ΤO BAΘΥ ΠΥΚΝΟΦΥΤΟ φαράγγι στα βορειοδυτικά του Κιέβου φαντάζει σήμερα μία τοποθεσία ήρεμη, ιδανική για περπάτημα και για εξερεύνηση. Η ονομασία του, που στα ελληνικά σημαίνει «το φαράγγι της γιαγιάς», φέρνει στο νου παραπλανητικά γαλήνιες, ειρηνικές, οικογενειακές εικόνες. Ο λόγος για το Μπάμπι Γιαρ, τον τόπο στον οποίο τον Σεπτέμβριο του 1941 οι Ναζί εκτέλεσαν δεκάδες χιλιάδες Εβραίους, Ρομά, Ουκρανούς και Ρώσους αιχμάλωτους πολέμου, καθώς και ασθενείς ψυχιατρικών νοσοκομείων.
Μέχρι πρόσφατα, το Μνημείο Ολοκαυτώματος του Μπάμπι Γιαρ ήταν ένας μάλλον σεμνός επισκέψιμος χώρος με εκπαιδευτική αποστολή, ο οποίος είχε στην κατοχή του πολύτιμα αρχειακά τεκμήρια. Σκοπό του αποτελούσε η διαφύλαξη και ανάδειξη της μνήμης της σφαγής του '41.
Όμως ο νέος Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ιδρύματος, ο αμφιλεγόμενος σκηνοθέτης Ilya A. Khrzhanovsky είχε άλλες βλέψεις.
Ειδικοί αλγόριθμοι θα κατατάσσουν τους επισκέπτες σε θύτες, θύματα και δωσίλογους, και με τη χρήση πλήρως εξατομικευμένων ηχητικών οδηγών και εφαρμογών εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, ο κάθε επισκέπτης θα μετατρέπεται σε ενεργό μάρτυρα της φρίκης, αλλά και θα τίθεται ενώπιον εξεζητημένων ηθικών διλημμάτων.
Βασιζόμενος σε διάσημα και αμφιλεγόμενα πειράματα κοινωνικής ψυχολογίας, όπως το πείραμα φυλάκισης του Στάνφορντ, μία καταγραφή και αξιολόγηση των επιπτώσεων που επιφέρει η μετατροπή ενός ατόμου σε δεσμοφύλακα ή φυλακισμένο, ή το κατά πολλούς αντιδεοντολογικό πείραμα του Μίλγκραμ, το οποίο μελετούσε τη σύγκρουση μεταξύ υπακοής στην εξουσία και ατομικής συνείδησης, ο Khrzhanovsky σχεδιάζει μία σουίτα βυθιστικών εμπειριών, κατά τις οποίες η τεχνολογία θα αναστήσει πιστά το βίωμα της σφαγής του Μπάμπι Γιαρ.
Με τη χρήση των πλέον προηγμένων μεθόδων, όπως τη συλλογή προσωπικών δεδομένων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και με ειδικά ψηφιακά ψυχομετρικά τεστ, οι δημιουργοί της βυθιστικής εμπειρίας θα βρίσκονται σε θέση να προσφέρουν απολύτως προσωποποιημένες εμπειρίες σε κάθε επισκέπτη.
Ειδικοί αλγόριθμοι θα κατατάσσουν τους επισκέπτες σε θύτες, θύματα και δωσίλογους, και με τη χρήση πλήρως εξατομικευμένων ηχητικών οδηγών και εφαρμογών εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, ο κάθε επισκέπτης θα μετατρέπεται σε ενεργό μάρτυρα της φρίκης, αλλά και θα τίθεται ενώπιον εξεζητημένων ηθικών διλημμάτων. Η πορεία που θα ακολουθεί κάθε επισκέπτης του Μνημείου θα καθορίζεται από τον προσωπικό του αλγόριθμο, ενώ οι ενήλικοι επισκέπτες θα καλούνται να βιώσουν το τραύμα με τον κατά το δυνατό διαδραστικότερο τρόπο.
Το έργο της ανάδειξης του Μπάμπι Γιαρ με τα νέα αυτά μέσα κοστολογείται στα 100 εκατομμύρια δολάρια, ενώ ο Khrzhanovsky φημολογείται να έχει έρθει σε επαφή με γνωστό Ρώσο μεγιστάνα ο οποίος προτίθεται να το χρηματοδοτήσει.
Η υλοποίηση της τολμηρής αυτής βυθιστικής εμπειρίας στο Μνημείο Ολοκαυτώματος του Μπάμπι Γιαρ αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2025, εν μέσω αποδοκιμασιών και ισχυρού αντιλόγου εκ μέρους πλήθους ειδικών, όπως του απερχόμενου επιμελητή του ιδρύματος, Dieter Bogner, ο οποίος ανησυχεί έντονα για τη δημιουργία, όπως λέει, μιας Ντίσνεϊλαντ του Ολοκαυτώματος.
