Νερόμυλοι κι ανεμόμυλοι: πού χάθηκαν και τι μπορούν να μας προσφέρουν σήμερα;

Νερόμυλοι κι ανεμόμυλοι: πού χάθηκαν και τι μπορούν να μας προσφέρουν σήμερα; Facebook Twitter
Οι περισσότεροι νερόμυλοι εγκαταλείφθηκαν απ' τη δεκαετία του '50. Το υδάτινο περιβάλλον και η ανθρώπινη επέμβαση ή αδιαφορία γρήγορα τους εξαφάνισαν.
0

— Ποια είναι η σημασία των νερόμυλων;

Ο νερόμυλος είναι η πρώτη μηχανή παραγωγής έργου που κατασκεύασε ο άνθρωπος με τη χρήση φυσικής, ήπιας και ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Με τη δύναμη που δημιουργεί η πτώση του νερού από ψηλά ή η ροή του και με τη βοήθεια του τροχού, εφεύρεση που άλλαξε τον ρου της Ιστορίας, κινήθηκαν απλές και στη συνέχεια πολύπλοκες μηχανές που κάλυψαν τις περισσότερες ανάγκες των προβιομηχανικών κοινωνιών, αντικαθιστώντας στις πρώιμες μηχανές την ανθρώπινη ή ζωϊκή δύναμη (χειρόμυλοι και ζωόμυλοι), κινητήριες δυνάμεις πριν από το νερό και τον αέρα. Ο αλεστικός νερόμυλος είναι πιθανότατα εξέλιξη των όρθιων αντλητικών τροχών υδροδότησης των πρώτων οργανωμένων οικιστικών συνόλων και των καλλιεργειών τους στις εύφορες κοιλάδες των ποταμών της Μεσοποταμίας. Διαδόθηκε απ' τους Ρωμαίους τον 1ο μ.Χ. αιώνα σε Ανατολή και Δύση, επιβιώνοντας ως τα μέσα του 20ού αιώνα. Στις πολυποίκιλες εφαρμογές του, όπως είναι ο ζαχαρόμυλος, ο χαρτόμυλος, ο ρυζόμυλος, ο μπαρουτόμυλος, τα νεροπρίονα, τα υδροκίνητα ακονιστήρια κι ο σιδερόμυλος, το λιοτρίβι κ.ά., ο αλεστικός νερόμυλος αναμφίβολα κατέχει την πρώτη θέση με τη συμβολή του στην άλεση των καρπών της γης σε αλεύρι, την πρώτη ύλη για τον «άρτον τον επιούσιον», το βασικό είδος διατροφής του ανθρώπου. Η λειτουργία του βασίζεται στην περιστροφή της απαναριάς μυλόπετρας στην ακίνητη καταριά μυλόπετρα, χάρη στην περιστροφή της όρθιας (κατακόρυφης) ή οριζόντιας φτερωτής που είναι τοποθετημένη κάτω απ' τον μύλο (χούρχουρη) και γυρίζει με τη δύναμη του νερού που πέφτει από ψηλά μέσα σε κτιστούς υδατόπυργους ή ξύλινους σωλήνες (τα βαγένια). Συχνά το νερό οδηγείται απ' την πηγή μέσα σε λιθόκτιστα μυλαύλακα (νεραύλακα), μερικές φορές δε και με τη βοήθεια εντυπωσιακών υδραγωγείων που καταλήγουν στον υδατόπυργο. Το πολύτιμο νερό κινούσε έναν νερόμυλο, όμως συνηθέστερα είναι τα συγκροτήματα αλεστικών μύλων, συχνά σε συνδυασμό με εγκαταστάσεις περισσοτέρων μορφών υδροκίνητων εργαστηρίων (αλευρόμυλοι, λιοτρίβια, νεροπρίονα, μαντάνια και εκκοκιστήρια, μονάδες παραγωγής ρεύματος κ.ά.) για την εξοικονόμηση του νερού. Οι περισσότεροι νερόμυλοι εγκαταλείφθηκαν απ' τη δεκαετία του '50. Το υδάτινο περιβάλλον και η ανθρώπινη επέμβαση ή αδιαφορία γρήγορα τους εξαφάνισαν. Επειδή, όμως, ο ρόλος τους πριν από τη χρήση του ατμού και του πετρελαίου στις προβιομηχανικές κοινωνίες, καθώς και οι τεχνολογικές λεπτομέρειες είναι σημαντικά στοιχεία για την ιστορία και τις ποικίλες πολιτιστικές εκφράσεις των τοπικών κοινωνιών, οφείλουν η πολιτεία και οι πολίτες να τους διασώσουν.

— Σε τι διαφέρουν οι ανεμόμυλοι;

Ο άνεμος, επίσης φυσική και ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, χρησιμοποιήθηκε πριν από 13 περίπου αιώνες –πιθανότατα στην Περσία αρχικά και από το 1000 μ.Χ. στον ευρωπαϊκό χώρο– για να κινήσει μηχανές άλεσης των σιτηρών (αλεστικοί ανεμόμυλοι), άντλησης του νερού (ανεμαντλίες), κονιορτοποίησης υλικών (μύλοι χρωμάτων στην Ολλανδία, μύλοι των ορυχείων), σύνθλιψης του ελαιοκάρπου (αιολικά λιοτρίβια στην Ισπανία), επεξεργασίας ειδών διατροφής (μύλοι για τη φάβα στη Σαντορίνη) ή φυσικών πρώτων υλών για τη βυρσοδεψία (ταμπακόμυλοι στη Χίο και στη Σύρο), κλωστοϋφαντουργίας κ.ά. Με τη διάδοση της ατμομηχανής και την είσοδο στη βιομηχανική εποχή από τα μέσα του 18ου αιώνα, οι ανεμόμυλοι, όπως και οι νερόμυλοι, σταδιακά εγκαταλείπονται. Τη θέση τους πήραν οι κυλινδρόμυλοι. Οι ανεμόμυλοι στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τους ευρωπαϊκούς, που συχνά ήταν ξύλινοι ή χτισμένοι με τούβλα, είναι πέτρινοι πυργόμυλοι με κωνική στέγη, την τρούλα, ξύλινη ή χόρτινη, δεμένη σε ξύλινο σκελετό. Το ύψος του πύργου είναι 4,5 ως 7 μέτρα, η διάμετρός του είναι 4,5-6,5 μέτρα, με περιμετρικό τοίχο που συχνά ξεπερνά σε πάχος το 1 μέτρο, ενώ το συνολικό ύψος φτάνει τα 9 μέτρα. Η τρούλα μαζί με τον μηχανισμό του μύλου συνήθως περιστρέφονται ώστε ο όρθιος κινητήριος τροχός του ανεμόμυλου, η φτερωτή, να βρίσκει απέναντί της τον κατάλληλο άνεμο.

Νερόμυλοι κι ανεμόμυλοι: πού χάθηκαν και τι μπορούν να μας προσφέρουν σήμερα; Facebook Twitter
Οι ανεμόμυλοι στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τους ευρωπαϊκούς, που συχνά ήταν ξύλινοι ή χτισμένοι με τούβλα, είναι πέτρινοι πυργόμυλοι με κωνική στέγη, την τρούλα, ξύλινη ή χόρτινη, δεμένη σε ξύλινο σκελετό.


— Πώς θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στις μέρες μας;

Στη σημερινή εποχή, οι παραπάνω προβιομηχανικές μορφές ενέργειας θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τόσο ενεργειακά, τροφοδοτώντας με υδροηλεκτρική ή αιολική ενέργεια την τοπική κοινότητα στην οποία ανήκουν, και συμβάλλοντας στην παραγωγή παραδοσιακών αλευροπροϊόντων ή παραδοσιακού σαπουνιού, όσο και τουριστικά (θεματικός τουρισμός), αποτελώντας πόλους έλξης επισκεπτών και ερευνητών και μνημεία προώθησης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.


— Πείτε μας δυο λόγια και για το Ινστιτούτο των Ελληνικών Μύλων (ΙτΕΜ).

Είναι σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με κύριο σκοπό την έρευνα, καταγραφή, μελέτη και προστασία των ιστορικών μορφών μύλων στον ελληνικό χώρο καθώς και των συγγενών παραδοσιακών ενεργειακών συστημάτων, τη δημιουργία αρχείου με λειτουργία σχετικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, την εξειδίκευση επιστημονικού και τεχνικού δυναμικού, την ίδρυση Μουσείου της Ιστορίας των Μύλων, την οργάνωση τοπικών και διεθνών συναντήσεων, εκθέσεων, εκδόσεων, την παραγωγή ταινιών και άλλων δραστηριοτήτων που θα προβάλουν τους μύλους. Έχουμε εκδώσει βιβλία και μελέτες, έχουμε εκπονήσει εκπαιδευτικά προγράμματα, έχουμε οργανώσει εξειδικευμένη βιβλιοθήκη και πολλά άλλα.

www.athensmuseums.net

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Αρχείο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Σωτήρης Ντάλης / «Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, η ανισότητα θα αυξηθεί»

Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και επικεφαλής της Μονάδας Έρευνας για την Ευρωπαϊκή και Διεθνή Πολιτική σχολιάζει τον αντίκτυπο της πανδημίας και της εκλογής Μπάιντεν στην Ευρώπη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Σωτήριος Σέρμπος / «Επί Τραμπ οι μειοψηφίες κατέστησαν πλειοψηφίες»

Τι σηματοδοτεί η εποχή Μπάιντεν και τι αφήνει πίσω του ο απερχόμενος Πρόεδρος; Απαντά στη LiFO ο Σωτήριος Σέρμπος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης και Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ελλάδα / Θεοκλής Ζαούτης: «Είναι αρκετά πιθανόν να έχουμε τρίτο κύμα πανδημίας»

Ο καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και μέλος της Επιτροπής των Λοιμωξιολόγων του υπουργείου Υγείας μιλά για τα τελευταία δεδομένα της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Νικόλας Σεβαστάκης / Ο γυμνός βασιλιάς, το Καπιτώλιο και η επόμενη μέρα

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι ένας Γουίλι Σταρκ της εποχής μας. Υπάρχει κάτι σημαντικό που χωρίζει τη λαϊκιστική φαντασία των χρόνων του Μεσοπολέμου –όπως την αναπλάθει το μυθιστόρημα του Γουόρεν– από τα πλήθη που είδαμε να βγαίνουν από τα μεσαιωνικά σπήλαια των social media για να ορμήσουν προς το Καπιτώλιο.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ελλάδα / Ευάγγελος Μανωλόπουλος: «Να μάθουμε να ζούμε με τις μάσκες, γιατί θα αργήσουμε να τις βγάλουμε»

Ο καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας, Ευάγγελος Μανωλόπουλος, μιλά στη LiFO για τα εμβόλια και τις φαρμακευτικές αγωγές που εξετάζονται. Απαντά για το δεύτερο κύμα της πανδημίας, εξηγεί ποια είναι η αλήθεια για τις ΜΕΘ, πότε θα αποχωριστούμε τις μάσκες αλλά και πότε προβλέπεται η επάνοδος στην κανονικότητα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τech & Science / Γιατί η ασφάλεια του εμβολίου είναι υψηλού βαθμού; Ο καθηγητής της Οξφόρδης Πέτρος Λιγοξυγκάκης εξηγεί

Τι θα σημάνει η γενική χρήση των εμβολίων; Θα εφαρμοστούν νέοι κανόνες σχετικά με τον εμβολιασμό; Πότε προσδιορίζεται η έναρξή του; Και τι γίνεται με τους αρνητές;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Νικόλας Σεβαστάκης / Η ενδοχώρα της άρνησης και το εμβόλιο

Η όποια στρατηγική για τον εμβολιασμό χρειάζεται να είναι σκληρή με τον νεοφασισμό των fake news και της ωμής παραπλάνησης. Την ίδια στιγμή, όμως, πρέπει να εντάξει τις ανησυχίες, τις αντιρρήσεις και τις δεύτερες σκέψεις πολλών ανθρώπων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ελλάδα / Ευάγγελος Καϊμακάμης: «Έχουν πεθάνει πολλοί σαραντάρηδες στα χέρια μας χωρίς προβλήματα υγείας»

Ο πνευμονολόγος-εντατικολόγος στο νοσοκομείο Παπανικολάου μιλά για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στις ΜΕΘ και τις μελλοντικές ανησυχίες του σχετικά με την πανδημία.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ελλάδα / Θεόδωρος Βασιλακόπουλος: «Ακόμη κι αν είχαμε 10.000 κλίνες ΜΕΘ, αν γέμιζαν όλες, θα θρηνούσαμε 4.000 θανάτους»

Ο καθηγητής Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών σχολιάζει όλες τις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου μιλά για το διακύβευμα των αμερικανικών εκλογών

Διεθνή / Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου μιλά για το διακύβευμα των αμερικανικών εκλογών

Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, εξηγεί πώς μια νίκη του Μπάιντεν θα σηματοδοτήσει την αναβίωση της Δύσης ως κεντρικού παράγοντα στη διεθνή πολιτική.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ