Αφεντικά και γκόμενοι ψάχνουν ιδιοκτησία

Αφεντικά και γκόμενοι ψάχνουν ιδιοκτησία Facebook Twitter
Στο πλαίσιο της πατριαρχίας τα θηλυκά σώματα ορίζονται ως προϊόντα, ενώ τα ανδρικά ως επενδυτές. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΜΙΛΑΩ Μ' ΕΝΑΝ ΦΙΛΟ που δουλεύει σε εργαστήριο με χημικά. Τελειώνει πέντε κανονικά, αλλά το αφεντικό συνηθίζει να τον κρατάει αργά κι η ώρα πάει επτά, οκτώ, εννιά, χωρίς υπερωρίες κι επιπλέον λεφτά. Ο φίλος παραπονιέται, όμως καμία του ένσταση δεν έχει εισακουστεί∙ το αφεντικό είναι βλοσυρό, αγύριστο κεφάλι.

Έτσι, προτείνω κάτι απλό: Να πει στο αφεντικό ότι έχει βρει μια δεύτερη δουλειά, μαθήματα σε φροντιστήριο που αρχίζουνε στις έξι. Μπροστά σ' αυτό το θλιβερά αληθοφανές ψέμα, το αφεντικό σηκώνει τα χέρια ψηλά. Το ωράριο του φίλου μου γίνεται πάλι οκτάωρο και τ’ απογεύματα είναι ξανά δικά του.

Η υπόθεση κάνει εντύπωση στον φίλο: Όλες οι πιθανές αιτιολογήσεις για την τήρηση του οκταώρου (ότι αυτό είναι το σωστό, ότι είναι κουρασμένος, ότι θα περάσει το απόγευμα με φίλους ή με οικογένεια ή μόνος του τέλος πάντων) είχαν κριθεί ως ανεπαρκείς απ’ τον σφετεριστή της μέρας∙ όλες οι πτυχές μιας ζωής είχαν επισκιασθεί από τη μόνη αποδεκτή γραμμή υπεράσπισης: «Έχω άλλο αφεντικό». Ο ιδιοκτήτης υποχωρεί μόνο όταν βλέπει τη μορφή ενός άλλου ιδιοκτήτη (τον οποίο θα σεβαστεί, μπορεί ν’ αναγνωρίσει).

Όπως ο καπιταλιστής κρίνεται από το εύρος των επενδύσεων και των αποκτημάτων, έτσι κι ο straight άντρας αξιολογείται με βάση τον αριθμό των γυναικείων σωμάτων που έχει «κάνει δικά του».

Όταν αναφέρω το περιστατικό σε μια φίλη, εκείνη μου λέει ότι της θυμίζει τις προσπάθειές της ν’ αποκρούσει τα επίμονα πεσίματα των αντρών. Ακριβώς όπως το αφεντικό του χημικού, μου εξηγεί, οι πέφτουλες απαξιούν κάθε αιτιολόγηση για την απόρριψή τους: «Δεν ενδιαφέρομαι», «δεν μου αρέσεις», σιωπή (από πότε πρέπει η διάθεση ν’ απολιθώνεται σε λέξεις;), όλα αυτά θεωρούνται αλαζονικά από τους γύπες. Ενδέχεται, μάλιστα, να προκαλέσουν τον θυμό τους, ψυχρότητα ή ακόμα και βρισιές, παραληρήματα στο chat.

Υπάρχει, όμως, ένας λόγος τον οποίον θα σεβαστούν, μια απόφανση που θα τους κάνει να υποχωρήσουν: «Έχω γκόμενο». Τότε θ' απομακρυνθούν, θα την αφήσουν ήσυχη, μπορεί να της μιλήσουν ακόμα κι ευγενικά. Και στις δύο περιπτώσεις, κατέληξε η φίλη, είτε μιλάμε για σεξιστές είτε γι’ αφεντικά, ο μηχανισμός είναι ίδιος: Η μόνη αιτιολόγηση που αποδέχονται οι (εν ενεργεία ή κατά φαντασίαν) ιδιοκτήτες είναι ότι το ποθητό-αντικειμενοποιημένο σώμα ανήκει ήδη σε άλλον.

Η φίλη μ’ επηρέασε. Ένιωσα πως είχε ανιχνεύσει κάτι πολύ ενδιαφέρον, κάτι σημαντικό. Θυμήθηκα ότι η Λις Ιριγκαρέ, αυτή η πρωτοπόρα φιγούρα της φεμινιστικής θεωρίας, είχε χρησιμοποιήσει κοινά εννοιολογικά εργαλεία (ανταλλαγή, συσσώρευση, ιδιοκτησία) για να μελετήσει τους μηχανισμούς του καπιταλισμού και της πατριαρχίας.¹

Στο πλαίσιο της πατριαρχίας, υποστηρίζει η Ιριγκαρέ, τα θηλυκά σώματα ορίζονται ως προϊόντα, ενώ τα ανδρικά ως επενδυτές∙ η αξία, συνεπώς, του κάθε ανδρός εκτιμάται με βάση τη δυνατότητά του να συσσωρεύει γυναικεία σώματα. Όπως ο καπιταλιστής κρίνεται από το εύρος των επενδύσεων και των αποκτημάτων, έτσι κι ο straight άντρας αξιολογείται με βάση τον αριθμό των γυναικείων σωμάτων που έχει «κάνει δικά του». Αντιστρόφως, τα γυναίκεια σώματα αξιολογούνται με –επίσης οικονομικούς– όρους «χρηστικής» και «ανταλλακτικής» αξίας, με το πόση απόλαυση ή status (φαίνεται να) προσφέρουν και με το πόση ευκολία ή δυσκολία «κατακτώνται». Αν, δε, αποδειχθούν μη κατακτήσιμα, εξοβελίζονται στη σφαίρα του άχρηστου, του προβληματικού ή ακόμα και του μιασματικού.

Μέσα σε αυτό το πλέγμα, εξηγεί η Ιριγκαρέ, τα χαρακτηριστικά μιας γυναίκας, η ιδιαιτερότητα και η μοναδικότητά της αντικαθίστανται από την αριθμητική της αξία, την υπόστασή της ως ένα ακόμα σώμα στη στοίβα. Η γυναίκα, συνεπώς, γίνεται μια «αφαίρεση», ένα καθαρό ποσό, ίδια με κάθε άλλο θηλυκό και προσδιοριζόμενη μόνο από τα όσα προτίθενται να «επενδύσουν» οι άντρες για να την αποκτήσουν. Ακριβώς σαν εμπόρευμα, ή, για να επιστρέψουμε στην αρχική ιστορία, σαν υπάλληλος, μια θηλυκότητα δικαιούται να μην υπακούσει έναν ιδιοκτήτη μόνο εάν αποδειχτεί ότι ανήκει σε κάποιον άλλον. Εξυπακούεται δε ότι δεν έχει κανένα δικαίωμα στην ίδια της την απόλαυση.

Το βάθος της σκέψης της Ιριγκαρέ αποκαλύπτεται τη στιγμή που στρέφει το βλέμμα της στα ανδρικά υποκείμενα που επιτελούν τον ρόλο του ιδιοκτήτη/συσσωρευτή, εξετάζοντάς τα με κάτι παραπάνω από εχθρικότητα ή οργή. Με την κατανόηση που συνοδεύει ενίοτε την έλλειψη μνησικακίας, αναγνωρίζει ότι η πατριαρχική επιταγή της ασταμάτητης συσσώρευσης –η οποία ορίζει την αξία του καθενός με βάση τις κατακτήσεις του– είναι εξαιρετικά επιβλαβής και για όσους την αναλαμβάνουν.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι άντρες επιβαρύνονται με μια ακατάπαυστη πίεση κατάκτησης, ένα ατέρμονο performance anxiety που τους καθιστά ανικανοποίητους όταν επιτελούν επιτυχώς τον ρόλο τους και μίζερους όταν αποτυγχάνουν. Η ετεροκανονική ανδρική ηδονή είναι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, μια αμιγώς «οικονομική» μορφή απόλαυσης, εξ ορισμού αντι-ηδονική και συστηματικά περιχαρακωμένη.

Μέσα απ’ αυτήν τη σύλληψη, και χωρίς ποτέ να συγχέει τα θύματα με τους θύτες, η Ιριγκαρέ υπονοεί ότι, και για τους άντρες, υπάρχει μια άλλη, διαφορετική ηδονή, μια ισχύς και μια ελαφρότητα στη μάχη για την υπέρβαση των πατριαρχικών επιταγών. Θέτει έτσι τις βάσεις για ένα νέο εγχείρημα καθολικότητας –μια καθολικότητα που είναι πάντα μερική, που πρέπει να κατασκευαστεί, που εμπεριέχει πλήθη– και τις προϋποθέσεις για μια συμμαχία ενάντια σε κάθε μορφή ιδιοκτησίας.


[1] Luce Irigaray, “Women on the Market”, στο This Sex Which is Not One, 1985 [1977].

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ