Ο τελευταίος χρόνος χαρακτηρίστηκε από την πρωτοφανή παγκόσμια υγειονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού. Σύσσωμη η επιστημονική κοινότητα αλλά και πρακτικά ολόκληρος ο πλανήτης ασχολήθηκε με την εξεύρεση λύσεων, ώστε να βγουν οι κοινωνίες από το αδιέξοδο. Μετά τους πρώτους μήνες του φόβου και της άγνοιας, όμως, άρχισαν να πληθαίνουν οι φωνές για τις λεγόμενες «παράπλευρες απώλειες». Και βέβαια, δεν αναφερόμαστε στα πολιτικοκοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα που αναδείχθηκαν αλλά στο γεγονός ότι κοντέψαμε να ξεχάσουμε τις κλασικές χρόνιες νόσους, που αποτελούν το πραγματικό δυσεπίλυτο πρόβλημα υγείας, τουλάχιστον στον λεγόμενο ανεπτυγμένο κόσμο. Λέτε να έκαναν «διακοπές» ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες και ο διαβήτης το 2020; Δυστυχώς, όχι.
Εξατομικευμένες θεραπείες
Όμως, μιλώντας για τον καρκίνο, η πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια είναι τόσο θεαματική, που είναι πια αδύνατο να αλλάξει η ροή των πραγμάτων. Ο καρκίνος, μια μάστιγα των τελευταίων δεκαετιών, έπαψε να αποτελεί φόβητρο, όπως παλιά. Πολλές είναι οι αλλαγές που έγιναν μέχρι να φτάσουμε ως τα σημερινά επιτεύγματα, με πρώτη και καλύτερη την αποκρυπτογράφηση ή, πιο σωστά, τη χαρτογράφησή του. Κάθε καρκίνος αναλύεται με τις μοντέρνες μοριακές μεθόδους, αναγνωρίζονται οι «αδυναμίες» του, κάτι που μας επιτρέπει να αναπτύσσουμε τα λεγόμενα «έξυπνα φάρμακα» ή στοχευμένες θεραπείες. Πρόκειται για θεραπείες, συνήθως υπό μορφή χαπιών, που στοχεύουν επιλεκτικά στα καρκινικά κύτταρα, με ελάχιστες παρενέργειες, επομένως εξασφαλίζουν άριστη ποιότητα ζωής και πολλά χρόνια σε ασθενείς με καταδικαστικά άλλοτε νοσήματα. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν σε υποτύπους καρκίνου του πνεύμονα, του νεφρού, του μαστού κ.ά. Αυτή είναι η έννοια της εξατομικευμένης ιατρικής και της μοριακής ογκολογίας: η θεραπεία είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του συγκεκριμένου όγκου του συγκεκριμένου ανθρώπου. Στο παιχνίδι της μάχης με τον καρκίνο έχουν μπει δυναμικά και οι νέες τεχνολογίες. Η βαθιά κατανόηση και η τεχνητή νοημοσύνη απειλούν να αντικαταστήσουν τις συμβατικές μεθόδους με τις οποίες προχωράει η ιατρική επιστήμη.
Κάθε καρκίνος αναλύεται με τις μοντέρνες μοριακές μεθόδους και αναγνωρίζονται οι «αδυναμίες» του, κάτι που μας επιτρέπει να αναπτύσσουμε τα λεγόμενα «έξυπνα φάρμακα» ή στοχευμένες θεραπείες.
Ανοσοθεραπεία, η πιο θεαματική εξέλιξη στην Ογκολογία
Οι θεραπευτικές εξελίξεις τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν λάβει ακόμα πιο θεαματική τροπή στην Ογκολογία, με την εισαγωγή της μοντέρνας ανοσοθεραπείας. Αναπτύχθηκαν μονοκλωνικά αντισώματα που «ξυπνούν» το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή και το κατευθύνουν κατά των καρκινικών κυττάρων. Πρόκειται για θεραπείες που χορηγούνται ενδοφλέβια, είτε μόνες τους είτε σε συνδυασμό με κλασική χημειοθεραπεία, και κυριολεκτικά άλλαξαν οριστικά την Ογκολογία. Παραδοσιακά ανίατες ασθένειες, όπως το κακόηθες μελάνωμα του δέρματος και ο προχωρημένος καρκίνος του πνεύμονα, με τα φάρμακα αυτά αντιμετωπίζονται με πολύ καλύτερα αποτελέσματα και σε ουκ λίγες περιπτώσεις οι ασθεσείς οδηγούνται σε μακρόχρονες επιβιώσεις. Συνηθίζαμε να μιλάμε για πλήρη ίαση, όταν σε πρώιμους καρκίνους ξεπερνούσαμε το «μαξιλαράκι» της πενταετίας, τώρα πια βλέπουμε πολυετείς επιβιώσεις σε καρκίνους όπως αυτοί του πνεύμονα αλλά και άλλους, ακόμα και μεταστατικούς, γεγονός αδιανόητο ακόμα και μόλις μία δεκαετία πριν. Τα καλά νέα, όμως, δεν σταματούν εδώ.
Η ανοσοθεραπεία αυτού του είδους έχει ελάχιστες παρενέργειες, που δεν θυμίζουν τις γνωστές συνέπειες της παλαιού τύπου χημειοθεραπείας, και δουλεύει ακόμα και μετά τη διακοπή της. Αυτό σημαίνει ότι συναντάμε περιπτώσεις ασθενών με προχωρημένο καρκίνο που όχι μόνο «θεραπεύονται» αλλά μπορούν να επιβιώσουν και χωρίς θεραπεία, δηλαδή δεν τη χρειάζονται πια! Η εικόνα του συμπαθούς καθηγητή Ανοσολογίας J.P. Allison, ενός εκ των πρωτεργατών της έρευνας που μετά από δεκαετίες οδήγησε στην ανακάλυψη αυτών των φαρμάκων και που μαζί με τον T. Honjo τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ στη Φυσιολογία και την Ιατρική το 2018, να κάνει τον περασμένο Δεκέμβριο το εμβόλιο για την Covid-19, ως ανήκων σε ευπαθή ομάδα, έκανε τον γύρο του κόσμου και ήταν ένα ηχηρό μήνυμα νίκης της επιστημονικής κοινότητας προς κάθε κατεύθυνση.
Μπορεί κανείς να γράφει ατέλειωτα κείμενα για τις εξελίξεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου τα τελευταία χρόνια, για τα χωρίς υπερβολή θαύματα της ανοσοθεραπείας του καρκίνου και πολλά άλλα συναφή, είναι προτιμότερο όμως –ειδικά για την κατανόηση από μη γιατρούς και μη ειδικούς– να μένουμε στη βασική αλλαγή που έχει συντελεστεί: ο καρκίνος, και μάλιστα ο προχωρημένος, δεν αποτελεί πια φόβητρο ή καταδίκη, αλλά όλο και συχνότερα μια διαχειρίσιμη χρόνια νόσο, για την οποία τα όπλα που διαθέτουμε είναι πανίσχυρα και ασφαλέστερα από ποτέ. Από τον Δεκέμβριο του 2013, που το εξώφυλλο του επιστημονικού περιοδικού «Science» παρουσίαζε την ανοσοθεραπεία ως «επίτευγμα της χρονιάς», με επεξηγηματικό υπότιτλο «Τα κύτταρα Τ περνούν στην επίθεση», έχουν περάσει οκτώ χρόνια και οι εξελίξεις στην Ογκολογία τρέχουν ακόμα με καταιγιστικό ρυθμό...
σχόλια