Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από τα βιβλία της Κρίστεβα «Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα» (Κέδρος) και «Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη» (Άγρα) αλλά και από το βιβλίο της Χάννα Άρεντ «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (Νησίδες).

 

_______________

«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση, αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι' αυτόν». («Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)

_______________

 

Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;

 

Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία. Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή οικονομικό χαρακτήρα.

 

Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;

 

Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει έρωτας.

 

_______________

«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος. [...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ' ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται μόνο σ' ένα επ' άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)

_______________

 

Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;

 

Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή. Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται, πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.

 

_______________

«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)

_______________

 

Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;

 

Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας. Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική, πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ' αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα «corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η ψυχανάλυση.

 

Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε Ελλάδα και Ευρώπη;

 

Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε συγκρούσεις, σε δολοφονίες.

 

_______________

«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ' ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ. Νησίδες)

 

«...παρ' όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό, ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών, που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ' ανεβάσει στον κόσμο των ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ. Νησίδες)

_______________

 

Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;

 

Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα. Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι διανοούμενοι.