Ντον Ντελίλο: Ένας προφήτης, μα τι προφήτης

Ντον Ντελίλο: Ένας προφήτης, μα τι προφήτης Facebook Twitter
O Ντον Ντελλίλο στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του '90
0



ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΠΙΚΟ
σε μέγεθος, εμβέλεια και βάθος πεδίου Underworld (Υπόγειος Κόσμος στα ελληνικά) που κυκλοφόρησε ακριβώς πριν από 20 χρόνια, προκαλώντας αλυσιδωτές εκρήξεις που ακόμα ακούγονται, τα βιβλία του Ντον Ντελίλο έγιναν πιο μικρά σε όγκο, παραμένοντας ωστόσο εξίσου διεισδυτικά για τις πιο μύχιες πτυχές της ανθρώπινης συνείδησης όπως φαίνεται να έχει διαμορφωθεί σε αυτό τον αιώνα, που είναι συνέχεια του προηγούμενου, αλλά και κάτι εντελώς άλλο, ανησυχητικά ραγδαίο και τρομακτικά ακαθόριστο. Το καλό με τον περιορισμό των σελίδων είναι ότι μπορεί να τα ξαναδιαβάσει κανείς από την αρχή και να εστιάσει σε διαφορετικά στοιχεία της αφήγησης χωρίς να χάνει χρόνο, «σβήνοντας» κάθε τόσο από την έμπνευση και το μεγαλείο της πρόζας ενός μοναδικού μάστορα του λόγου. Και να επιβεβαιώσει εξαρχής την –παγιωμένη σε όσους έχουν εξοικειωθεί με το ύφος και το εύρος των αναζητήσεών του– αντίληψη ότι τα σημαντικά στο έργο του δεν είναι μόνο τα «προφητικά» –ο Ντελίλο ως μάντης κομβικών τάσεων και καταστάσεων, ως σύγχρονος Νοστράδαμος του λυκόφωτος, όπως αυτό αντανακλάται σε γυάλινους ουρανοξύστες– αλλά τα αιώνια, τα πανανθρώπινα, αυτά που είναι εκτός εποχής και σχεδόν εκτός χρόνου.

ΖΕΡΟ ΚΞαναδιαβάζοντας, λοιπόν, το τελευταίο του βιβλίο, το Zero K –τεχνικά, ένα μεταφυσικό θρίλερ-δράμα σε σκηνικό κλινικής δυστοπίας που διαδραματίζεται κυρίως στις απόκοσμες εγκαταστάσεις ενός κέντρου κρυονικής στα βάθη της πρώην Σοβιετίας–, κόλλησα σε κάποια «περιφερειακά» στοιχεία της πλοκής που δεν είχαν αναδυθεί τόσο έντονα την πρώτη φορά και είχαν να κάνουν κυρίως με τη σχέση του αφηγητή με τη μάνα του, τις γυναίκες και την τυραννία (ή τη σωτηρία) της μνήμης: «Οι ηθοποιοί της μνήμης είναι κλειδωμένοι στη θέση τους, νεκροζώντανοι. Εγώ σε μια καρέκλα να διαβάζω ένα βιβλίο ή ένα περιοδικό, η μάνα μου να βλέπει τηλεόραση με κλειστό τον ήχο. Οι συνηθισμένες στιγμές κάνουν τη ζωή. Εκείνη ήξερε ότι μπορεί να εμπιστευτεί αυτό το αξίωμα που έμαθα κι εγώ τελικά να το εμπιστεύομαι, ύστερα από όλα αυτά τα χρόνια που περάσαμε μαζί. Όχι άλματα και πτώσεις. Εισπνέω τις μικρές, σαν ψιλόβροχο, λεπτομέρειες του παρελθόντος κι έτσι ξέρω ποιος είμαι. Αυτά που δεν κατάφερα να κατανοήσω πριν είναι ξεκάθαρα τώρα, φιλτραρισμένα από τον χρόνο, μια εμπειρία που δεν ανήκει σε κανέναν άλλον, ούτε κατά διάνοια, σε κανέναν, ποτέ...». Και μερικά κεφάλαια μετά: «Ποτέ δεν ένιωσα τόσο ανθρώπινα όσο τότε που η μάνα μου αργοπέθαινε στο κρεβάτι της. Δεν επρόκειτο για την ευπάθεια κάποιου που τελικά είναι "μόνο άνθρωπος" και συνεπώς αδύναμος και ευάλωτος. Εκείνο ήταν ένα κύμα θλίψης και απώλειας που με έκανε να κατανοήσω ότι ήμουν κάποιος που εξελίχθηκε από το πένθος. Υπήρχαν μνήμες, παντού, που δεν γινόταν να ανακληθούν. Υπήρχαν εικόνες, οράματα, φωνές και ο τρόπος με τον οποίο η ύστατη πνοή μιας γυναίκας επιτρέπει να εκφραστεί ο καταπιεσμένος ανθρωπισμός του γιου της...».


Ο ανθρωπισμός και η κατανόηση εκφράζονται συχνά με τη σιωπή ή με το βλέμμα. Ειδικά όταν επιχειρείς να συνδεθείς με κάποιον και να φτιάξεις κοινές μνήμες και κοινή επίγνωση. Ειδικά στην πρώτη κρίσιμη περίοδο μιας ερωτικής σχέσης: «Πέφταμε σε μεγάλες σιωπές, υποχωρώντας μέσα μας, καθώς περπατούσαμε βήμα-βήμα, και η ψιλή βροχή δεν μας έβγαλε λέξη, ούτε μας έστειλε να βρούμε καταφύγιο... Τότε ξαφνικά κοιταχτήκαμε, χωρίς λόγια πάντα, ένα απ' αυτά τα βλέμματα που λένε ποιος στο διάολο είσαι τελικά. Αυτό το βλέμμα ήταν δικό της. Οι γυναίκες το κατέχουν απόλυτα αυτό το βλέμμα. Τι κάνω εδώ και με ποιον είμαι, με κάποιον ηλίθιο που έσκασε από το πουθενά. Ήμασταν ακόμα στον πρώτο καιρό κι αν η σχέση άντεχε θα συνέχιζε να θυμίζει εκείνον τον πρώτο καιρό. Δεν χρειαζόταν να ανακαλύψουμε τίποτε άλλο κι αυτό δεν αποτελεί μια συμβατική διευθέτηση, όπως ίσως φαίνεται. Αυτοί ήμασταν, έτσι επικοινωνούσαμε, έτσι νιώθαμε. Συνεχίσαμε το περπάτημα, πιο χαλαρά τώρα, κοιτάζοντας έναν ημίγυμνο άντρα με παντελόνι πιτζάμας που έκανε ηλιοθεραπεία σε μια υγρή σεζλόνγκ πλάι σε μια σκάλα κινδύνου. Αυτό ήταν το παν. Κατανοήσαμε ότι ο σπόρος της κοινής μας επίγνωσης, το αποτύπωμα, το σχήμα, θα παρέμενε χαραγμένο όπως εκείνες τις πρώτες μέρες και νύχτες...».

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Shortcut
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αναζητώντας το μυστικό του Γιάννη Πετρίδη

Δ. Πολιτάκης / Αναζητώντας το μυστικό του Γιάννη Πετρίδη

Στις 29 Μαρτίου συμπληρώθηκαν σαράντα έξι χρόνια από την πρώτη εκπομπή του ανθρώπου που μας έμαθε να ακούμε μουσική, όμως, παρά την οικειότητα, το κύρος και τη γνώση που εκπέμπει ακόμα η φωνή του από τα ερτζιανά, ο ίδιος παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
200 χρόνια «κρυφό σχολειό»

Δ. Πολιτάκης / 200 χρόνια «κρυφό σχολειό»

Πέρα από τις εθιμοτυπικές τελετουργίες της αρμόδιας επιτροπής, ο εορτασμός των 200 χρόνων από το ’21 θα μπορούσε να γίνει αφορμή για μια βαθύτερη αντίληψη των συναρπαστικών γεγονότων εκείνης της εποχής από αυτή που μας χάρισε το σχολείο.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Αποχαιρετισμός στην κυρία Μιράντα

Δημήτρης Πολιτάκης / Αποχαιρετισμός στην κυρία Μιράντα

Πηγαίνοντας μετά από καιρό σε σπίτι φίλων, είδα στην εξώπορτα το αγγελτήριο θανάτου της ηθοποιού Μιράντας Κουνελάκη που έμενε στην ίδια πολυκατοικία και για χρόνια «επέβλεπε» στοργικά και διακριτικά τις νεανικές μας τρέλες.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
H περίπτωση του Άκη Πάνου, που ακόμα μας στοιχειώνει

Δημήτρης Πολιτάκης / H περίπτωση του Άκη Πάνου, που ακόμα μας στοιχειώνει

Ούτε το έργο ενός δημιουργού μπορεί εύκολα να διαγραφεί ούτε όμως και η σύνδεσή του με τις όποιες αποτρόπαιες πράξεις. Μένει εκεί, σαν ανεξίτηλη κηλίδα που διαβρώνει και συρρικνώνει το σέβας, το δέος, την εκτίμηση, την απόλαυση. Αυτό είναι το τίμημα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Βρίσκοντας καταφύγιο στη μοιρολατρία και στα εποχικά μαγαζιά

Δημήτρης Πολιτάκης / Βρίσκοντας καταφύγιο στη μοιρολατρία και στα εποχικά μαγαζιά

Έχει ανάγκη ο κόσμος να περιβληθεί στην απομόνωσή του από ένα γιορτινό σκηνικό, από μια λαμπερή ψευδαίσθηση, ξορκίζοντας μια χρονιά που έγινε η προσωποποίηση όλων των δεινών που έχουν πέσει στο κεφάλι μας, όχι μόνο της πανδημίας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Η πανδημία και η λαχτάρα μας να «σώσουμε τα Χριστούγεννα»

Δημήτρης Πολιτάκης / Η πανδημία και η λαχτάρα μας να «σώσουμε τα Χριστούγεννα»

Ας είμαστε προετοιμασμένοι για σεμνές, ταπεινές, υπερβατικές γιορτές, όπως θα έπρεπε δηλαδή πάντα να είναι, αν πιστέψουμε όλες αυτές τις χριστουγεννιάτικες ταινίες που βλέπουμε μια ζωή.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Απόδραση από την Αθήνα

Δημήτρης Πολιτάκης / Απόδραση από την Αθήνα

Παίζει ξανά δυνατά ως σενάριο ή ως όραμα μέσα στην πανδημία η οριστική φυγή από τη μητρόπολη και η μετεγκατάσταση σε κάποια ιδανική γωνιά της επαρχίας με άμεση πρόσβαση σε φύση, βουνά, ακρογιαλιές, δειλινά.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ