Γεια χαρά, θα ήθελα να σχολιάσω το άρθρο σας και, ως νομικός, να μπορέσω να συνεισφέρω κατά το δυνατόν στη συζήτηση. Ζητώ συγγνώμη για την μεγάλη έκταση του σχολίου και ελπίζω να αξίζει τον κόπο της ανάγνωσής του.Λέτε «Οι δικαστικές αποφάσεις υποτίθεται ‘δεν κρίνονται’». Νομίζω πως αυτό είναι μια κακή φράση-σύνθημα με εσφαλμένη λογική. Και εσείς ο ίδιος ασκείτε με αυτό το άρθρο σας κριτική σε κάποιες δικαστικές ενέργειες και έχετε κάθε δικαίωμα προς τούτο. Η κριτική στις δικαστικές αποφάσεις (και τις εισαγγελικές διώξεις κλπ) είναι κριτική σε μια από τις τρεις θεσμικές εξουσίες και το να μπορούμε να την ασκούμε είναι δημοκρατικά ζωτικής σημασίας.Αν υπάρχει κάποιο νόημα στο να περιορίζεται (όχι όμως να αποκλείεται) η κρίση επί των δικαστικών και εισαγγελικών ενεργειών και αποφάσεων, αυτό μάλλον εντοπίζεται σε κάποιες συγκεκριμένες περιπτώσεις: Σε αξιωματούχους άλλων κρατών, ως ένδειξη μείωσης της εθνικής μας κυριαρχίας. Στους άλλους δικαστές, ιδίως αυτούς που ίσως κληθούν αύριο να δικάσουν την υπόθεση σε δεύτερο βαθμό ή στον Άρειο Πάγο, διότι αν την κρίνουν (ως τρίτοι και όχι ως αρμόδιοι δικαστές), θα πλήξουν την ανεξαρτησία του δικαστή. Επίσης νοείται περιορισμός στους λειτουργούς των άλλων εξουσιών (βουλευτές, μέλη της κυβέρνησης) για λόγους πολιτειακής ισορροπίας, να δείχνουν δηλαδή σαφή σεβασμό στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Οι δημόσιοι υπάλληλοι στο πλαίσιο των καθηκόντων τους επίσης πρέπει να είναι πάρα πολύ προσεκτικοί στην έκφραση γνώμης επί δικαστικών αποφάσεων. Αλλά και οι δικηγόροι πρέπει να είναι προσεκτικοί στα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούν όταν αξιολογούν μια απόφαση, διότι είναι συλλειτουργοί και αυτοί της δικαιοσύνης πρέπει να διαφυλάττουν το κύρος της, χωρίς όμως να περιορίζονται ως προς το νομικό και πραγματικό περιεχόμενο των αντιρρήσεών τους.Κριτική άλλωστε ασκείται καθημερινά, ιδίως επιστημονική: στα νομικά περιοδικά, στα νομικοστραφή ιστολόγια και fora, ακόμα και στις δημόσιες συζητήσεις στους δικηγορικούς συλλόγους και τις νομικές σχολές και τη Σχολή Δικαστών. Και εδώ έρχεται το άλλο ζήτημα: στο κράτος δικαίου η δικαιοσύνη είναι μια εξουσία του νόμου και, συνεπώς, της νομικής επιστήμης που τον μελετά. Έχει μεγάλη αφοσίωση στις βασικές αρχές του νόμου και στην διαδικασία εφαρμογής του. Ιδίως η αφοσίωση στη διαδικασία συχνά εκλαμβάνεται ως (και μερικές φορές είναι) τυπολατρία. Έχει απέχθεια στις αυτοσχέδιες «λύσεις» (τουλάχιστον στην Ευρώπη) και στις υπερβάσεις λόγω σκοπιμότητας. Αφήνει έξω από το σκεπτικό της τις εφήμερες συναισθηματικές επιρροές και τις μονομερείς πολιτικές και κοινωνικές θέσεις του συγκεκριμένου λειτουργού της.Γιατί τα γράφω αυτά; Διότι η κριτική μας πρέπει να συνυπολογίζει και τους νομικούς κανόνες. Όλοι μας έχουμε (και καλά κάνουμε!) άποψη για το τι είναι δίκαιο και σωστό και μερικές φορές έχουμε την εντύπωση πως οι νομικοί και ιδίως οι δικαστές (δια των αποφάσεών τους) έχουν μιαν άλλη, ίσως στρεβλή εικόνα για το δίκιο αυτό, ακόμα και ότι ζουν σε έναν άλλον κόσμο. Εκεί χρειάζεται η κριτική μας να γίνει πιο συγκεκριμένη και πιο πλήρης, ώστε να είναι τελικά χρήσιμη.Επομένως, ορίστε μερικές αντιρρήσεις μου στο άρθρο σας.Η πολιτική αγωγή είναι θεσμός που επιτρέπει στον άμεσα ζημιωθέντα από το έγκλημα να έχει, μέσω του συνηγόρου του, ενεργό ρόλο στη δίκη: να κάνει ερωτήσεις, να εισφέρει αποδεικτικά στοιχεία, να προτείνει την ενοχή (ή την αθώωση!) του κατηγορουμένου (όχι όμως να προτείνει ύψος ποινής). Αλλά προσοχή, μόνο ο άμεσα ζημιωθείς από κάποιο έγκλημα και μόνο για το έγκλημα αυτό. Δεν είναι νοητή παράσταση πολιτικής αγωγής ως προς έγκλημα που αφορά την προστασία του γενικού συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου.Υπεραπλουστευτικός κανόνας: για όποιο έγκλημα μπορείς ως ιδιώτης να ζητήσεις αποζημίωση από τον δράστη, γι’ αυτό το έγκλημα μπορείς να παραστείς ως πολιτική αγωγή. Σε μια δίκη π.χ. απόπειρας ανθρωποκτονίας με όπλο, δεν θα σου επιτραπεί να παραστείς ως πολιτική αγωγή για το έγκλημα της οπλοκατοχής και δεν θα μπορέσεις να κάνεις ερωτήσεις και να προτείνεις την ενοχή για αυτό (αν δηλαδή ο κατηγορούμενος είχε άδεια για το όπλο), αλλά θα κάνεις ερωτήσεις μόνο για το πώς χρησιμοποίησε το όπλο για να αποπειραθεί να σε δολοφονήσει. Τα σχετικά με την άδεια του όπλου, φυσικά, θα τα ρωτήσει και θα τα κρίνει το δικαστήριο.Στην περίπτωση της εγκληματικής οργάνωσης, η μάλλον κρατούσα γνώμη ήταν ήδη, πριν την δίκη της Χ.Α., εναντίον της δυνατότητας παράστασης πολιτικής αγωγής, με ύπαρξη βέβαια και αντίθετης γνώμης στη θεωρία (πηγή: Βούλγαρης σε Λ. Μαργαρίτη, ΚΠΔ, 2012, σελ. 341). Πρακτικά, στην προκειμένη δίκη αυτό σημαίνει ότι η πολιτική αγωγή δεν θα μπορεί να κάνει ερωτήσεις για αυτό το έγκλημα, δηλαδή δεν θα μπορεί να κάνει καμία ερώτηση στους κατηγορούμενους που βαρύνει μόνο αυτή η κατηγορία. Τα υπόλοιπα, όπως προείπα, δεν θα μείνουν αδιερεύνητα και αναπάντητα αλλά θα τα διερευνήσει και θα τα κρίνει το δικαστήριο.Για την απομαγνητοφώνηση των πρακτικών, εξ όσων γνωρίζω και με επιφύλαξη, γίνεται μόνο στις αστικές δίκες και μόνο σε όσα δικαστήρια υπάρχει πρόβλεψη και κονδύλια για τον εξοπλισμό και τη δουλειά αυτή. Εγώ, με την μικρή μου πείρα και σε χαμηλόβαθμα δικαστήρια, δεν έχω δει ποτέ απομαγνητοφώνηση ποινικής δίκης. Μακάρι να γινόταν παντού και σε όλες τις δίκες διότι τότε θα ήμασταν όλοι περισσότερο προσεκτικοί στο τι λέμε αλλά, έως τότε, πιθανότατα το δικαστήριο που δικάζει τα μέλη της Χ.Α. δεν πρωτοτύπησε, πολύ περισσότερο δεν νομίζω ότι έσφαλε.Για την τηλεοπτική κάλυψη της δίκης, προβλέπεται ήδη από το 2002 (άρ. 8 Ν. 3090/2002) ότι πρέπει i) να συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι (ενν. όλοι οι διάδικοι) και ii) να συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον (που θα το κρίνει το δικαστήριο). Σε διαδικτυακό δημοσίευμα (πηγή: jailgoldendawn.com) διαβάζω ότι δεν συναίνεσε η υπεράσπιση ενός, τουλάχιστον, από τους κατηγορουμένους, οπότε (από όσο μπορώ να γνωρίζω!) το δικαστήριο ορθώς απέρριψε το αίτημα. Επετράπη ωστόσο η λήψη φωτογραφιών.Για τις λοιπές δίκες στις οποίες αναφέρεστε δεν έχω να κάνω κάποιο σχόλιο διότι δεν γνωρίζω κάτι παραπάνω που θα ήταν χρήσιμο.Κάποιες γενικές παρατηρήσεις:- Για την άσκηση της ποινικής δίωξης από τον εισαγγελέα αρκούν σοβαρές ενδείξεις αλλά για την καταδίκη από το δικαστήριο απαιτούνται αποδείξεις.- Οι αναβολές δεν είναι μόνο παρελκυστικό μέσο αλλά, κυρίως, μέσο για να υποστηριχθεί η ποινική διαδικασία (αναβολή για να έρθει νέος μάρτυρας ή κάποιο έγγραφο) ή να προσαρμόζεται αυτή στην πραγματική ζωή των διαδίκων και των δικηγόρων τους (ασθένειες κατηγορουμένων, άλλα δικαστήρια δικηγόρων, απρόβλεπτα γεγονότα κλπ) και το φόρτο των δικαστηρίων (αναβολή λόγω ωραρίου γραμματέως).- Ενιαία και πλήρη στατιστικά στοιχεία διώξεων, καταδικών, απαλλαγών, εθνικότητας κατηγορουμένων κλπ δυστυχώς δεν υπάρχουν στην Ελλάδα ώστε να βγάλουμε ασφαλέστερα συμπεράσματα. Μεγάλη έλλειψη αυτή.- Ο αυστηρότερος νόμος δε σημαίνει απαραίτητα καλύτερη αντιμετώπιση του εγκλήματος. Οι μεγαλύτερες ποινές στους καταδικαζόμενους το ίδιο. Είναι φυσικά μεγάλη κουβέντα αλλά ένα γρήγορο παράδειγμα που δεν κουράζομαι να επαναλαμβάνω: σε ποια περίπτωση θα μειώνονταν οι παραβάσεις ταχύτητας, όταν είχαμε την δυνατότητα να εντοπίζουμε και να τιμωρούμε κάθε μία τέτοια παράβαση με πρόστιμο €5 ή όταν πιάνουμε μία μόνο παράβαση στις χιλιάδες που γίνονται καθημερινά και την τιμωρούμε ως πλημμέλημα με σχετικά βαριές ποινές;Trivium: το άγαλμα της Lady Justice στο Old Bailey του Λονδίνου, αντίθετα με τα ειωθότα, δεν έχει δεμένα τα μάτια, κάτι που ακόμα και πολλοί Λονδρέζοι αγνοούν. Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα της «τυφλής δικαιοσύνης» είναι κατά τη γνώμη μου κάπως αποτυχημένη σαν σύλληψη.
