποχή που ζούσαν νέοι οι παππούδες μου στη χαμένη τους πατρίδα, τη Μικρά Ασία.
Αν θεωρείτε όλα τα παρακάτω απλή λογοδιάρροια, χωρίς κανένα λόγο ύπαρξης, προσπεράστε τα κι απλά να ξέρετε πως η φωτογραφία αυτή τραβήχτηκε τον Αύγουστο του 1970, στη Μόσχα, στην Κόκκινη Πλατεία.
Είμαστε ο μπαμπάς, η μαμά, ο Γιώργος κι εγώ.
Φτάσαμε στη Σοβιετική 'Ενωση με τον πατέρα μας που ήταν επίσημα προσκεκλημένος από την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ.
Του πρότειναν τη θέση του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ στη θέση του τότε γραμματέα Κώστα Κολιγιάννη (1956 - 1972).
Ο μπαμπάς όμως δε γνώριζε τον λόγο της πρόσκλησης.
Σκεφτόταν· προφανώς η Σοβιετική 'Ενωση ήθελε να τιμήσει τον κομμουνιστή επαναστάτη!
Φυσικά, μετά την πρότασή τους και πολλές συζητήσεις, διαφώνησε μαζί τους.
Στη Μόσχα έγιναν πολλές συζητήσεις.
Εμείς με τη μαμά και τη μεταφράστρια-συνοδό μας (της KGB), την ευχάριστη Γκαλίνα.
Αλωνίζαμε την πόλη βδομάδες ολόκληρες!
'Εμαθα τότε τόσο καλά τη Μόσχα· ήμουνα έντεκα χρονών κι ο Γιώργος δέκα!
'Ηταν κι ο Αλέξης Χατζής μαζί μας.
Πέρσι που ξαναπήγα, πάλι με τον Αλέξη, μετά από ένα ακόμη ταξίδι το 1983 με τους γονείς μου τη σύντομη εποχή διακυβέρνησης του Γιούρι Αντρόπωφ, θαύμασα μια πανέμορφη πόλη, πλούσια και φανταχτερή, στα αμερικανικά πρότυπα σπατάλης και χλιδής, μιας μητρόπολης του κόσμου.
Θυμάμαι πως μετά τη Μόσχα και κάποιες ειδυλλιακές εκδρομές στα περίχωρά της, τη διαμονή μας σε κομψές ντάτσες που παραθέριζαν οι σοβιετικοί καλλιτέχνες, το κολύμπι στον ποταμό Βόλγα, τις πολλές παραστάσεις στο θέατρο Τσαϊκόφσκι και στο θέατρο του Κρεμλίνου κι αμέτρητα άλλα μαγικά για δύο παιδάκια, μας φιλοξένησαν στη Γιάλτα, σε αποκλειστικό θέρετρο για τα στελέχη της ηγεσίας του κόμματος!
Εκεί έπρεπε ο μπαμπάς να περιμένει τα αποτελέσματα των συζητήσεών τους.
Αξέχαστη Κριμαία!
Αξέχαστη και η χλιδή που περιέβαλε τα κομματικά στελέχη.
Περισσότερο όμως θυμάμαι την ομορφιά του τοπίου.
Θυμίζει το τοπίο της Κινέτας με τα καταπράσινα δάση πάνω στις απότομες πλαγιές που σκαρφαλώνουν εώς τις κορφές της οροσειράς των Γερανίων!
Η Κριμαία με τις υπερβολικά δαντελωτές παραλίες της, τα λιλιπούτια νησάκια, τα βράχια που εξέχουν ξαφνικά μέσα από τη θάλασσα, σκόπελοι κοντά στις ακρογιαλιές!
Και πεύκα, παντού πεύκα!
Εμείς αγναντεύαμε τα βουνά και τις παραλίες μέσα από σούπερ καταδιωκτικά του πολεμικού ναυτικού!
Μεγαλεία στη Γαλλία δηλαδή!
Η Κριμαία θύμιζε ακόμη τις ακτές στον Κορινθιακό που αγκιστρώνονται κι αυτές στ' απότομα Γεράνια 'Ορη με το απέραντο οργιώδες πευκοδάσος!
Αν ακολουθήσεις με τη βάρκα κατά μήκος την ακτή, από τον φάρο της Βουλιαγμένης, απέναντι από το σπίτι μας στο Βραχάτι, μπαινοβγαίνεις σε μικρούς όρμους και χώνεσαι σ' αινιγματικές σπηλιές, συνεχίζεις μακριά εώς τον βαθύ μυστηριώδη κόλπο με τα παγωμένα νερά, εώς τ' όμορφο Αλεποχώρι κι ακόμη παραπέρα φτάνεις εώς τη Ψάθα. Εκεί, οι κοιλάδες απλώνονται στα πόδια του όρους Πατέρα κι εώς τον φοβερό Κιθαιρώνα, κατοικία των Ερινύων!
Μαγεία!
Πόσο μοιάζει η δύστυχη Κριμαία με την Ελλάδα!
'Ισως γι' αυτό χιλιάδες 'Ελληνες, χιλιάδες χρόνια τώρα, την υιοθέτησαν για πατρίδα τους.
Κάποια μέρα στη Γιάλτα πήγαμε να επισκεφτούμε το σπίτι του συγγραφέα 'Αντον Τσέχωφ που έζησε εκεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
'Ηταν απόγευμα, στο γαλήνιο κήπο όπου κάθισε ο μπαμπάς δίπλα στο μαρμάρινο τραπέζι κι έγραψε δυο λόγια στο βιβλίο των επισκεπτών. Σίγουρα υπάρχει ακόμη η αφιέρωσή του.
Υπάρχει και μια φωτογραφία. Τον τράβηξαν καθώς έγραφε. 'Οταν την κοιτάζω νιώθω σαν να βλέπω ένα ιστορικό γεγονός.
Γύρω μας αμέτρητα δέντρα, αμέτρητα παρτέρια με λουλούδια κι αμέτρητα μονοπάτια! 'Ημασταν θαρρείς στον Παράδεισο. Γι' αυτό εμείς τα παιδιά περπατούσαμε ευλαβικά σαν σε άγιο τόπο.
Κι ύστερα οι σύνοδοί μας πήραν την εντολή να φύγει ο μπαμπάς και φύγαμε!
'Οταν επιστρέψαμε στη Μόσχα στο αεροδρόμιο, οι σύνοδοί μας, της KGB, μεταμορφώθηκαν σε αντιπαθητικούς κρατικούς υπαλλήλους, μεσ' τον εκνευρισμό.
Με βιασύνη περάσαμε το τελωνείο και τον έλεγχο των διαβατηρίων.
'Ηθελαν να φύγουμε μια ώρα αρχύτερα.
Το ίδιο και περισσότερο ήθελαν οι γονείς μας.
Ενώ περνάγαμε από τη μια αίθουσα στην άλλη που κατέληγαν στους εξωτερικούς αεροδιαδρόμους, είδαμε πέρα από μια θεόρατη τζαμαρία, στο βάθος μακριά, μια ομάδα νεαρών που κουνούσαν έντονα τα χέρια τους και μας χαιρετούσαν με πάθος και μανία! Τους βλέπαμε που φώναζαν, όμως δεν τους ακούγαμε πίσω από την τεράστια τζαμαρία.
Δίπλα μας στεκόταν ο συνοδός του μπαμπά, ένας τεράστιος κι ογκώδες άνδρας, ο συνομιλητής μέρα-νύχτα του μπαμπά· Ανατόλ νομίζω τον έλεγαν (θα ρωτήσω τον μπαμπά· ήταν φυσικά στέλεχος της KGB!)
Είπε στον μπαμπά πως οι νεαροί ήταν 'Ελληνες από την Τασκένδη κι είχαν ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα για να τον δουν! Μετά από μια βδομάδα ταξίδι με το τρένο κι αμέτρητες στάσεις στα κοντρόλ της αστυνομίας, έφτασαν ίσα-ίσα την ώρα της αναχώρησής μας!
Ζήτησαν να δουν, να μιλήσουν με τον μπαμπά, ή τουλάχιστον να τον χαιρετίσουν.
'Ομως, είπε ο Ανατόλ, πως άδεια δεν πήραν για να τον δουν κι ας είχαν ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα...
Και τώρα με κουνήματα και μορφασμούς, προσπαθούσαν να δώσουν στον μπαμπά να καταλάβει πόσο τον υπεραγαπούσαν!
Βλέπετε ο μπαμπάς τους είχε επισκεφτεί στην Τασκένδη το 1966 με την ορχήστρα του, την Μαρία Φαραντούρη και τον Αντώνη Καλογιάννη, κι η μουσική ήταν μια άσβεστη φλόγα για τους απομονωμένους και ξεχασμένους 'Ελληνες αντάρτες και τα παιδιά τους στην κεντρική Ασία.
Στη τζαμαρία ήταν παιδιά 'Ελλήνων ανταρτών που είχαν γεννηθεί στα βάθη της Ασίας!
'Ολες τις λεπτομέρειες σχετικά με το συμβάν στο αεροδρόμιο της Μόσχας το 1970, με την ομάδα από την Τασκένδη, μας τις εξιστόρησε εικοσιπέντε χρόνια αργότερα, στην Αθήνα πλέον, ο Δημήτρης Χριστοδούλου, το μπουζούκι της σημερινής μας ορχήστρας, που όμως δεν ζει πια, έφυγε πολύ νωρίς, πάνε πια δέκα χρόνια.
'Ομως το 1970 ήταν κι αυτός εκεί.
'Ολ' αυτά έγιναν μετά την απελευθέρωση του μπαμπά από τη Χούντα, όταν ο Γάλλος πολιτικός Jean-Jacques Servan-Schreiber ήρθε με θράσος και τον ζήτησε από τον δικτάτορα Γιώργο Παπαδόπουλο προσωπικά, ενώ ο μπαμπάς φούσκωνε επικίνδυνα.
Η κοιλιά του είχε γίνει τούμπανο κι έτσι τον μετέφεραν από το στρατόπεδο του Ωρωπού στο νοσοκομείο 'Αγιος Παύλος (νυν νοσοκομείο της Νίκαιας).
Η Χούντα νόμιζε πως είχε καρκίνο στο στομάχι· σκέφτηκε λοιπόν πως έτσι θα τον ξεφορτωνόταν!
Τελικά ο μπαμπάς είχε μία απλή σκωληκοειδίτιδα που όμως κανείς δεν την είχε διαγνώσει κι αυτή μετατράπηκε σε καραμπινάτη περιτονίτιδα!
'Εσπασε τη στιγμή που ο μπαμπάς, ελεύθερος πια βρισκόταν στη Ρώμη, σε τεράστια πλατεία, Πρωτομαγιά 1970, πάνω στην εξέδρα με τον Enrico Berlinguer (μετέπειτα ηγέτη του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς), μπροστά σε εκατοντάδες χιλιάδες λαό, στην κεντρική ομιλία της Πρωτομαγιάς!
Το πλήθος θαύμαζε τον ήρωα, τον μαχητή της Αντίστασης, τον κομμουνιστή, τον πατέρα μου!
Το πλήθος ζητοκραύγαζε μπροστά στον επαναστάτη!
Ο ιταλικός λαός τον λάτρευε!
Κι ο μπαμπάς ξεκίνησε τον χαιρετισμό του σε άπταιστα ιταλικά και ... λιποθύμησε!
Η εγχείρηση σε νοσοκομείο της Ρώμης κράτησε πάνω από τέσσερις ώρες, λόγω του ότι το πύον είχε πια απλωθεί μέσα σε όλη του την κοιλιά.
"Έβγαλαν τα έντερά μου και τα έπλυναν", μας έλεγε αργότερα ο μπαμπάς.
"Κόντεψα πραγματικά να πεθάνω! Μ' έσωσε ένας μεγάλος γιατρός."
'Ηταν ο προσωπικός γιατρός του Berlinguer.
Κι εμείς παιδιά, βάλαμε κι αυτό το συμβάν στο πάνθεον των κατορθωμάτων του μπαμπά!
'Οσο για τον Jean-Jacques Servan-Schreiber, μετά την παλικαριά του, μπήκε θριαμβευτής στη γαλλική Βουλή με το νεοσύστατο κόμμα του, Le Parti Radical.
Και σ' αυτό βοήθησε ο μπαμπάς, λέγαμε μ' ενθουσιασμό!
'Ολα αυτά έγιναν τέλη Απριλίου του 1970 κι εμείς ζούσαμε πάντα στη Νέα Σμύρνη, όμηροι της Χούντας έλεγαν οι μεγάλοι.
Γι' αυτό κι εμείς το σκάσαμε την Πρωτομαγιά!
Ο μαμά, ο Γιώργος κι εγώ μεταμφιεσμένοι σε Γάλλους!
Με τη βοήθεια φίλων του Schreiber (και κατόπιν φίλων καρδιακών των γονιών μου, στη Γαλλία πλέον), κάναμε δήθεν κρουαζιέρα στο Αιγαίο με ένα ιστιοφόρο (;) νοικιασμένο από τον εφοπλιστή Ποταμιάνο (που να το 'ξεραν κι αυτοί!).
Και καταλήξαμε στη Χίο.
Από κει, με γαλλικά διαβατήρια και η μαμά με καφετιά περούκα, περάσαμε στην Τουρκία με το καραβάκι της Γραμμής.
Χίος-Τσεσμές!
Το πρώτο μας ταξίδι εκτός Ελλάδας, μετά από κάμποσα χρόνια από την άφιξή μας στην Ελλάδα όταν ήρθαμε μωρά από το Παρίσι.
'Ημουνα έντεκα χρονών και ο Γιώργος δέκα.
Φτάσαμε στην Τουρκία από τη θάλασσα όπως είχαν φύγει οι δικοί μας, εκατομμύρια δικοί μας.
Μπροστά μας φάνηκε η πατρίδα της γιαγιάς 'Ασπας, της μαμάς του μπαμπά!
Ο Τσεσμές.
Μια πόλη μυθική,
Μια πόλη μαγική. [...]
Μαργαρίτα Θεοδωράκη
mosaics-margaritas.gr
