O σχεδιασμός των αγροτών προβλέπει το απόγευμα της Τρίτης τα τρακτέρ να έχουν φτάσει στο Σύνταγμα, επιδιώκοντας ένα ειρηνικό, αλλά με παλμό και ισχυρή συμμετοχή συλλαλητήριο.
Οι αγρότες στόχο έχουν να πραγματοποιήσουν τη μεγαλύτερη αγροτική κινητοποίηση που έχει γίνει μέχρι σήμερα, θέλοντας να αναδείξουν και συμβολικά τη σημασία όχι μόνο της επιβίωσης και της ενδυνάμωσης του πρωτογενούς τομέα αλλά και τον καθοριστικό ρόλο που μπορεί να παίξει η ικανοποίηση των αιτημάτων τους στην αντιμετώπιση της ακρίβειας στο ράφι και στην ισχυροποίηση της προστασίας των καταναλωτών με το κλείσιμο της αντιαναπτυξιακής ψαλίδας από το χωράφι στο πιάτο.
Η κορωνίδα των διεκδικήσεων
Η βασικότερη αιτία για την οποία τα τρακτέρ θα φτάσουν αύριο μέχρι το Σύνταγμα είναι η διεκδίκηση που αφορά το αφορολόγητο αγροτικό πετρέλαιο. Εφόσον ικανοποιηθεί αυτό το αίτημα από την κυβέρνηση, θα αποκλιμακωθεί η ένταση και οι αγρότες θα πάρουν τον δρόμο της επιστροφής, λένε οι ίδιοι στη LiFO.
Στο αίτημα αυτό η κυβέρνηση απάντησε με την επιστροφή του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στο αγροτικό πετρέλαιο, ύψους 83 εκατ. ευρώ. Η κυβέρνηση δεσμεύτηκε επίσης ότι η προκαταβολή ύψους 40 εκατ. ευρώ από την επιστροφή του ΕΦΚ θα πραγματοποιηθεί στα τέλη Μαρτίου. Οι αγρότες, όμως, αυτά τα 83 εκατ. ευρώ τα χαρακτηρίζουν «ψίχουλα».
Το γεγονός ότι πολλές από τις προτεραιότητες και τα ζητήματα που θέτουν οι αγρότες δεν συμπεριλαμβάνονται στο σχέδιο της ΚΑΠ αναδεικνύει την αναγκαιότητα να ισχυροποιηθεί το συνεταιριστικό κίνημα, το οποίο, παρά τα καλά παραδείγματα που υπάρχουν τα τελευταία χρόνια, παραμένει ανεμικό.
Αν και το ύψος του ποσού ακούγεται εντυπωσιακό, ο Σωκράτης Αλειφτήρας, αγρότης συνδικαλιστής από τα Φάρσαλα και το μπλόκο του Ε65, εξηγεί στη LiFO, ότι «από το ποσό αυτό, αναλογεί σε κάθε κατ’ επάγγελμα αγρότη γύρω στα 4-5 ευρώ το στρέμμα, δηλαδή τρία λίτρα το στρέμμα». Όπως λέει, «βάσει των στοιχείων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης μια δυναμική καλλιέργεια, όπως το βαμβάκι, θέλει 30 λίτρα πετρέλαιο το στρέμμα για να καλλιεργηθεί, ενώ εμείς θα πάρουμε τρία λίτρα».
Για τον Σ. Αλειφτήρα η ικανοποίηση του αιτήματος από την κυβέρνηση για αφορολόγητο πετρέλαιο θα αποδείξει ότι «πραγματικά θέλει να μειώσει το κόστος παραγωγής και να βοηθήσει τον πρωτογενή τομέα». Υποστηρίζει ότι από πλευράς κυβέρνησης το ζήτημα «είναι να υπάρξει πολιτική βούληση και δεν είναι θέμα δημοσιονομικής στενότητας. Οι κινητοποιήσεις μας, όπως είπε και ο πρωθυπουργός, είναι λελογισμένες. Δεν διαταράσσουμε την οικονομική ευημερία και την κοινωνική συνοχή. Θεωρούμε ότι μπορεί να ξύσει ακόμη το βαρέλι και να δώσει λίγο ακόμη», λέει.
Οι προτάσεις της κυβέρνησης όσον αφορά τα μέτρα για το ρεύμα που θα οδηγήσουν στην παροχή φθηνότερης ενέργειας κρίνονται ικανοποιητικές από τους αγρότες, που πιστεύουν ότι πρέπει να γίνουν βήματα και στο θέμα του αγροτικού πετρελαίου. Ο Παύλος Σατολιάς, πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ), λέει στη LiFO ότι «για το ρεύμα έγιναν κάποια βήματα από πλευράς κυβέρνησης και τα μέτρα που πήρε η πολιτεία είναι προς τη σωστή κατεύθυνση». Ωστόσο αναφέρει ότι «το ζήτημα του αφορολόγητου αγροτικού πετρελαίου είναι άμεσο και επιτακτικό».
Μας εξηγεί ότι «αυτό που επιστρέφεται είναι μεσοσταθμικά κάτω από το 10% από το πετρέλαιο που χαλάει ένας αγρότης. Κι αν κάνει κάποιος τη διαίρεση, από τα 80 εκατ. αναλογούν στους 300.000, μεσοσταθμικά πάντα, γύρω στα 270 ευρώ τον χρόνο. Καταλαβαίνετε ότι τα ποσά αυτά είναι ευτελή. Αυτό πρέπει να το ενισχύσουν ο πρωθυπουργός και η πολιτεία, γιατί είναι άμεσο και επείγον το πρόβλημα».
Μέχρι το 2015 η επιστροφή που έπαιρναν οι αγρότες από τον ΕΦΚ ανερχόταν στα 170 εκατ. ευρώ. Στη συνέχεια, λόγω των μνημονιακών νόμων, αυτή η επιστροφή κόπηκε τελείως. Πήραν ξανά χρήματα από τον ΕΦΚ το 2022, το 2023 και τώρα, το 2024, σύμφωνα με τις πρόσφατες ανακοινώσεις, το ποσό θα ανέρχεται σε 83 εκατ. ευρώ.
Πώς ο Αυγενάκης συσπείρωσε τους αγρότες στα μπλόκα
«Ένας από τους λόγους που οι αγρότες είναι τόσο συσπειρωμένοι είναι ο υπουργός αγροτικής ανάπτυξης Λευτέρης Αυγενάκης», λέει ο Σ. Αλειφτήρας.
Ο τρόπος που αντιμετώπισε τους αγρότες από τη στιγμή που ξεκίνησαν οι πρώτες διαμαρτυρίες για τις μειώσεις των ενισχύσεων που είδαν στους λογαριασμούς τους τον περασμένο Οκτώβριο δεν βοήθησε στην αποκλιμάκωση της έντασης. «Οι δηλώσεις του περί πολιτικά υποκινούμενων αγροτών ήταν ανόητες. Στην ουσία αναιρέθηκαν από τον ίδιο πρωθυπουργό, ο οποίος μας εξήγησε στη συνάντηση που κάναμε ότι όσα του είπαμε συντέλεσαν στο να καταλάβει πολύ καλύτερα τις παθογένειες στον πρωτογενή τομέα», λέει.
Η σύγκλιση που ήρθε νωρίτερα με προκαταβολικό κούρεμα
Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί το ότι οι αγρότες φέτος πήραν τη μικρότερη ενίσχυση που έχουν πάρει μέχρι σήμερα. Όπως λένε οι ίδιοι στη LiFO, τον περασμένο Οκτώβριο «πήγαμε σε οριζόντια περικοπή, χωρίς να γίνει η σταδιακή σύγκλιση δικαιωμάτων σε βάθος τριετίας», λέει ο Σ. Αλειφτήρας. Και εξηγεί γιατί: «Τα προηγούμενα χρόνια παίρναμε ενίσχυση για το βαμβάκι 50-60 ευρώ το στρέμμα. Τώρα, με τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), θα πέσει στα 23 ευρώ το στρέμμα, αλλά αυτό θα γινόταν σε βάθος τριετίας. Θα ξεκινούσαμε από τα 28 ευρώ το στρέμμα, την επόμενη χρονιά θα πηγαίναμε στα 25 ευρώ και σε βάθος τριετίας θα ισορροπούσαμε όλοι στα 23 ευρώ. Φέτος, όμως, οι αγρότες πληρώθηκαν 23 ευρώ το στρέμμα, δεν πήγαμε στα 28 ευρώ. Δηλαδή δεν έγινε σύγκλιση δικαιωμάτων σε βάθος τριετίας αλλά αυτομάτως σε έναν χρόνο».
Η απάντηση που πήραν οι αγρότες από την κυβέρνηση για το ζήτημα αυτό είναι ότι «χάθηκαν χρήματα με ευθύνη του ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων). Έγινε κακός χειρισμός και κακή ερμηνεία της νέας ΚΑΠ».
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι ο φορέας των πληρωμών για τις κοινοτικές ενισχύσεις. Λειτουργεί από το 2001 και ο στόχος του είναι να καταβάλει έγκαιρα, σωστά και με διαφάνεια τις αγροτικές ενισχύσεις που χορηγούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στον γεωργικό τομέα. Με την ολοκλήρωση των πληρωμών στις 23 Δεκεμβρίου, οι άμεσες ενισχύσεις που πιστώθηκαν στους λογαριασμούς των αγροτών ήταν λιγότερες κατά 563 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2022, φτάνοντας τα 939 εκατ. ευρώ συνολικά έναντι 1,502 δισ. το 2022.
Από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έριξαν το σύνολο της ευθύνης στην ανεπάρκεια της διοίκησης του ΟΠΕΚΕΠΕ. Η αντιπαράθεση με την ηγεσία του ΟΠΕΚΕΠΕ ήταν έντονη τον Οκτώβριο, οπότε καταβλήθηκε η προκαταβολή της βασικής ενίσχυσης, και υπήρξαν πολύ μεγάλες αντιδράσεις, αφού τα χρήματα που είδαν οι αγρότες στους λογαριασμούς τους ήταν σημαντικά μειωμένα. Το υπουργείο υποστήριξε ότι ήταν λάθος του οργανισμού και η διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ, η οποία αντικαταστάθηκε, υποστήριζε ότι το κούρεμα των ενισχύσεων και οι περικοπές οφείλονταν στις ρυθμίσεις της νέας ΚΑΠ.
Η βασική ενίσχυση των αγροτών πληρώνεται στα τέλη Οκτώβρη και το υπόλοιπο 30% στο τέλη Δεκέμβρη. Φέτος η ενίσχυση ήταν κουτσουρεμένη για έναν ακόμη λόγο: οι αγρότες δεν πήραν την «ενίσχυση του πρασινίσματος», όπως λέγεται. Το πρασίνισμα είναι η πρόσθετη ενίσχυση που έπαιρναν οι αγρότες που εφάρμοζαν επωφελείς για το περιβάλλον πρακτικές και αποτελούσε το 1/3 των άμεσων ενισχύσεών τους.
Με τη νέα ΚΑΠ που εφαρμόστηκε από τις αρχές του 2023 το πρασίνισμα αντικαταστάθηκε από eco schemes (οικολογικά σχήματα). Τα οικολογικά σχήματα είναι μία από τις ρυθμίσεις που απηχούν τη φιλοσοφία της νέας ΚΑΠ, η οποία είναι συνδεδεμένη με την πράσινη συμφωνία και τους στόχους που θέτει για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα και στον αγροτικό τομέα.
Οι απαιτήσεις για τον πρωτογενή τομέα αυστηροποιούνται και οι νέες προβλέψεις της ΚΑΠ συνδέονται με τους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους του Green Deal. Η επιλογή των οικολογικών σχημάτων είναι μεν προαιρετική, αλλά αν ένας παραγωγός δεν συμπεριλάβει στην ενιαία δήλωση ενίσχυσής του κάποια οικολογική δράση, δεν θα του καταβληθεί η σχετική ενίσχυση.
Το πρόβλημα, ωστόσο, ήταν ότι τα οικολογικά σχήματα δεν έτρεξαν όπως έπρεπε και πολλά από αυτά «είναι μη εφαρμόσιμα, κοστοβόρα και δεν δημιουργήθηκαν με βάση τις απαιτήσεις και τις ανάγκες της πρωτογενούς παραγωγής στην Ελλάδα». Οι αγρότες στο τέλος του χρόνου δεν πήραν την ενίσχυση αυτή, η οποία πιθανότατα θα καταβληθεί σε όσους κατάφεραν να μπουν σ’ αυτά τα οικολογικά σχήματα τον Μάρτη. Από τους αγρότες υποστηρίζεται ότι σχεδιάστηκε ένα εθνικό στρατηγικό σχέδιο για τη χώρα, δηλαδή η νέα ΚΑΠ, ερήμην των αγροτών και χωρίς διαβούλευση.
«Δεν είναι ότι δεν θέλουμε να εφαρμόσουμε τα οικολογικά σχήματα. Το ζήτημα είναι ότι αυτά θα έπρεπε να σχεδιαστούν με έναν σωστό τρόπο, ευέλικτο και προσιτό στην ελληνική πραγματικότητα», λέει ο Νίκος Γούσιος, ένας νέος αγρότης από την Καρδίτσα.
Υποστηρίζει ότι για τη νέα ΚΑΠ που θα εφαρμοστεί στη χώρα μέχρι το 2027 δεν υπήρξε ευρεία διαβούλευση και ενεργός συμμετοχή των αγροτών: «Θα έπρεπε να προηγηθεί μια μεγάλη διαβούλευση στην οποία να συμμετέχουν διάφοροι φορείς, να ακουστούν όλοι οι προβληματισμοί και να χαραχτεί μια σωστή εθνική στρατηγική. Ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός παρατήρησε ότι έγιναν αστοχίες και λάθη. Όπως λέει: “Στην Ελλάδα, το θέμα της διαβούλευσης δεν περπατάει. Πιστεύω ότι τις περισσότερες φορές γίνεται για τον τύπο και όχι για την ουσία, ενώ θα έπρεπε να υπάρξει σοβαρή ενημέρωση από πάνω προς τα κάτω. Ειδικά για την ΚΑΠ και για όλα τα σημαντικά ζητήματα που αφορούν το μέλλον της γεωργίας θα πρέπει να λαμβάνουν μέρος όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και όχι κάποιοι να συντάσσουν ένα σχέδιο με βάση δική τους προσέγγιση”».
Για την πρόβλεψη της νέας ΚΑΠ που αντικατέστησε το πρασίνισμα ο Π. Σατολιάς υποστηρίζει ότι «δεν είμαστε αρνητικοί, όλοι θέλουμε τη στροφή προς την πράσινη γεωργία που επιδιώκει η Ευρώπη. Τα οικολογικά σχήματα όμως, όπως σχεδιάστηκαν, ήταν ετεροβαρή και δύσκολα εφαρμόσιμα».
Το γεγονός ότι πολλές από τις προτεραιότητες και τα ζητήματα που θέτουν οι αγρότες δεν συμπεριλαμβάνονται στο σχέδιο της ΚΑΠ αναδεικνύει την αναγκαιότητα να ισχυροποιηθεί το συνεταιριστικό κίνημα, το οποίο, παρά τα καλά παραδείγματα που υπάρχουν τα τελευταία χρόνια, παραμένει ανεμικό. Ο πρόεδρος της ΕΘΕΑΣ λέει ότι ήταν ένα από τα ζητήματα που ανέδειξαν οι εκπρόσωποι του φορέα κατά την πρόσφατη συνάντηση που είχαν με τον πρωθυπουργό.
«Για να επιτευχθεί ο οικονομικός μετασχηματισμός της χώρας μέσα και από την ανάπτυξη του γεωργικού τομέα χρειάζεται ισχυρό και ανεπτυγμένο συνεταιριστικό κίνημα που είναι το πιο κατάλληλο εργαλείο για τον έλεγχο της ακρίβειας των τροφίμων. Χωρίς ισχυρούς συνεταιρισμούς θα έχουμε σπιράλ της ακρίβειας με χαμηλή τιμή στον παραγωγό, αρκετά χρήματα χαμένα σε ενδιάμεσους, ακρίβεια στο ράφι για τους καταναλωτές και στο τέλος τη διαιώνιση της αντικοινωνικής και αντιαναπτυξιακής ψαλίδας στις τιμές», λέει ο Π. Σατολιάς.
Με το βλέμμα στραμμένο στην Ευρώπη
Η επαναδιαπραγμάτευση της νέας ΚΑΠ, η οποία τέθηκε ως βασικό αίτημα από τους αγρότες, αντιμετωπίστηκε θετικά από την κυβέρνηση. Γι’ αυτό και το βλέμμα και των Ελλήνων αγροτών είναι στραμμένο στο Συμβούλιο των υπουργών Γεωργίας που θα γίνει στα τέλη του μήνα: «Το ζήτημα θα τεθεί από τον κ. Αυγενάκη και, επειδή αποτελεί πια ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα, πιστεύουμε ότι θα υπάρξουν θετικές εξελίξεις», λένε. Υπό το βάρος των κινητοποιήσεων, η Κομισιόν προχώρησε ήδη σε κάποιες παρεκκλίσεις στους κανόνες της ΚΑΠ. Μία από αυτές αφορά την υποχρέωση των αγροτών να κρατάνε κάποια χωράφια μη παραγωγικά, δηλαδή σε αγρανάπαυση. Ειδική αναφορά στο θέμα έκανε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην πρόσφατη ανάρτησή του: «Ο κανονισμός τέθηκε ήδη σε ισχύ, θα εφαρμοστεί αναδρομικά από την 1/1 έως 31/12/2024». Αυτή η παρέκκλιση επιτεύχθηκε με την παρέμβαση της Γαλλίας, την οποία στήριξε και η Ελλάδα. Το Συμβούλιο υπουργών Γεωργίας καλείται να ξαναδεί την ατζέντα των αγροτικών κινητοποιήσεων σε όλη την Ευρώπη. Οι αγρότες διαμαρτύρονται ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια βεντάλια δύσκολων προκλήσεων όπως το υψηλό κόστος καυσίμων και οι πράσινοι κανόνες της νέας ΚΑΠ που απαιτούν κοστοβόρες αλλαγές στο μοντέλο καλλιέργειας. Την ίδια στιγμή, όμως, έχουν να αντιμετωπίσουν έναν αθέμιτο ανταγωνισμό από παραγωγούς τρίτων χωρών που δεν υπόκεινται σε αντίστοιχους περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Η πρώτη απάντηση της Κομισιόν ήταν να δώσει παρεκκλίσεις από τους αυστηρούς κανόνες της νέας ΚΑΠ. Εκτός από την αγρανάπαυση, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξήγγειλε ότι θα αποσύρει τον κανονισμό για βιώσιμη χρήση φυτοφαρμάκων (SUR) που είχε στόχο την κατά 50% μείωση της χρήσης τους έως το 2050.
Αγρότες: «Θα κατέβουμε ειρηνικά και οργανωμένα»
Αύριο οι αγρότες επιδιώκουν να κατέβουν στην Αθήνα «ειρηνικά και οργανωμένα», θέλοντας να δείξουν ότι ο διάλογος με την κυβέρνηση για όλα τα ζητήματα που έχουν θέσει για την επιβίωση και την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα είναι ανοιχτός.
Η κυβέρνηση από την πλευρά της επιδιώκει, όπως έχει πει ο πρωθυπουργός, έναν «νηφάλιο διάλογο», λαμβάνοντας όμως υπόψη «τις δημοσιονομικές αντοχές της χώρας», εννοώντας, εμμέσως πλην σαφώς, ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω παροχές. Προτάσσει τα μέτρα για το «το φθηνότερο ρεύμα για όλους τους παραγωγούς, στα όρια του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για μια δεκαετία». Πρόκειται για ένα μέτρο που ικανοποίησε σε μεγάλο βαθμό το αίτημα των αγροτών για φθηνότερη ενέργεια, ωστόσο το αφορολόγητο πετρέλαιο θεωρείται κορωνίδα των διεκδικήσεων, γι’ αυτό και τα τρακτέρ αύριο κατεβαίνουν στην Αθήνα.
