Αφεντικά και γκόμενοι ψάχνουν ιδιοκτησία

Αφεντικά και γκόμενοι ψάχνουν ιδιοκτησία Facebook Twitter
Στο πλαίσιο της πατριαρχίας τα θηλυκά σώματα ορίζονται ως προϊόντα, ενώ τα ανδρικά ως επενδυτές. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΜΙΛΑΩ Μ' ΕΝΑΝ ΦΙΛΟ που δουλεύει σε εργαστήριο με χημικά. Τελειώνει πέντε κανονικά, αλλά το αφεντικό συνηθίζει να τον κρατάει αργά κι η ώρα πάει επτά, οκτώ, εννιά, χωρίς υπερωρίες κι επιπλέον λεφτά. Ο φίλος παραπονιέται, όμως καμία του ένσταση δεν έχει εισακουστεί∙ το αφεντικό είναι βλοσυρό, αγύριστο κεφάλι.

Έτσι, προτείνω κάτι απλό: Να πει στο αφεντικό ότι έχει βρει μια δεύτερη δουλειά, μαθήματα σε φροντιστήριο που αρχίζουνε στις έξι. Μπροστά σ' αυτό το θλιβερά αληθοφανές ψέμα, το αφεντικό σηκώνει τα χέρια ψηλά. Το ωράριο του φίλου μου γίνεται πάλι οκτάωρο και τ’ απογεύματα είναι ξανά δικά του.

Η υπόθεση κάνει εντύπωση στον φίλο: Όλες οι πιθανές αιτιολογήσεις για την τήρηση του οκταώρου (ότι αυτό είναι το σωστό, ότι είναι κουρασμένος, ότι θα περάσει το απόγευμα με φίλους ή με οικογένεια ή μόνος του τέλος πάντων) είχαν κριθεί ως ανεπαρκείς απ’ τον σφετεριστή της μέρας∙ όλες οι πτυχές μιας ζωής είχαν επισκιασθεί από τη μόνη αποδεκτή γραμμή υπεράσπισης: «Έχω άλλο αφεντικό». Ο ιδιοκτήτης υποχωρεί μόνο όταν βλέπει τη μορφή ενός άλλου ιδιοκτήτη (τον οποίο θα σεβαστεί, μπορεί ν’ αναγνωρίσει).

Όπως ο καπιταλιστής κρίνεται από το εύρος των επενδύσεων και των αποκτημάτων, έτσι κι ο straight άντρας αξιολογείται με βάση τον αριθμό των γυναικείων σωμάτων που έχει «κάνει δικά του».

Όταν αναφέρω το περιστατικό σε μια φίλη, εκείνη μου λέει ότι της θυμίζει τις προσπάθειές της ν’ αποκρούσει τα επίμονα πεσίματα των αντρών. Ακριβώς όπως το αφεντικό του χημικού, μου εξηγεί, οι πέφτουλες απαξιούν κάθε αιτιολόγηση για την απόρριψή τους: «Δεν ενδιαφέρομαι», «δεν μου αρέσεις», σιωπή (από πότε πρέπει η διάθεση ν’ απολιθώνεται σε λέξεις;), όλα αυτά θεωρούνται αλαζονικά από τους γύπες. Ενδέχεται, μάλιστα, να προκαλέσουν τον θυμό τους, ψυχρότητα ή ακόμα και βρισιές, παραληρήματα στο chat.

Υπάρχει, όμως, ένας λόγος τον οποίον θα σεβαστούν, μια απόφανση που θα τους κάνει να υποχωρήσουν: «Έχω γκόμενο». Τότε θ' απομακρυνθούν, θα την αφήσουν ήσυχη, μπορεί να της μιλήσουν ακόμα κι ευγενικά. Και στις δύο περιπτώσεις, κατέληξε η φίλη, είτε μιλάμε για σεξιστές είτε γι’ αφεντικά, ο μηχανισμός είναι ίδιος: Η μόνη αιτιολόγηση που αποδέχονται οι (εν ενεργεία ή κατά φαντασίαν) ιδιοκτήτες είναι ότι το ποθητό-αντικειμενοποιημένο σώμα ανήκει ήδη σε άλλον.

Η φίλη μ’ επηρέασε. Ένιωσα πως είχε ανιχνεύσει κάτι πολύ ενδιαφέρον, κάτι σημαντικό. Θυμήθηκα ότι η Λις Ιριγκαρέ, αυτή η πρωτοπόρα φιγούρα της φεμινιστικής θεωρίας, είχε χρησιμοποιήσει κοινά εννοιολογικά εργαλεία (ανταλλαγή, συσσώρευση, ιδιοκτησία) για να μελετήσει τους μηχανισμούς του καπιταλισμού και της πατριαρχίας.¹

Στο πλαίσιο της πατριαρχίας, υποστηρίζει η Ιριγκαρέ, τα θηλυκά σώματα ορίζονται ως προϊόντα, ενώ τα ανδρικά ως επενδυτές∙ η αξία, συνεπώς, του κάθε ανδρός εκτιμάται με βάση τη δυνατότητά του να συσσωρεύει γυναικεία σώματα. Όπως ο καπιταλιστής κρίνεται από το εύρος των επενδύσεων και των αποκτημάτων, έτσι κι ο straight άντρας αξιολογείται με βάση τον αριθμό των γυναικείων σωμάτων που έχει «κάνει δικά του». Αντιστρόφως, τα γυναίκεια σώματα αξιολογούνται με –επίσης οικονομικούς– όρους «χρηστικής» και «ανταλλακτικής» αξίας, με το πόση απόλαυση ή status (φαίνεται να) προσφέρουν και με το πόση ευκολία ή δυσκολία «κατακτώνται». Αν, δε, αποδειχθούν μη κατακτήσιμα, εξοβελίζονται στη σφαίρα του άχρηστου, του προβληματικού ή ακόμα και του μιασματικού.

Μέσα σε αυτό το πλέγμα, εξηγεί η Ιριγκαρέ, τα χαρακτηριστικά μιας γυναίκας, η ιδιαιτερότητα και η μοναδικότητά της αντικαθίστανται από την αριθμητική της αξία, την υπόστασή της ως ένα ακόμα σώμα στη στοίβα. Η γυναίκα, συνεπώς, γίνεται μια «αφαίρεση», ένα καθαρό ποσό, ίδια με κάθε άλλο θηλυκό και προσδιοριζόμενη μόνο από τα όσα προτίθενται να «επενδύσουν» οι άντρες για να την αποκτήσουν. Ακριβώς σαν εμπόρευμα, ή, για να επιστρέψουμε στην αρχική ιστορία, σαν υπάλληλος, μια θηλυκότητα δικαιούται να μην υπακούσει έναν ιδιοκτήτη μόνο εάν αποδειχτεί ότι ανήκει σε κάποιον άλλον. Εξυπακούεται δε ότι δεν έχει κανένα δικαίωμα στην ίδια της την απόλαυση.

Το βάθος της σκέψης της Ιριγκαρέ αποκαλύπτεται τη στιγμή που στρέφει το βλέμμα της στα ανδρικά υποκείμενα που επιτελούν τον ρόλο του ιδιοκτήτη/συσσωρευτή, εξετάζοντάς τα με κάτι παραπάνω από εχθρικότητα ή οργή. Με την κατανόηση που συνοδεύει ενίοτε την έλλειψη μνησικακίας, αναγνωρίζει ότι η πατριαρχική επιταγή της ασταμάτητης συσσώρευσης –η οποία ορίζει την αξία του καθενός με βάση τις κατακτήσεις του– είναι εξαιρετικά επιβλαβής και για όσους την αναλαμβάνουν.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι άντρες επιβαρύνονται με μια ακατάπαυστη πίεση κατάκτησης, ένα ατέρμονο performance anxiety που τους καθιστά ανικανοποίητους όταν επιτελούν επιτυχώς τον ρόλο τους και μίζερους όταν αποτυγχάνουν. Η ετεροκανονική ανδρική ηδονή είναι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, μια αμιγώς «οικονομική» μορφή απόλαυσης, εξ ορισμού αντι-ηδονική και συστηματικά περιχαρακωμένη.

Μέσα απ’ αυτήν τη σύλληψη, και χωρίς ποτέ να συγχέει τα θύματα με τους θύτες, η Ιριγκαρέ υπονοεί ότι, και για τους άντρες, υπάρχει μια άλλη, διαφορετική ηδονή, μια ισχύς και μια ελαφρότητα στη μάχη για την υπέρβαση των πατριαρχικών επιταγών. Θέτει έτσι τις βάσεις για ένα νέο εγχείρημα καθολικότητας –μια καθολικότητα που είναι πάντα μερική, που πρέπει να κατασκευαστεί, που εμπεριέχει πλήθη– και τις προϋποθέσεις για μια συμμαχία ενάντια σε κάθε μορφή ιδιοκτησίας.


[1] Luce Irigaray, “Women on the Market”, στο This Sex Which is Not One, 1985 [1977].

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Οπτική Γωνία / Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Από την Ουκρανία και την κρίση στη Γαλλία μέχρι τις αποφάσεις Τραμπ, η Ευρώπη περνάει κρίση ταυτότητας. Πώς επηρεάζεται η χώρα μας; Μιλά στη LiFO ο Σωτήρης Ντάλης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κάποτε στην Αμερική…

Ακροβατώντας / Η αμερικανική δημοκρατία οδεύει προς το τέλος της

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιδοθεί σε ανελέητο κυνηγητό όσων αμφισβητούν την αλήθεια της. Κυνηγάει δημοσιογράφους, παρουσιαστές, ακτιβιστές, αντιφρονούντες, δικαστές, όποιον τολμήσει να την αμφισβητήσει.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Χωρίς αναισθητικό, χωρίς δικαιώματα: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Χωρίς αναισθητικό: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές για halal και kosher στην Ελλάδα;

Παρά τις προσπάθειες νομιμοποίησης του εβραϊκού και ισλαμικού τρόπου σφαγής των ζώων χωρίς αναισθητοποίηση, το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν έχει αλλάξει. Η σχεδιαζόμενη Εθνική Στρατηγική Halal επαναφέρει το θέμα.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
H εξέγερση της «κανονικότητας»

Οπτική Γωνία / H εξέγερση της «κανονικότητας»

Μια τάση που θέλει να προσελκύσει μετριοπαθή ακροατήρια, αντλώντας από μια ψευδή εκδοχή της Ιστορίας, η οποία θέλει τον δυτικό πολιτισμό να υποφέρει ή να παρακμάζει γιατί τάχα έπεσε θύμα του ανθρωπισμού του.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
EPEJERGAS HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οπτική Γωνία / HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οι κρίσιμοι σταθμοί μιας δύσκολης πορείας που ξεκίνησε το 1981, οπότε πιστοποιήθηκαν τα πρώτα κρούσματα HIV, μέχρι σήμερα, που στόχος πια είναι η πλήρης ύφεση της νόσου, με ορίζοντα την επίτευξη της ίασης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Επιστρατεύοντας το ύστατο μέσο πίεσης, ο Πάνος Ρούτσι ζητά δικαιοσύνη για τα Τέμπη και άδεια για να ξεθάψει το παιδί που έχασε στο μοιραίο τρένο, ώστε να ταυτοποιηθεί και να γίνουν τοξικολογικές εξετάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τα drones μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Οπτική Γωνία / Από τα drones μέχρι το AI: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Πώς η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η στρατηγική σύμπλευση με τη Ρωσία διαμορφώνουν τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες προκλήσεις για την ασφάλεια; Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες μοιάζουν πιο διχασμένες από ποτέ; Και πού οφείλεται η άνοδος της πολιτικής βίας; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αντιδράσεις στην Πάρο για την τουριστική επένδυση στις Κολυμπήθρες ή Συλλογή υπογραφών κατά της στρατηγικής επένδυσης στην Πάρο

Ρεπορτάζ / Στις Κολυμπήθρες της Πάρου θα χτιστεί ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Γιατί;

Η τοπική κοινωνία αντιδρά στην κατασκευή μεγάλου τουριστικού συγκροτήματος, προειδοποιώντας για αλλοίωση του τοπίου και επιβάρυνση των ήδη πιεσμένων υποδομών του νησιού.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Βασιλική Σιούτη / Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει τη χειρότερη άποψη για τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί κανέναν, παρά τον υπαρκτό κίνδυνο απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο…

Ακροβατώντας / Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο και ο κάθε Γιάννης

Σαν αυτόν υπάρχουν χιλιάδες ακόμα άνθρωποι που ζουν στη χώρα μας, πολλές χιλιάδες «καταραμένοι» που για διάφορους λόγους έφτασαν και φτάνουν ως εδώ με κάτι καρυδότσουφλα, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ