Η Lilya Onyshchenko στέκεται μπροστά από τον καθεδρικό ναό της Λβιβ και δείχνει τις συνέπειες της ρωσικής εισβολής στον πολιτισμό της ουκρανικής πόλης.
Πολλοί εξάλλου, πιστεύουν ότι η καταστροφή πολιτιστικών θησαυρών είναι μέρος της στρατηγικής του Κρεμλίνου για τη «διαγραφή» της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου κυρίαρχου κράτους.
«Είναι βάρβαροι. Δεν τους νοιάζει τι καταστρέφουν», λέει η Onyshchenko. «Δεν έχω γνωρίσει τον Χίτλερ. Νομίζω ότι ο Πούτιν είναι χειρότερος. Είναι διάβολος, όχι άνθρωπος», συνεχίζει ενώ στέκεται στο ιστορικό κέντρο μιας από τις πιο σημαντικές πολιτιστικά πόλεις της Ευρώπης.
Πίσω της, εργάτες στήνουν σκαλωσιές γύρω από ένα αναγεννησιακό παρεκκλήσι. Οι ζωφόροι που έδειχναν τον Ιησού – στον κήπο της Γεθσημανής, να συλλαμβάνεται από Ρωμαίους στρατιώτες – είναι έτοιμοι να πακεταριστούν. Στη γωνία, μια ομάδα σκαρφαλωμένη σε έναν γιγάντιο γερανό ανεβαίνει για να καλύψει τα γυάλινα παράθυρα του καθεδρικού ναού.
«Αν χάσουμε τον πολιτισμό μας, χάνουμε την ταυτότητά μας», λέει η Onyschenko, επικεφαλής του γραφείου προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς του δημοτικού συμβουλίου της πόλης Λβιβ.
«Η Λβιβ ήταν πάντα πολυπολιτισμική. Την έχτισαν Πολωνοί, Γερμανοί, Εβραίοι, Αρμένιοι και Ούγγροι. Είναι στη λίστα της Unesco», είπε ενώ μαζί με τους συναδέλφους της παλεύουν με τον χρόνο για να προλάβουν να προστατεύσουν όσα περισσότερα μπορούν.
Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν μια ολοκληρωτική καταστροφή. Ο ρωσικός στρατός έχει βομβαρδίσει πυκνοκατοικημένες πόλεις, σκοτώνοντας εκατοντάδες.
Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν καταφύγει στο εξωτερικό στη μεγαλύτερη έξοδο της Ευρώπης από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην πολιορκημένη Μαριούπολη, οι οικογένειες έχουν περάσει περισσότερο από μια εβδομάδα ζώντας σε απελπιστικές συνθήκες χωρίς θέρμανση, νερό ή ρεύμα.
Παράλληλα με αυτήν την ανθρωπιστική καταστροφή, πολιτιστικά αγαθά έχουν βομβαρδιστεί και έχουν υποστεί ζημιές. Μεταξύ αυτών ένα μουσείο στην πόλη Ivankiv, βορειοδυτικά του Κιέβου, το οποίο φιλοξενούσε δεκάδες έργα της Ουκρανής λαϊκής καλλιτέχνιδας Maria Prymachenko, μερικά πλέον χαμένα για πάντα.
Την περασμένη εβδομάδα, οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδισαν τον καθεδρικό ναό της Κοίμησης στο Χάρκοβο.
Σε ένα βίντεο χθες, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είπε ότι η Μόσχα είχε ισοπεδώσει μια ξύλινη εκκλησία του 19ου αιώνα στο χωριό Viazivka, στη δυτική περιοχή Zhytomyr.
«Μια πράξη γενοκτονίας κατά του ουκρανικού έθνους», έγραψε στο Facebook η Olha Rutkovska, μέλος της ένωσης για την προστασία των μνημείων.
Jesus Christ statue being taken out of Armenian Cathedral of Lviv, Ukraine, to be stored in a bunker for protection. The last time it was taken out was during WWII. pic.twitter.com/vjWxa00ecW
— Tim (@TimLeBerre) March 5, 2022
Πολλοί Ουκρανοί πιστεύουν ότι αυτός ο βανδαλισμός δεν είναι τυχαίος. Σε ένα δοκίμιο το περασμένο καλοκαίρι ο Πούτιν ισχυρίστηκε ότι η Ουκρανία και η Ρωσία ήταν «ένας λαός» και ο Ζελένσκι υποστήριξε ότι ο απώτερος στόχος του Κρεμλίνου είναι η «διαγραφή» της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου κυρίαρχου κράτους.
Αυτό περιλαμβάνει τη γλώσσα, τους ανθρώπους και τον πολιτισμό της Ουκρανίας, που καταπιέζονταν κατά τις προηγούμενες εποχές της ρωσικοποίησης.
«Η ΕΣΣΔ ήταν ένα μεγάλο ολοκληρωτικό καθεστώς», είπε στον Guardian η διευθύντρια του μουσείου της Λβιβ, Olha Honchar.
«Προσπάθησαν να τα κάνουν όλα ίδια. Είχαν ένα είδος μνημείου και ένα είδος καλλιτεχνικού στυλ με σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Η Μόσχα θέλει να εξαλείψει την ουκρανική κουλτούρα. Είναι αυτό που καθορίζει εμάς και την ταυτότητά μας. Είναι μια ανάμνηση αυτού που είμαστε».
Η Olha Honchar, που διευθύνει το μουσείο μνήμης ολοκληρωτικών καθεστώτων της πόλης, σημείωσε ότι οι Ουκρανοί καλλιτέχνες αντιστάθηκαν στην κυριαρχία της Μόσχας, κατά τη διάρκεια των κομμουνιστικών χρόνων μέχρι και σήμερα.
Τραγουδιστές, ηθοποιοί και μουσικοί έχουν ενταχθεί στις δυνάμεις αυτοάμυνας της Ουκρανίας και πολεμούν εναντίον της Ρωσίας. Ο αστέρας του κινηματογράφου Pasha Lee σκοτώθηκε την Κυριακή σε βομβαρδισμούς στο Irpin, έξω από το Κίεβο.
Μια ομάδα διευθυντών μουσείων έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία για την αποστολή χρημάτων σε εργαζόμενους του πολιτιστικού τομέα σε όλη τη χώρα. Μεταξύ αυτών είναι προσωπικό μουσείων και βιβλιοθηκών που ζουν σε πόλεις του νότου, όπως η Χερσώνα, η οποία πλέον βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή.
Κανένας δεν είχε πληρωθεί, αλλά με αυτά τα χρήματα θα πάρουν τρόφιμα, συμπλήρωσε.
«Οι Ρώσοι έχουν συνηθίσει να ζουν σε ένα ολοκληρωτικό σύστημα. Έχουν γίνει ζόμπι. Εμείς οι Ουκρανοί εκτιμούμε την κριτική σκέψη», συνέχισε.
«Η ιδέα ότι η Ρωσία και η Ουκρανία είναι το ίδιο, είναι ένας απόλυτος μύθος που ονειρεύεται η Μόσχα. Ο Λένιν δεν μας επινόησε. Είμαστε διαφορετικοί.» τονίζει.
Αυτή την εβδομάδα, κατάφεραν να κρύψουν αρκετούς από τους θησαυρούς της πόλης. Μεταξύ αυτών ένα πολύτιμο έργο τέχνης από ξύλο, που απεικόνιζε τον Ιησού, την Παναγία και τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Αφαιρέθηκε από την αρμενική εκκλησία της Λβιβ του 14ου αιώνα και μεταφέρθηκε σε ένα καταφύγιο.
Evacuation of the Annunciation from the Bohorodchany Iconostasis from the Andrey Sheptytsky National Museum in Lviv. pic.twitter.com/7GPmKR91XR
— Tim (@TimLeBerre) March 6, 2022
Το γλυπτό είχε μεταφερθεί και στο παρελθόν. Η τελευταία φορά ήταν πριν οι Ναζί εισέλθουν στην πόλη το 1941. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ιστορική αρχιτεκτονική της Λβιβ επέζησε του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.
Την Τρίτη εργάτες του δημοτικού συμβουλίου με μπλε στολές διέσωσαν τέσσερα ασβεστολιθικά σιντριβάνια στολισμένα με μυθικά γλυπτά.
Κάθε ένα καταλαμβάνει μια γωνιά της παλιάς πλατείας της αγοράς της Λβιβ. Ο Ποσειδώνας και η τρίαινά του, η Αμφιτρίτη, η Άρτεμις και ο Άδωνις, το έργο του νεοκλασικού Γερμανού γλύπτη Hartman Witwer.
Στο Κίεβο, η κατάσταση είναι πιο επικίνδυνη. Τις εβδομάδες πριν από τον πόλεμο, ο υπουργός Πολιτισμού, Oleksandr Tkachenko, έκανε κάποιες πρώτες κινήσεις για να διασώσει την κληρονομιά της πρωτεύουσας.
Η κυβέρνηση Ζελένσκι ήταν απρόθυμη να αφαιρέσει τα εκθέματα, φοβούμενη ότι αυτό θα συνέβαλλε σε μια διάθεση πανικού. Ορισμένα έργα αποσύρονται όμως πλέον, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών αριστουργημάτων του 19ου αιώνα από το μουσείο τέχνης του Κιέβου.
Η Maria Glazunova, η οποία εργάζεται στην εθνική ταινιοθήκη του Κιέβου, είπε ότι οι αρχές της πόλης είχαν αρχίσει να παρουσιάζουν μέρος της συλλογής της σε σταθμούς του μετρό, που χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι ως καταφύγιο από τις ρωσικές δυνάμεις.
Πρόβαλαν βωβές ταινίες και κινούμενα σχέδια, συμπεριλαμβανομένου ενός δημοφιλούς animation με πρωταγωνιστή τον χαρακτήρα Petryk Pyatochkin, που ανέβηκε στον σταθμό Dorohozhychi.
Σε άλλες περιοχές της χώρας η εικόνα παραμένει ζοφερή. Πολλοί είναι αυτοί που εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την τύχη ενός μικρού μουσείου αφιερωμένου στον Άντον Τσέχοφ στην πόλη Σούμι, όπου ο Ρώσος θεατρικός συγγραφέας πέρασε το χρόνο του ως νέος στα τέλη της δεκαετίας του 1880.
Η πόλη πολιορκείται, έχουν υπάρξει αναφορές για μάχες κοντά στο μουσείο ενώ αρκετοί άμαχοι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια αεροπορικής επιδρομής χθες, με παιδιά ανάμεσα στους νεκρούς.
Ο Lazare Eloundou, επικεφαλής του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco, είπε ότι ο πολιτιστικός οργανισμός του ΟΗΕ λαμβάνει «ολοένα και περισσότερες αναφορές για την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς σε πολλές πόλεις».
The treasures of Lviv, being carefully wrapped for whatever comes next… pic.twitter.com/aoh6pzEoUz
— Mark MacKinnon (@markmackinnon) March 8, 2022
Ιδιαίτερη ανησυχία εξέφρασε για το Χάρκοβο, το οποίο έχει χαρακτηριστεί δημιουργική πόλη της Unesco «με ζωντανή πολιτιστική ζωή» και το Τσερνίχιβ, όπου το κέντρο της πόλης του 11ου αιώνα έχει υποστεί ζημιές.
«Υπάρχουν πολλές άλλες περιοχές. Όλη η πολιτιστική ζωή έχει επηρεαστεί και έχουμε σοβαρές ανησυχίες για το τι θα συμβεί στη συνέχεια», πρόσθεσε.
Οι αξιωματούχοι της Unesco είναι σε επαφή με επαγγελματίες του πολιτισμού στην Ουκρανία, όπως διευκρίνισε.
«Οι άνθρωποι αναλαμβάνουν δράση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Παρέχουμε όση βοήθεια μπορούμε. Συνεργαζόμαστε με τους διεθνείς συνεργάτες μας για την παρακολούθηση ζημιών χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες. Θα συνεχίσουμε να συγκεντρώνουμε επαγγελματίες της πολιτιστικής κληρονομιάς για να καταρτίσουμε ένα σχέδιο δράσης», είπε.
Περιέγραψε δε, την κληρονομιά της Ουκρανίας ως «σημαντική για ολόκληρο τον κόσμο». Είναι ευθύνη της διεθνούς κοινότητας να κάνει ό,τι μπορεί για την προστασία των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς. Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς θα βοηθήσει επίσης τον λαό της Ουκρανίας να αναρρώσει από το τραύμα μετά από αυτή τη σύγκρουση», είπε.
Την ίδια ώρα εθελοντές εντοπίζουν και αρχειοθετούν υλικό από ουκρανικά πολιτιστικά ιδρύματα για να το αποθηκεύσουν για τις μελλοντικές γενιές.
Περισσότεροι από 1.000 βιβλιοθηκονόμοι, αρχειοθέτες και ερευνητές συμμετέχουν στο Saving Ukrainian Cultural Heritage Online, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό τεχνολογιών για την ανίχνευση και την αρχειοθέτηση τοποθεσιών και περιεχομένου.
Με πληροφορίες του Guardian
σχόλια