Όσφρηση, η «ξεχασμένη αίσθηση»

Όσφρηση, η «ξεχασμένη αίσθηση» Facebook Twitter
Η όσφρησή μας έχει βαθιές ρίζες στις συμπάθειες, τις αντιπάθειες και τις προκαταλήψεις μας.
0


ΑΝ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΦΛΙΤΖΑΝΙ
καφέ της ημέρας, τι μας έρχεται πρώτα στο μυαλό; Η γεύση ή η μυρωδιά; Μάλλον το δεύτερο, αφού ο καφές στην πραγματικότητα δεν έχει έντονη γεύση. Φυσικά και έχει, θα διαμαρτυρηθεί κάποιος. Μπορεί να είναι γήινη, σοκολατένια, πικρή, βαριά, ιδιαίτερη. Μόνο που στην πραγματικότητα δεν περιγράφει τη γεύση του καφέ, αλλά τη μυρωδιά του. Είναι ένα κοινό λάθος.  Σύμφωνα με τον Γιόνας Όλοφσον, καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και συγγραφέα του βιβλίου «The Forgotten Sense» («Η ξεχασμένη αίσθηση»), τείνουμε συχνά να αναφερόμαστε στις μυρωδιές ως γεύσεις. Ο καφές δεν έχει στην πραγματικότητα έντονη γεύση αλλά έντονο άρωμα, και επειδή εμείς οι άνθρωποι έχουμε αυτό που ο συγγραφέας αποκαλεί «πίσω πόρτα» για τις μυρωδιές μέσω του λαιμού μας, είναι στην πραγματικότητα η μύτη μας που απολαμβάνει αυτό το φρέσκο ρόφημα. Είναι αυτές οι οσμές που διέρχονται μέσα από το λαιμό, γράφει, που συνθέτουν σε μεγάλο βαθμό αυτό που συνήθως αποκαλούμε τη γεύση ενός πράγματος.

Κι όμως, η οσμή είναι η πιο παραγνωρισμένη μας αίσθηση, λόγω ενός επίμονου μύθου σύμφωνα με τον οποίον οι άνθρωποι είναι λιγότερο ευαίσθητοι στην όσφρηση από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Είναι μια ιδέα, γράφει ο Όλοφσον, η οποία προέρχεται από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης δεν εκτιμούσε ιδιαίτερα την αίσθηση της όσφρησης και μάλιστα θεωρούσε ότι αποτελούσε «γυναικείο πεδίο». Ως είδος, δείξαμε μεγαλύτερο σεβασμό για την όσφρηση στη μεσαιωνική περίοδο, αλλά η αύξηση του αλφαβητισμού έσπρωξε τις λεκτικές και οπτικές ενδείξεις στο προσκήνιο. Ήταν στα μέσα του 19ου  αιώνα όταν ο Πολ Μπροκά, ένας Γάλλος γιατρός και φυσιολόγος, πρότεινε τη θεωρία ότι οι μεγάλοι, καλλιεργημένοι εγκέφαλοί μας ήταν ο λόγος για τον οποίο είχαμε φτωχή αίσθηση της όσφρησης – ήταν το τίμημα που πληρώσαμε για την ανάπτυξή μας.

Ο τρόπος με τον οποίο η όσφρησή μας συνεργάζεται με τις υπόλοιπες αισθήσεις μας μπορεί να σημαίνει ότι ξεγελιέται πού και πού, αλλά η βελτίωσή της έχει πολλαπλά αποτελέσματα. Βελτιώνοντας την όσφρησή μας, βελτιωνόμαστε και στις υπόλοιπες γνωστικές μας εργασίες.

Αυτή η αντίληψη απεδείχθη τόσο ελκυστική ώστε διαμόρφωσε την άποψή μας για την όσφρηση για τα επόμενα 150 χρόνια, μέχρι που μια μελέτη του 2017 αποκάλυψε την αλήθεια: οι άνθρωποι έχουν καλύτερη όσφρηση από τα περισσότερα άλλα θηλαστικά. Το μόνο ζώο του οποίου η μύτη ξεπερνούσε τη δική μας ήταν ο κατοικίδιος σκύλος, αλλά ακόμη και τα σκυλιά δεν αφήνουν τους ανθρώπους πολύ πίσω στο μονοπάτι της όσφρησης. Είμαστε εξαιρετικά οσφρητικά όντα, αλλά σε έναν κόσμο που καθοδηγείται από τις εικόνες και τους ήχους δυσκολευόμαστε να εκφράσουμε αυτή την αίσθηση με λέξεις.

«Σχεδόν όλα τα θηλαστικά έχουν παρόμοιο αριθμό νευρώνων στον οσφρητικό βολβό», εξηγεί ο Όλοφσον, και οι νευρώνες είναι αυτοί που πραγματικά έχουν σημασία. Όταν «δοκιμάζετε» τον καφέ σας με τη μύτη σας, τον μυρίζετε και με τον εγκέφαλό σας. Το πρόβλημα δεν είναι ότι η αίσθηση της όσφρησης είναι αναξιόπιστη, αλλά ότι, σε αντίθεση με την ακοή ή την όραση, λειτουργεί σε συνδυασμό με τις άλλες αισθήσεις μας. Αναπτύχθηκε για να λαμβάνει ενδείξεις από το περιβάλλον μας «και τις αξιολογεί χρησιμοποιώντας όλες τις συσσωρευμένες γνώσεις μας». Είναι μια έξυπνη αίσθηση, μια αίσθηση που συνεργάζεται με την εποχή της οπτικής κυριαρχίας, αντί να είναι δέσμιά της.

Κάποτε η όσφρηση χρησιμοποιούνταν για τη διάγνωση ασθενειών. «Η ασθένεια της διφθερίτιδας μύριζε γλυκό», γράφει ο Όλοφσον, ενώ «το σκορβούτο μύριζε σαν κάτι πικάντικα, ο τύφος μύριζε σαν φρεσκοψημένο ψωμί σίκαλης και η σκωρίαση, ένα είδος φυματίωσης, μύριζε σαν μπαγιάτικη μπύρα». Σήμερα, αυτό εξακολουθεί να ισχύει, αν και δεν βασιζόμαστε στη μύτη ενός γιατρού για τη διάγνωση – έχουμε πλέον σκύλους εκπαιδευμένους να μυρίζουν τον καρκίνο, το χαμηλό σάκχαρο στο αίμα, ακόμη και την ελονοσία. Αλλά η μυρωδιά μπορεί να είναι σημάδι ασθένειας και με άλλο τρόπο: Η έρευνα στο εργαστήριο του Όλοφσον ενισχύει την υπόθεση ότι η «οσφρητική εξασθένιση» μπορεί να σχετίζεται με «πρώιμες διεργασίες ασθένειας στον εγκέφαλο». Η μείωση της αίσθησης της όσφρησης μπορεί να σηματοδοτεί την έναρξη του Αλτσχάιμερ. Ο τρόπος με τον οποίο η όσφρησή μας συνεργάζεται με τις υπόλοιπες αισθήσεις μας μπορεί να σημαίνει ότι ξεγελιέται πού και πού, αλλά η βελτίωσή της έχει πολλαπλά αποτελέσματα. Βελτιώνοντας την όσφρησή μας, βελτιωνόμαστε και στις υπόλοιπες γνωστικές μας εργασίες.

Ένα μεγάλο μέρος της προσωπικότητάς μας είναι συνυφασμένο με την αίσθηση της όσφρησης, η οποία, εκτός των άλλων, μπορεί να επαναφέρει αναμνήσεις με εκπληκτική σαφήνεια και σε καθημερινή βάση επιταχύνει τις άλλες αισθήσεις μας, βελτιώνοντας τη γεύση του φαγητού και ενισχύοντας τη σεξουαλική μας ζωή. Έχει βαθιές ρίζες στις συμπάθειες, τις αντιπάθειες και τις προκαταλήψεις μας. Ο συγγραφέας κλείνει το βιβλίο γράφοντας για την απώλεια αυτής της σπουδαίας αίσθησης εξαιτίας του Covid-19. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν ξαφνικά σε έναν κόσμο λιγότερο μεγάλο, πλούσιο και πολύχρωμο, και όλα αυτά επειδή είχε χαθεί η μυρωδιά του. Κάποιοι ακόμα αγωνίζονται να την ξανακερδίσουν.

Με στοιχεία από The Wall Street Journal

Υγεία & Σώμα
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Παροσμία: Πώς είναι η καθημερινότητα ενώ όλα γύρω μυρίζουν απωθητικά;

Υγεία & Σώμα / Παροσμία: Πώς είναι η καθημερινότητα όταν όλα γύρω μυρίζουν απωθητικά;

Τρεις άνθρωποι που νόσησαν με Covid-19 και ο διαχειριστής του ελληνικού Facebook group σχετικά με αυτήν τη διαταραχή της όσφρησης εξηγούν πώς είναι να ξυπνάς μια μέρα και τίποτα γύρω σου να μη μυρίζει πια το ίδιο.
ΖΩΗ ΠΑΡΑΣΙΔΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Όταν ο νευρολόγος σού λέει «κάνε βελονισμό» – Τι πρέπει να ξέρεις

Ψυχή & Σώμα / Όταν ο νευρολόγος σού λέει «κάνε βελονισμό» – Τι πρέπει να ξέρεις

Ο βελονισμός έχει συνδεθεί με εναλλακτικές θεραπείες, ευεξία και ανατολική φιλοσοφία. Όμως, όταν ένας νευρολόγος τον προτείνει για την ανακούφιση από ημικρανίες, οσφυαλγίες ή χρόνιο πόνο, δεν μπορείς να τον αγνοήσεις. Τι λέει η επιστήμη γι’ αυτήν τη χιλιάδων ετών πρακτική και ποιοι μπορούν πραγματικά να ωφεληθούν; Ο νευρολόγος Οδυσσέας Παζιώνης απαντά.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Τα νέα fitness trends που βλέπεις παντού: Ποια αξίζουν και ποια να αγνοήσεις

Ψυχή & Σώμα / Τα νέα fitness trends που βλέπεις παντού: Ποια αξίζουν και ποια να αγνοήσεις

Γυμναστική με κινητό στο χέρι, ρολόγια που σου λένε πότε να αναπνεύσεις, influencers που υπόσχονται κοιλιακούς μέσα σε δέκα λεπτά: πόσα από όλα αυτά λειτουργούν πραγματικά; Για να ξεχωρίσουμε το hype από την ουσία, μιλήσαμε με τον Λάμπρο Μουλίνο, διαιτολόγο, διατροφολόγο και γυμναστή, ο οποίος μας βοηθά να αποκρυπτογραφήσουμε το τοπίο του fitness όπως αυτό διαμορφώνεται στα ελληνικά social media σήμερα.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Πόσο παγωτό μπορούν να τρώνε τα παιδιά το καλοκαίρι;

Ψυχή & Σώμα / Πόσο παγωτό μπορούν να τρώνε τα παιδιά το καλοκαίρι;

Τι γίνεται με τα συσκευασμένα που βρίσκουμε στα ψυγεία; Είναι ασφαλή; Τα παγωτά που δεν έχουν ζάχαρη να τα προτιμάμε; Είναι ασφαλές να δίνουμε υποκατάστατα ζάχαρης στα παιδιά; Ποια είναι τα καλά του σπιτικού παγωτού; Και πώς μπορούμε να το φτιάχνουμε;
ΤΖΟΥΛΗ ΑΓΟΡΑΚΗ
Η σημασία της ηθικής ομορφιάς

Υγεία & Σώμα / Η ομορφιά του να δείχνεις καλοσύνη χωρίς να περιμένεις αντάλλαγμα

Οι πράξεις γενναιοδωρίας και αυτοθυσίας προκαλούν αισθήματα ψυχικής ευφορίας και συγκίνησης, που οδηγούν στην επιθυμία να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, αλλά και να βοηθήσουμε τους άλλους
THE LIFO TEAM
Υπάρχουν πράγματι τροφές που «καίνε» λίπος;

Ψυχή & Σώμα / Υπάρχουν πράγματι τροφές που «καίνε» λίπος;

Βοηθούν όντως κάποιες τροφές στις καύσεις ή είναι απλώς ένας διατροφικός μύθος; Στο σημερινό επεισόδιο συζητάμε με τον διαιτολόγο Χρήστο Δερδεμέζη για το πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε με απλούς τρόπους τον μεταβολισμό μας.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Είναι αλήθεια ότι στην εμμηνόπαυση παχαίνουμε χωρίς να τρώμε;

Ψυχή & Σώμα / Είναι αλήθεια ότι στην εμμηνόπαυση παχαίνουμε χωρίς να τρώμε;

Τι σημαίνει «σωστή» διατροφή στην εμμηνόπαυση; Υπάρχουν τροφές που βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων; Πόσοι από τους διατροφικούς «κανόνες» που ακούμε είναι μύθοι; Η Μερόπη Κοκκίνη συζητά με τον νοσοκομειακό διαιτολόγο Χρήστο Παπαβαγγέλη.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
«Γονείς, ψυχραιμία! Υπάρχει τρόπος για ήρεμη γονεϊκότητα;»

Ζωή στα καλύτερά της / «Γονείς, ψυχραιμία! Υπάρχει τρόπος για ήρεμη γονεϊκότητα;»

Μια συζήτηση με την παιδοψυχολόγο και οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια Ηλέκτρα Κτενά για το γονεϊκό άγχος και το τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να χτίσουν ουσιαστικές σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους, στο πλαίσιο της σειράς podcast «Ζωή στα καλύτερά της», με την υποστήριξη των συμπληρωμάτων διατροφής EVIOL.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ginger shots: Υπερδύναμη για το ανοσοποιητικό μας ή σκέτο hype;

Ψυχή & Σώμα / Ginger shots: Υπερδύναμη για το ανοσοποιητικό μας ή σκέτο hype;

Τα σφηνάκια τζίντζερ έχουν αποκτήσει φανατικό κοινό και προβάλλονται ως ένα φυσικό booster για το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Πόση αλήθεια, όμως, κρύβεται πίσω από αυτή τη διατροφική τάση; Η Μερόπη Κοκκίνη μιλά με τον διαιτολόγο Χρήστο Δερδεμέζη.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ