Το ΣτΕ, οι οικοδομικές άδειες και το χάος

Το ΣτΕ, οι οικοδομικές άδειες και το χάος Facebook Twitter
Όλοι βρίσκονται εν αναμονή για το ποιος χτίζει τι από δω και πέρα...
0


ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ και στον κατασκευαστικό κλάδο επικρατεί αναβρασμός, καθώς όλοι βρίσκονται εν αναμονή για το ποιος χτίζει τι από δω και πέρα. Από την άλλη πλευρά, οι δήμοι και οι οργανώσεις, όπως η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, που έχει πολεμήσει σθεναρά τα μπόνους δόμησης, έχουν ζητήσει «να αποφευχθεί η καταστρατήγηση των όρων της απόφασης με τυχόν εσπευσμένες ενέργειες κατασκευαστών».

Ταυτόχρονα, το υπουργείο Περιβάλλοντος, με τη μεταβατική ρύθμιση που πέρασε και ψηφίστηκε την περασμένη εβδομάδα κόντρα στην απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, προσπαθεί να διασώσει 14.000 ακίνητα, οι άδειες των οποίων εκδόθηκαν με τις διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ), οι οποίες κρίθηκαν αντισυνταγματικές.

Όλα ξεκίνησαν με την ανακοίνωση του ΣτΕ, μέσω της οποίας  γνωστοποιήθηκε ότι τα κίνητρα σε συντελεστή και ύψος που δίνει ο ΝΟΚ θα κριθούν αντισυνταγματικά και πως όλες οι άδειες που εκδόθηκαν με αυτά τα μπόνους δόμησης θα ακυρωθούν. 

Για λόγους δημόσιου συμφέροντος και ασφάλειας δικαίου, όμως, η ακύρωση των αδειών αυτών δεν θα έχει αναδρομική ισχύ. Θα γλιτώσουν οι οικοδομικές άδειες των οποίων η υλοποίηση έχει ξεκινήσει, δηλαδή οι οικοδομικές εργασίες, μέχρι την 11η Δεκεμβρίου 2024.

Η απόφαση του ΣτΕ, η οποία αναμένεται να εκδοθεί τον επόμενο μήνα, θα βάλει ένα τέλος σε μια μακροχρόνια διαμάχη του υπουργείου Περιβάλλοντος με τους δήμους και την κοινωνία των πολιτών.

Θολό τοπίο με πολλά ερωτηματικά

Όπως υποστηρίζουν νομικοί κύκλοι στη LiFO, «δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς εννοεί η ανακοίνωση του ΣτΕ για την έναρξη εργασιών και πώς αυτή πιστοποιείται. 

Μέχρι να καθαρογραφεί και να δημοσιοποιηθεί η αποφαση, θα ήταν πιο ασφαλές αν στην ανακοίνωση του ΣτΕ αναφερόταν ότι τελούν εν ισχύ οι άδειες κατά ΝΟΚ για τις οποίες έχει ξεκινήσει η κατασκευή του φέροντος οργανισμού», λένε.

Οι συνομιλητές μας θα ήθελαν μια πιο σαφή διατύπωση, η οποία θα έδινε τη δυνατότητα συνέχειας στην οικοδόμηση μόνο σε κτίρια που έχουν κάνει χρήση των μπόνους και βρίσκονται σε προχωρημένο κατασκευαστικό στάδιο. Κι αυτό, για να αποφευχθεί μια κατάχρηση της αναδρομικότητας που δίνει το ΣτΕ :«Κάποιοι μπορεί να έχουν κάνει μόνο κάποιες χωματουργικές εργασίες, ωστόσο θα μπορέσουν να γλιτώσουν τις άδειές τους», μας λέει ένας αρχιτέκτονας που τίθεται κατά των μπόνους δόμησης και θεωρεί ότι η απόφαση του ΣτΕ θα διασώσει το οικιστικό περιβάλλον των πόλεων. 

«Δεν νομίζω πως είναι τυχαίο ότι την περασμένη Παρασκευή μπήκαν μηχανήματα για την εκτέλεση χωματουργικών εργασιών σε δύο οικόπεδα στην περιοχή Μακρυγιάννη, για τα οποία έχουν εκδοθεί οικοδομικές άδειες για τουριστική χρήση. Προφανώς γίνεται προσπάθεια να υπαχθούν στην εξαίρεση που προβλέπει η απόφαση.

Είναι φανερό ότι θα είναι πολλοί αυτοί που πρόκειται να σπεύσουν το επόμενο διάστημα και έως ότου δημοσιοποιηθεί η απόφαση του ΣτΕ, και θα ξεκινήσουν εργασίες. Και προφανώς θα βρουν τρόπους για να παρουσιάσουν βεβαιώσεις και έγγραφα που να δείχνουν έναρξη εργασιών νωρίτερα απ' ό,τι ξεκίνησαν πραγματικά», αναφέρει.

cover
Δημήτρης Πετρόπουλος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Μηχανικών του Δημοσίου (ΠΟ-ΕΜΔΥΔΑΣ)

Μέχρι να καθαρογραφεί και να δημοσιοποιηθεί η απόφαση του ΣτΕ, το τοπίο παραμένει θολό και ασαφές. Το ζήτημα δημιουργεί προβληματισμό και στους μηχανικούς. Ο Δημήτρης Πετρόπουλος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Μηχανικών του Δημοσίου (ΠΟ-ΕΜΔΥΔΑΣ), υποστηρίζει ότι «η διατύπωση στην ανακοίνωση του ΣτΕ δημιουργεί όντως ερωτήματα». 

Πώς πιστοποιείται, όμως, η έναρξη εργασιών, που θα είναι το διαβατήριο για την ανοικοδόμηση των κτιρίων που θα γλιτώσουν από την ακυρωτική απόφαση του ΣτΕ;

«Κάποτε υπήρχε δήλωση έναρξης εργασιών στην Πολεοδομία. Τώρα αυτό δεν συμβαίνει πια. Αλλά και οι ελεγκτές δόμησης κάνουν αυτοψίες σε προχωρημένο στάδιο, όπου φαίνεται όλο το περίγραμμα της κατασκευής», μας λέει.

Ο Δ. Πετρόπουλος αναφέρει ότι «θα μπορούσε ενδεχομένως η έναρξη εργασιών να ήταν τα ένσημα που μπαίνουν στον ΕΦΚΑ από τα συνεργεία τα οποία έχουν ξεκινήσει εργασίες. Βέβαια, και αυτά κατατίθενται στο τέλος του μήνα και ενδεχομένως κάποιος να τα βάλει ετεροχρονισμένα. Θα μπορούσε να είναι η Αρχαιολογία. Για παράδειγμα, στους περισσότερους δήμους του Λεκανοπεδίου απαιτείται η αναγγελία εκσκαφών στην εφορεία αρχαιοτήτων. Αυτός ίσως θα ήταν ένας τρόπος. Είναι σίγουρο ότι θα δημιουργηθεί θέμα. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι ξεκίνησαν εργασίες νωρίτερα, μπορεί να εμφανίσουν κάποιο τιμολόγιο ή οτιδήποτε άλλο», λέει.

ΥΠΕΝ: Στον αέρα 14.000 οικοδομικές άδειες

Την περασμένη εβδομάδα ψηφίστηκε η μεταβατική διάταξη που κατέβασε στη Βουλή το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η οποία θα τελεί εν ισχύ μέχρι τη δημοσίευση της απόφασης της ολομέλειας του ΣτΕ. Με αυτήν τη ρύθμιση, το υπουργείο Περιβάλλοντος πράγματι ανέστειλε την έκδοση νέων οικοδομικών αδειών οι οποίες κάνουν χρήση των μπόνους του οικοδομικού κανονισμού που κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το ΣτΕ.  

Ωστόσο, με την ίδια ρύθμιση παρακάμφθηκε η ανακοίνωση του ΣτΕ, στην οποία αναφερόταν ρητά ότι θα πρέπει να ακυρωθούν όλες οι οικοδομικές άδειες που είχαν εκδοθεί αλλά δεν είχαν ξεκινήσει να υλοποιούνται, δηλαδή δεν είχαν αρχίσει οι οικοδομικές εργασίες στα ακίνητα έως τις 11 Δεκεμβρίου.

Όπως αναφέρεται στη ρύθμιση, «οι οικοδομικές άδειες που έχουν εκδοθεί με χρήση των κινήτρων του ΝΟΚ δεν ανακαλούνται από τη Διοίκηση έως τη δημοσίευση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας».

Ενώ, πιθανότατα, το υπουργείο, θέλοντας να βάλει φραγμό σε όλους εκείνους τους δήμους που έχουν σταματήσει να βγάζουν άδειες με τα μπόνους του ΝΟΚ, στην ίδια ρύθμιση προβλέπεται ότι όσες πολεοδομίες προχώρησαν στην ανάκληση των αδειών μετά τις 11 Δεκεμβρίου, οι πράξεις τους καθίστανται άκυρες: «Τυχόν ανακλήσεις οικοδομικών αδειών από τη Διοίκηση λόγω της χρήσης των κινήτρων του ΝΟΚ που έλαβαν χώρα από την 11.12.2024 ανακαλούνται αυτοδικαίως», αναφέρεται χαρακτηριστικά στη ρύθμιση.  

Για το ζήτημα ο Θόδωρος Σκυλακάκης, υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ανέφερε ότι «δεν μπορούν να ανακληθούν οι άδειες που έχουν εκδοθεί. Γιατί γίνεται αυτό; Διότι έχουμε το εξής παράδοξο: Η απόφαση του ΣτΕ μιλάει για "έναρξη εργασιών", αλλά δεν δίνει λεπτομερή ορισμό τού τι σημαίνει "έναρξη εργασιών". Αυτό είναι ένα αντικειμενικό πρόβλημα –όποιοι είναι μηχανικοί το ξέρουν– διότι πια η έναρξη εργασιών, ενώ παλιά γινόταν με δήλωση Πολεοδομίας, τώρα δεν προσδιορίζεται συγκεκριμένα και έχουμε ήδη κάποιους δήμους οι οποίοι προβαίνουν σε ερμηνείες. Ο δήμαρχος Αλίμου, για παράδειγμα, ανακοίνωσε ότι θα ανακαλέσει τις άδειες όπου δεν έχουν ξεκινήσει εργασίες σκυροδέτησης. Πριν προλάβει να δημοσιεύσει την απόφαση το ΣτΕ, κάνει δική του περιοριστική ερμηνεία ένας δήμος».

«Πίσω από τις περισσότερες από τις 14.000 άδειες κατά ΝΟΚ βρίσκονται πολλές δεκάδες χιλιάδες –για μην πω εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες– που επηρεάζονται, οι οποίοι, ενώ είναι νόμιμοι, για ένα σφάλμα ή αστοχία του κράτους στο σύνολό τους καθίστανται παράνομοι εν μια νυκτί», είπε.

Ισχυρίστηκε ότι δεν γίνεται «να συμπεριφερθούμε τιμωρητικά σε δεκάδες, εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που ήταν απολύτως νόμιμοι και για τους οποίους δεν υπάρχει ίχνος υπόνοιας ότι έκαναν κάποιο σφάλμα». Όπως επίσης ότι «δεν μπορούμε να αφήσουμε κάθε δήμο να θεσμοθετήσει διαφορετική έναρξη εργασιών. Αυτό θα είναι το απόλυτο πολεοδομικό χάος. Σκεφτείτε ο ένας δήμος να λέει "εγώ λέω έτσι έναρξη εργασιών, ανακαλώ τις άλλες άδειες", ο άλλος να λέει "αλλιώς είναι η έναρξη εργασιών, ανακαλώ εκείνες τις άδειες"! Κανείς δεν ξέρει ποια είναι η έναρξη εργασιών κατά το ΣτΕ, γιατί το ΣτΕ δεν έχει δημοσιοποιήσει την απόφαση. Κάπως, όμως, πρέπει να προστατέψουμε εαυτούς και αλλήλους και τη σοβαρότητα αυτού του κράτους, που πρέπει επιτέλους να αποφασίσει ότι δεν θα τιμωρεί τη νομιμότητα και θα είναι εφεκτικό στην παρανομία».

Ταυτόχρονα όμως ο υπουργός, εμμέσως πλην σαφώς, παραδέχτηκε ότι ακόμη και η τροπολογία που έφερε για να ξεδιαλύνει το τοπίο μάλλον δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να το πετύχει:«Για να συνοψίσω, όποιος κάνει εργασίες χωρίς να τις έχει ξεκινήσει, χωρίς να ξέρουμε τι σημαίνει "ξεκίνησε εργασίες", αναλαμβάνει αυτός το ρίσκο». 

Και πρόσθεσε: «Αυτές οι εργασίες μπορεί να καταστούν άχρηστες με βάση την απόφαση του ΣτΕ».

Τι συμβαίνει στην αγορά

Επαγγελματίες της αγοράς ακινήτων εκτιμούν ότι η απόφαση του ΣτΕ θα επηρεάσει με καταλυτικό τρόπο την αγορά: «Οι μεγάλοι χαμένοι θα είναι οι  κατασκευαστές και οι επενδυτές που έχουν πληρώσει για την οικοδομική άδεια και τα σχέδια, αλλά δεν έχουν ξεκινήσει την κατασκευή», λένε. Οι κατασκευαστές υποστηρίζουν ότι η κατάργηση των μπόνους δόμησης θα οδηγήσει σε νέες, πολύ υψηλότερες τιμές ακινήτων, με τις αυξήσεις να  ανέρχονται ακόμη και στο 30%: «Η μείωση της προσφοράς τετραγωνικών θα απογειώσει τη ζήτηση και τις τιμές. Οι άδειες αυτές θα πρέπει να αναθεωρηθούν και ο ιδιοκτήτης να επιβαρυνθεί με το επιπλέον κόστος της νέας άδειας, εφόσον βεβαίως τον συμφέρει να χτίσει χωρίς τα ευεργετήματα του ΝΟΚ, γιατί καταγράφονται στην αγορά και περιπτώσεις που το όλο εγχείρημα θα πρέπει να εγκαταλειφθεί», λένε.

Μηχανικός με μεγάλη εμπειρία θέτει το εξής ερώτημα: «Σε περιπτώσεις που έχει εκδοθεί οικοδομική άδεια και, ενώ δεν έχει ξεκινήσει η ανέγερση, έχουν γίνει συμβόλαια μεταβίβασης ιδιοκτησιών τι πρόκειται να γίνει; Θα ακυρωθούν τα συμβόλαια; Θα καταργηθουν οι ΚΑΕΚ των ιδιοκτησιών; Θα πρέπει να επιστραφούν τα καταβληθέντα ποσά; Μιλάμε για χάος».

Κλείνει ένας κύκλος

Η απόφαση του ΣτΕ, η οποία αναμένεται να εκδοθεί τον επόμενο μήνα, θα βάλει ένα τέλος σε μια μακροχρόνια διαμάχη του υπουργείου Περιβάλλοντος με τους δήμους και την κοινωνία των πολιτών. «Mε την απόφαση του ΣτΕ καθίσταται πλέον σαφές και αδιαμφισβήτητο ότι ο ΝΟΚ δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις κατά τις οποίες με ειδικά διατάγματα, προϋφιστάμενα του ΝΟΚ, έχουν ορισθεί για περιοχές ή οικισμούς συγκεκριμένοι όροι δόμησης. Δεν εφαρμόζεται επίσης σε "παραδοσιακά τμήματα πόλεως"», σχολιάζουν από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Μένει να δούμε αν θα κλείσει οριστικά το ζήτημα ή αν θα ανοίξει νέος κύκλων προσφυγών από ιδιοκτήτες και εταιρείες, των οποίων οι άδειες θα ακυρωθούν.  

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

alimos

Ρεπορτάζ / ΣτΕ: Ξεκινά η μεγάλη μάχη για τα ύψη των κτιρίων

Δήμοι, πολίτες και οργανώσεις θα βρεθούν απέναντι στο υπουργείο Περιβάλλοντος, σε κατασκευαστικές εταιρείες και στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. Η επικείμενη κρίση του ΣτΕ θα είναι καθοριστική για το παρόν και το μέλλον του αστικού περιβάλλοντος.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
ΣτΕ: Αντισυνταγματικός ο νέος οικοδομικός κανονισμός

Ελλάδα / ΣτΕ: Αντισυνταγματικός ο νέος οικοδομικός κανονισμός

Η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν θα έχει αναδρομική ισχύ και δεν αφορά τις οικοδομικές άδειες που μέχρι σήμερα έχουν ήδη εκδοθεί και αποδεδειγμένα έχουν ξεκινήσει εργασίες
LIFO NEWSROOM
Γιατί η «γενιά του ενοικίου» δεν βρίσκει σπίτι να μείνει;

Newsroom / Γιατί η «γενιά του ενοικίου» δεν βρίσκει σπίτι να μείνει;

Τρώγλες προς ενοικίαση, παλάτια στο Airbnb. Ποιοι είναι οι λόγοι που το κόστος στέγασης στην Αθήνα έχει ξεφύγει; Γιατί η Αθήνα είναι πλέον μια υπερβολικά ακριβή πόλη για να ζήσεις; Ο Γιάννης Πανταζόπουλος συζητά με την Ντίνα Καράτζιου και τον Θοδωρή Αντωνόπουλο τις αιτίες και τις λύσεις της στεγαστικής κρίσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Social Media / Yπήρξε έστω και μία μέρα τα τελευταία 15 χρόνια που δεν μπήκες Instagram; Δεν υπήρξε. Δεν είσαι ο μόνος.

Kαθορίζει την εικόνα μας, τη διάθεσή μας, τα οικονομικά μας, καθορίζει τον τρόπο που ζούμε. Θα έλεγε κανείς πως, μετά την έλευσή του, μια πετυχημένη selfie, σαν την περίφημη selfie των Oscar του 2014, αλλάζει τον μικρόκοσμο που ζούμε. Ο Χαράλαμπος Τσέκερης, κύριος ερευνητής ΕΚΚΕ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής, αναλύει το φαινόμενο Instagram.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Οπτική Γωνία / Αυτό που πραγματικά συνδέει τα κινήματα διαμαρτυρίας της Γενιάς Ζ ανά τον πλανήτη

Το κόστος ζωής, η ανισότητα, η διαφθορά, ο νεποτισμός, η βιαιότητα των δυνάμεων καταστολής: αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν τα κινήματα της Γενιάς Ζ και όχι τόσο τα memes ή τα καρτούν.
THE LIFO TEAM
Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Οπτική Γωνία / Όταν οι αστυνομικοί γίνονται τηλεσχολιαστές, κάτι πάει στραβά στη χώρα

Δεν μιλάμε πια για ειδικούς αναλυτές θεμάτων ασφάλειας, αλλά για έναν νέο τύπο τηλεοπτικού ιεροκήρυκα: ο αστυνομικός που εξηγεί, καθοδηγεί και κρίνει τα πάντα «με τάξη και ασφάλεια».
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει από πουθενά, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

Αθλητισμός / Αναστασία Ντραγκομίροβα: «Στήριξη δεν υπάρχει, αλλά έχω μάθει να μην γκρινιάζω»

H ανερχόμενη αθλήτρια του ελληνικού στίβου έχει μάθει να μην αφήνει το παρελθόν να την κρατά πίσω, τροφοδοτείται από το συναίσθημα, έχει στόχο τους Ολυμπιακούς και ζωγραφίζει παντού, ακόμα και στο δέρμα της.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Ρεπορτάζ / Γιατί ανοίγει ξανά η υπόθεση θανάτου της Μαίρης Χρονοπούλου

Δύο χρόνια μετά τον θάνατο της αγαπητής ηθοποιού, η υπόθεση βρίσκεται στο Τμήμα Ανθρωποκτονιών και ερευνάται εκ νέου. Κοντινοί της άνθρωποι ισχυρίζονται ότι «δεν ήταν ατύχημα, αλλά εγκληματική ενέργεια».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Οπτική Γωνία / Αμπντελά Ταϊά: «Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Ο Μαροκινός συγγραφέας και σκηνοθέτης, κάτοικος Γαλλίας πλέον και γνωστός στην Ελλάδα από το υπέροχο μυθιστόρημα «Η ζωή με το δικό σου φως», μιλά με θαυμασμό για την εξέγερση της νεολαίας που συνταράσσει την πατρίδα του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Συνέντευξη / Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Μετά από μισό αιώνα στο «Βήμα», ο Νίκος Χασαπόπουλος μιλά για πρώτη φορά για την πιο δύσκολη απόφαση της ζωής του, τις στιγμές που έζησε δίπλα σε Λαμπράκη, Ψυχάρη και πρωθυπουργούς, αλλά και για το μεγάλο λάθος του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Οπτική Γωνία / Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Έχουμε ένα καινούργιο συναίσθημα, όχι το κλασικό της εποχής των φασισμών, δηλαδή τον φόβο μη βρεθεί κανείς στη θέση των κατώτερων, όσων έμειναν πίσω ή «από κάτω». Πλέον βλέπει κανείς μένος για τα θύματα που μιλάνε.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ