Οι «Γάμοι» για τέσσερα πιάνα, κρουστά, μονωδούς και χορωδία. Η «Ιεροτελεστία της άνοιξης» με δύο πιάνα και το «Τραγούδι του αηδονιού» με ένα πιάνο. Τρία διαφορετικά έργα, τρεις ξεχωριστοί χορογράφοι, ένας μέγας συνθέτης που επηρέασε τη μουσική πρωτοπορία των πρώτων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα.
Το μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει από το Σάββατο και για έξι παραστάσεις ένα τρίπτυχο με τίτλο «Από τη Ρωσία με αγάπη» αφιερωμένο στον Ίγκορ Στραβίνσκι, τον συνθέτη που συνέβαλε αποφασιστικά στις μουσικές εξελίξεις του 20ού αιώνα.
Δύο μήνες τώρα οι χορευτές του μπαλέτου στροβιλίζονται στις μουσικές της «Ιεροτελεστίας της άνοιξης» που χορογράφησε ο Δάφνις Κόκκινος, στο «Τραγούδι του αηδονιού» που ετοίμασε ο Μάρκο Γκέκε και στους «Γάμους» του Κωνσταντίνου Ρήγου.
Είναι φανερό πως οι τρεις ξεχωριστές χορογραφίες, μαγικές –για διαφορετικούς λόγους η καθεμιά– διαφέρουν από οτιδήποτε έχει παρουσιάσει το τελευταίο διάστημα το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Η αυλαία θα σηκωθεί πρώτα για τον Δάφνι Κόκκινο που αναμετριέται με ένα κομμάτι που έχει ποτίσει το χορευτικό του DNA. Ο μοναδικός Έλληνας χορευτής στο Χοροθέατρο του Βούπερταλ της Πίνα Μπάους, βοηθός της θρυλικής χορογράφου από το 2002 μέχρι τον θάνατό της το 2009, χορευτής και υπεύθυνος προβών του χοροθεάτρου ακόμα και σήμερα ξέρει πως από το παρελθόν του δεν μπορεί να ξεφύγει.
«Το να χορογραφήσω την «Ιεροτελεστία της άνοιξης» είναι για μένα μια μεγάλη πρόκληση. Είναι η πρώτη παράσταση που είδα από το χοροθέατρο του Βούπερταλ της Πίνα Μπάους, όταν ακόμα ήμουν σπουδαστής στην Κρατική Σχολή Χορού.
Είναι το κομμάτι που εδώ και 28 χρόνια χορεύω με την ομάδα της Πίνα. Είναι μια μεγάλη πρόκληση να σκεφτώ και να αισθανθώ το κομμάτι τελείως διαφορετικά απ' ό,τι μέχρι τώρα».
Οι καρέκλες τοποθετημένες σε σειρά ή σε κύκλο, το σκηνικό έτοιμο για την ιεροτελεστία. Τα μαλλιά λυμένα, τα νεγκλιζέ ολόλευκα, η κίνηση φίνα, οι άνδρες μισόγυμνοι, ο μινιμαλισμός παραπέμπει σε εικόνες που έχουμε συνδέσει με την χορευτική θεότητα Πίνα Μπάους.
Οι φωτισμοί στοχεύουν στη σκηνή με τρόπο που το φως και το σκοτάδι να βαδίζουν χέρι χέρι. Σε μια άκρη, μια στοίβα παπούτσια πεταμένα, η σκηνή γεμάτη ζευγάρια ανθρώπων.
«Με βασάνιζε πάντα η σκέψη του Πλάτωνα, για τον άνθρωπο που στην αρχή ήταν "ολόκληρος", αρσενικό και θηλυκό μαζί. Με κεφάλια που κοιτούσαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ένα ζευγάρι από μόνος του. Και μετά τη διχοτόμησή του κυριαρχεί το πάθος για επανένωση και ένα κοίταγμα στα μάτια πρόσωπο με πρόσωπο επιτέλους» λέει ο Δάφνις Κόκκινος για τη χορογραφία του.
«Αυτά τα ζευγάρια υπάρχουν στην "Ιεροτελεστία" μου. Ο ανεμοδαρμένος άνθρωπος, μια γκρίζα διάθεση, ένα γοερό κλάμα. Μια θυσία, που για να έχει λόγο ύπαρξης απαιτεί θύματα. Μια ανάγκη σκληρή αλλά αναπόφευκτη».
Να, σαν αυτή την αποφασισμένη θυσία στην οποία οδηγείται στο φινάλε το μαυροντυμένο ζευγάρι, όσο οι υπόλοιποι χορευτές γυρνούν την πλάτη στο κοινό και τη σκηνή, μάρτυρες και αρνητές μαζί του αναπόφευκτου.
***
Κι αν στην «Ιεροτελεστία της άνοιξης» η ατμόσφαιρα γίνεται απόκοσμη, στο «Τραγούδι του αηδονιού» η έξοχη χορογραφία του Μάρκο Γκέκε μεταμορφώνει μέσα σε λίγα λεπτά το μπαλέτο σε μια σύγχρονη, δυναμική ομάδα.
Τρίβεις τα μάτια σου, θυμάσαι ότι δεν είναι το Netherlands Dance Theatre στην αίθουσα, καταλαβαίνεις αμέσως γιατί ο Γερμανός χορογράφος είναι από τους πλέον περιζήτητους χορογράφους αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη, θαμπώνεσαι από τη μεταδοτική ένταση μιας χορογραφίας που ο ίδιος περιγράφει με τρεις λέξεις: «Τραγούδι, Έρως, Θάνατος».
Οι κινήσεις κοφτές, καθαρές, σπασμωδικές, τα χέρια κινούνται με συγκλονιστικό τρόπο καθώς ένα ολοκαίνουριο σύμπαν κινήσεων αναπτύσσεται γύρω από το κεφάλι και τον κορμό, τα βήματα παραπέμπουν σε ένα πουλί φυλακισμένο που φτερουγίζει, σπαρταράει, συσπάται και τινάζεται.
Σε μια άδεια σκηνή, χορευτές με γκρι παντελόνια –άλλοτε σαν παράξενα πτηνά κι άλλοτε σαν αλλόκοτα πλάσματα– δημιουργούν σχηματισμούς, αγκαλιάζονται, μεταδίδουν μια ενέργεια μοναδική.
«Συχνά με ρωτούν αν οι χορογραφίες μου έχουν σχέση με ζώα. Δεν έχω ποτέ συνειδητά ενσωματώσει ή δώσει μορφή στις χορογραφίες μου με βάση αυτό το στοιχείο, αλλά σίγουρα είναι συγγενικές προς αυτό οι κινήσεις των χεριών, η γρηγοράδα, οι περιστροφές» λέει ο πολυβραβευμένος Μάρκο Γκέκε που από τη σεζόν 2019/20 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Μπαλέτου του Ανόβερου.
«Όταν μιλάμε για πουλιά, ή πιο συγκεκριμένα για το αηδόνι, θα περιέγραφα τις κινήσεις τους ως απρόβλεπτες. Εάν πάρετε ένα αναστατωμένο πουλί στο χέρι σας, θα αισθανθείτε το τρέμουλο, την επιθυμία του να δραπετεύσει, την αδυναμία του αλλά και το πόσο ελαφρύ είναι. Είναι μια εντυπωσιακή ευθραυστότητα, σε συνδυασμό με μια δύναμη που επιτρέπει ακόμη και το όνειρό μας να πετάμε.
Τα συστατικά αυτού του κομματιού είναι στην προκειμένη περίπτωση: ένα τραγούδι, ένα πουλί, πολλά πουλιά, η νύχτα των έργων μου, η νύχτα του θεάτρου, η ευθραυστότητα, η ανάδυση, η απόδραση, η φύση που ζει και πεθαίνει, η σύλληψη της ομορφιάς. Ίσως αυτό το κομμάτι να βρίσκεται στον αέρα! Επειδή το κομμάτι είναι σαν μια ανάσα...».
***
Φινάλε σε αυτό το τρίπτυχο θα βάλει μια χορογραφία που μας έπεισε πριν από πολλά χρόνια πως εκεί, στις αρχές της δεκαετίας του '90, η άνοιξη του ελληνικού χορού είχε –αν μη τι άλλο– βρει τους εκφραστές της.
Και ναι, ο Κωνσταντίνος Ρήγος ήταν ένας από αυτούς. Το πρώτο έργο με το οποίο καταπιάστηκε ο χορογράφος μόλις τελείωσε τη σχολή έχει μουσική παράξενη, κινήσεις ρομποτικές, μετέωρες, ατμόσφαιρα παραδοσιακή και μια χορογραφία που δεν θέλει να παλιώσει με τίποτα.
Οι «Γάμοι» του (τους χορογράφησε το 1993 για το Χοροθέατρο ΟΚΤΑΝΑ) είναι αστείοι, σύγχρονοι ακόμα, δεν έχουν ίχνος σκόνης από το πέρασμα του χρόνου.
Ενώπιον του κοινού και σε μια σκηνή γεμάτη άδεια πλαστικά μπουκάλια (το σκηνικό και τα κοστούμια υπογράφει ο Διονύσης Φωτόπουλος) εξελίσσεται ένα πρωτότυπο, άγριο και σαρκαστικό παιχνίδι προετοιμασίας του γάμου.
Η κινησιολογία παίζει ένα παιχνίδι ισχύος με την παρτιτούρα του Στραβίνσκι και επιχειρεί να εικονοποιήσει τα συναισθήματα της ανησυχίας, του φόβου, του πανικού.
«Μια ζαριά είναι οι σχέσεις και κάπως έτσι το παρουσιάζω: το ζευγάρι οδηγείται σε κάτι ερήμην του. Τα πάντα συμβαίνουν γιατί τους ωθεί εκεί η μουσική και η ζωή.
Το αγαπησιάρικο λεξιλόγιο, το πάθος, την αίσθηση της οικειότητας δεν θα τα συναντήσεις στην παράστασή μας. Δεν παντρεύονται ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα, ούτε ο Ερωτόκριτος με την Αρετούσα αλλά δύο νέα παιδιά που απλώς πρόκειται να συνδεθούν μέσω μιας τελετής», εξηγεί ο Κωνσταντίνος Ρήγος.
«Δεν ξέρουμε ούτε αν θέλουν, ούτε αν δυσφορούν. Είναι απλώς η περιγραφή ενός παραδοσιακού γάμου. Από την πρώτη στιγμή έτσι διάβασα αυτό το έργο και ποτέ μέσα στα χρόνια δεν άλλαξε μέσα μου.
Είναι τόσο αυστηρή και οργανωμένη η μουσική που θεωρώ ότι αν αρχίσεις να το αλλάζεις καλύτερα να ασχοληθείς με κάτι άλλο. Ακόμα και η Πίνα Μπάους όταν έκανε την "Ιεροτελεστία της άνοιξης" έφτιαξε το πιο οργανωμένο της έργο. Ο Στραβίνσκι κρατά τα όρια στα έργα του. Αν τον διαβάσεις άναρχα δεν θα σε αφήσει να αναπνεύσεις».
Είναι φανερό πως οι τρεις ξεχωριστές χορογραφίες, μαγικές –για διαφορετικούς λόγους η καθεμιά– διαφέρουν από οτιδήποτε έχει παρουσιάσει το τελευταίο διάστημα το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Είναι ξεβόλεμα και πρόκληση μαζί. Αλλά είναι και μια ακόμα μεγάλη ευκαιρία. Και μάλιστα αυτήν τη φορά τριπλή....
Info
Από τη Ρωσία με αγάπη
Τρίπτυχο χορού Στραβίνσκι
06, 07, 10, 13, 19, 21 Απρ 2019
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Ώρα έναρξης: 20.00 (Κυριακές: 18.30)
Η Ιεροτελεστία της άνοιξης
Χορογραφία: Δάφνις Κόκκινος
Σκηνικά: Δάφνις Κόκκινος, Αΐντα Βαϊνιέρι
Κοστούμια: Δώρα Στυλίδου
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας
Πιάνο: Στέφανος Νάσος, Απόστολος Παληός
Το Τραγούδι του αηδονιού
Χορογραφία - Σκηνικά: Μάρκο Γκέκε
Κοστούμια: Μιχαέλα Σπρίνγκερ
Φωτισμοί: Ούντο Χάμπερλαντ
Πιάνο: Γιώργος Κωνσταντίνου
Οι Γάμοι
Χορογραφία: Κωνσταντίνος Ρήγος
Μουσική διεύθυνση: Νίκος Βασιλείου
Σκηνικά – Κοστούμια: Διονύσης Φωτόπουλος
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόγκας
Σολίστ: Μίνα Πολυχρόνου, Μαργαρίτα Συγγενιώτου, Φίλιππος Μοδινός, Πέτρος Μαγουλάς
Πιάνο: Γιώργος Κωνσταντίνου, Στέφανος Νάσος, Απόστολος Παληός, Σοφία Ταμβακοπούλου
Συμμετέχει η Χορωδία της ΕΡΤ
Με τους Α' Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de Ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής
