ΙΙ Δευτέρα, 6 Απριλίου 1992
Ο Σιμέι είχε την όψη ενός άλλου. Θέλω να πω, δεν θυμάμαι ποτέ το όνομα κάποιου που λέγεται Ρόσι, Μπραμπίλα, Κολόμπο ή ακόμα Ματσίνι ή Μανζόνι, γιατί έχει το όνομα ενός άλλου, θυμάμαι μόνον ότι θα έπρεπε να έχει το όνομα ενός άλλου. Λοιπόν, δεν θυμόμουν το πρόσωπο του Σιμέι, γιατί έμοιαζε με το πρόσωπο κάποιου που δεν ήταν αυτός. Για να είμαστε ειλικρινείς, είχε το πρόσωπο ολωνών.
«Ένα βιβλίο;» τον ρώτησα.
«Ένα βιβλίο. Τις αναμνήσεις ενός δημοσιογράφου, την εξιστόρηση ενός χρόνου δουλειάς για την προετοιμασία μιας εφημερίδας που δεν θα βγει ποτέ. Εξάλλου, ο τίτλος της εφημερίδας πρέπει να είναι Αύριο, μοιάζει με σύνθημα των κυβερνήσεών μας, θα το ξανασκεφτούμε αύριο. Επομένως, το βιβλίο πρέπει να έχει τίτλο Αύριο: χτες. Ωραίος, ε;»
«Και θέλετε να το γράψω εγώ; Γιατί δεν το γράφετε εσείς; Είστε δημοσιογράφος, σωστά; Εφόσον, μάλιστα, ετοιμάζεστε να διευθύνετε μια εφημερίδα...»
«Το να είσαι διευθυντής δεν σημαίνει ότι ξέρεις να γράφεις. Το να είσαι υπουργός Άμυνας δεν σημαίνει ότι ξέρεις να ρίξεις μια χειροβομβίδα. Φυσικά, για όλο τον επόμενο χρόνο θα συζητάμε το βιβλίο μέρα τη μέρα, εσείς πρέπει να βάλετε το στυλ, το αλατοπίπερο, αλλά τις γενικές γραμμές θα τις ελέγχω εγώ»
«Θέλετε να πείτε ότι το βιβλίο θα έχει και τις δύο υπογραφές ή θα είναι μια συνέντευξη του Σιμέι στον Κολόνα;»
«Όχι, όχι, αγαπητέ Κολόνα, το βιβλίο θα βγει με τη δική μου υπογραφή, εσείς μόλις το γράψετε, πρέπει να εξαφανιστείτε. Εσείς θα είστε, αν μου επιτρέπετε, μαύρος. Μαύρους είχε κι ο Δουμάς, γιατί να μην έχω κι εγώ;»
«Και γιατί διαλέξατε εμένα;»
«Γιατί έχετε συγγραφικά χαρίσματα...»
«Ευχαριστώ».
«... αλλά κανείς δεν το έχει καταλάβει».
«Και πάλι ευχαριστώ».
«Μη χρησιμοποιείτε τη λέξη εκβιασμός. Εμείς θα δημοσιεύουμε ειδήσεις, όπως λέει η "New York Times", "all the news that's fit to print"...»«... και ίσως κάτι παραπάνω...»
«Συγγνώμη, μέχρι τώρα συνεργαστήκατε μόνο με επαρχιακές εφημερίδες, κάνατε πολιτιστική φασίνα σε μερικούς εκδοτικούς οίκους, γράψατε ένα μυθιστόρημα για κάποιον άλλο (μη με ρωτήσετε τι και πώς, αλλά βρέθηκε στα χέρια μου και πιστεύω ότι πάει καλά, έχει ρυθμό) και στα πενήντα σας τρέχετε να με βρείτε, μόλις μαθαίνετε ότι ίσως έχω μια δουλειά να σας αναθέσω. Επομένως, ξέρετε να γράφετε και ξέρετε τι είναι ένα βιβλίο, αλλά δεν τα βγάζετε πέρα. Μην ντρέπεστε. Κι εγώ ετοιμάζομαι να διευθύνω μια εφημερίδα που δεν θα βγει ποτέ, επειδή ουδέποτε προτάθηκα για το Πούλιτζερ, απλώς διηύθυνα μια αθλητική εφημερίδα κι ένα περιοδικό μόνο για άντρες ή για άντρες μόνους, διαλέγετε και παίρνετε...»
«Θα μπορούσα να δείξω αξιοπρέπεια και ν' αρνηθώ».
«Δεν θα το κάνετε, γιατί για έναν χρόνο σάς προσφέρω έξι εκατομμύρια τον μήνα, μαύρα».
«Είναι πολλά για έναν αποτυχημένο συγγραφέα. Και μετά;»
«Και μετά, όταν μου παραδώσετε το βιβλίο, ας πούμε μέσα σε έξι μήνες από τη λήξη του πειράματος, άλλα δέκα εκατομμύρια μετρητά αμέσως. Και αυτά θα τα βάλω από την τσέπη μου».
«Και μετά;»
«Και μετά, είναι δική σας υπόθεση. Αν δεν τα έχετε φάει σε γυναίκες, άλογα και σαμπάνια, θα έχετε κερδίσει μέσα σε ενάμιση χρόνο πάνω από ογδόντα εκατομμύρια αφορολόγητα. Μπορείτε να αράξετε και να αποφασίσετε με την άνεσή σας».
«Μια στιγμή, να καταλάβω. Αν δίνετε έξι εκατομμύρια σ' εμένα, ποιος ξέρει πόσα θα πάρετε εσείς, συγγνώμη, και μετά είναι και οι άλλοι συντάκτες και τα έξοδα παραγωγής και εκτύπωσης και διανομής και μου λέτε ότι κάποιος, ένας εκδότης υποθέτω, είναι διατεθειμένος να πληρώσει επί έναν χρόνο αυτό το πείραμα και μετά να μην κάνει τίποτα;»
«Δεν είπα ότι δεν θα κάνει τίποτα. Θα έχει το όφελός του. Μα εγώ όχι, αν η εφημερίδα τελικά δεν βγει. Φυσικά, δεν μπορώ να αποκλείσω ότι στο τέλος ο εκδότης θ' αποφασίσει ότι η εφημερίδα πρέπει στ' αλήθεια να βγει, αλλά τότε πια η υπόθεση θα έχει γίνει πιο σοβαρή και πιθανόν να μη θέλει να ασχοληθώ άλλο εγώ. Επομένως, προετοιμάζομαι για το ενδεχόμενο, στο τέλος αυτού του χρόνου, ο εκδότης ν' αποφασίσει ότι το πείραμα έδωσε τους καρπούς που περίμενε και να κατεβάσει τα κεπέγκια. Έτσι, θέλω να είμαι έτοιμος: αν όλα πάνε κατά διαόλου, θα εκδώσω το βιβλίο. Θα είναι μια βόμβα που θα μου αποφέρει μια περιουσία σε συγγραφικά δικαιώματα. Ή, πάλι, αλλά είναι απλώς μια εικασία, κάποιος δεν θελήσει να το εκδώσω και μου δώσει ένα πακέτο. Αφορολόγητο».
«Κατάλαβα. Αλλά ίσως, αν θέλετε να συνεργαστώ πιστά, πρέπει να μου πείτε ποιος πληρώνει, για ποιον λόγο υπάρχει το σχέδιο Αύριο, για ποιον λόγο μπορεί να αποτύχει και τι θα λέτε στο βιβλίο που, χωρίς να θέλω να το καυχηθώ, θα το έχω γράψει εγώ».
«Λοιπόν, αυτός που πληρώνει είναι ο κομεντατόρε Βιμερκάτε. Θα τον έχετε, βέβαια, ακουστά...»
Ναι, τον έχω ακουστά, κάθε τόσο εμφανίζεται στις εφημερίδες: ελέγχει καμιά δεκαριά ξενοδοχεία στην ακτή της Αδριατικής, πολλούς οίκους ευγηρίας για συνταξιούχους, έχει εμπορικά πάρε-δώσε για τα οποία ψιθυρίζονται πολλά, μερικά τοπικά κανάλια που αρχίζουν να εκπέμπουν στις έντεκα και μόνο δημοπρασίες, τηλεπωλήσεις και κάνα ξέκωλο σόου...»
«Και καμιά εικοσαριά εκδόσεις».
«Φυλλάδες, νομίζω, κουτσομπολιά για τους σταρ, σαν το Loro, το Peeping Tom και κάτι περιοδικά για αστυνομικές έρευνες, όπως το Εικονογραφημένο Έγκλημα, το Σκοτεινές υποθέσεις, σαβούρες, trash».
«Όχι, υπάρχουν και εξειδικευμένα περιοδικά, κηπουρικής, ταξιδιωτικά, αυτοκίνητα, ιστιοπλοϊκά, Ο γιατρός στο σπίτι σας. Μία αυτοκρατορία. Ωραίο αυτό το γραφείο, ε; Έχει ακόμα κι έναν φίκο, όπως στα γραφεία των μεγάλων κεφαλιών της RAI. Και έχουμε στη διάθεσή μας ένα open space, όπως λένε στην Αμερική, για τους συντάκτες, ένα γραφειάκι για σας, μικρό μα αξιοπρεπές, και μια αίθουσα αρχείου. Όλα δωρεάν σ' αυτό το κτίριο που φιλοξενεί όλες τις εταιρείες του κομεντατόρε. Κατά τ' άλλα, η παραγωγή και η εκτύπωση των τευχών μηδέν θα γίνουν με τον εξοπλισμό των άλλων περιοδικών· επομένως, το κόστος του πειράματος θα κατέλθει στο πλαίσιο του αποδεκτού. Και ουσιαστικά βρισκόμαστε στο κέντρο, όχι όπως στις μεγάλες εφημερίδες που πρέπει να πάρεις δύο μετρό κι ένα λεωφορείο για να φτάσεις».
«Μα, τι περιμένει ο κομεντατόρε απ' αυτό το πείραμα;»
«Ο κομεντατόρε θέλει να μπει στους χρηματοοικονομικούς κύκλους, στους κύκλους των τραπεζών και των μεγάλων εφημερίδων. Το μέσον του είναι η επαγγελία μιας νέας εφημερίδας διατεθειμένης να λέει την αλήθεια για τα πάντα. Δώδεκα αντίτυπα μηδέν, ας πούμε 0/1, 0/2 και ούτω καθεξής, τυπωμένα σε ελάχιστα αντίτυπα, που θα αξιολογήσει ο κομεντατόρε κι ύστερα θα τα δείξει κι εγώ δεν ξέρω σε ποιον. Άπαξ και ο κομεντατόρε αποδείξει ότι μπορεί να στριμώξει αυτό που αποκαλείται ανώτεροι κύκλοι της οικονομίας και της πολιτικής, είναι πιθανόν αυτοί οι κύκλοι να τον παρακαλέσουν να εγκαταλείψει την ιδέα του, οπότε εκείνος σταματάει το Αύριο και αποκτάει πρόσβαση στους ανώτερους κύκλους. Αποκτά, ας πούμε, έστω και μόνο το 2% των μετοχών μιας μεγάλης εφημερίδας, μιας τράπεζας, μιας τηλεοπτικής αλυσίδας με απήχηση».
Άφησα ένα σφύριγμα: «Δύο τοις εκατό είναι πάρα πολύ! Έχει τα χρήματα για ένα τέτοιο εγχείρημα;»
«Μην παριστάνετε τον αφελή. Μιλάμε για χρηματοοικονομικά, όχι για εμπόριο. Πρώτα αγοράζεις και μετά ανακαλύπτεις ότι τα χρήματα για να ξεχρεώσεις σου έρχονται».
«Κατάλαβα. Και επίσης καταλαβαίνω ότι το πείραμα θα λειτουργήσει μόνο αν ο κομεντατόρε δεν πει ότι τελικά η εφημερίδα δεν θα βγει. Όλοι θα πρέπει να νομίσουν ότι τα πιεστήριά του δουλεύουν στο φουλ...»
«Φυσικά. Το γεγονός ότι η εφημερίδα δεν θα βγει, ο κομεντατόρε δεν το έχει πει ούτε σ' εμένα, αλλά εγώ το υποπτεύομαι ή μάλλον είμαι βέβαιος. Και δεν πρέπει να το μάθουν οι συνεργάτες μας, τους οποίους θα συναντήσουμε αύριο: αυτοί οφείλουν να δουλέψουν πιστεύοντας ότι χτίζουν το μέλλον τους. Ετούτη την ιστορία την ξέρουμε μόνο εγώ κι εσείς».
«Και τι θα γίνει αν εσείς μετά γράψετε όλ' αυτά που κάνετε επί έναν χρόνο για να διευκολύνετε τον εκβιασμό του κομεντατόρε;»
«Μη χρησιμοποιείτε τη λέξη εκβιασμός. Εμείς θα δημοσιεύουμε ειδήσεις, όπως λέει η New York Times, "all the news that's fit to print"...»
«... και ίσως κάτι παραπάνω...»
«Βλέπω ότι με καταλαβαίνετε. Αν μετά ο κομεντατόρε χρησιμοποιήσει τα τεύχη μηδέν μας για να τρομάξει κάποιους ή για να σκουπίσει τον πισινό του, αυτό είναι δική του δουλειά και όχι δική μας. Αλλά το θέμα είναι ότι το βιβλίο μου δεν πρέπει να εξιστορεί τι αποφασίσαμε στις συναντήσεις της σύνταξης, τότε δεν θα είχα τη δική σας ανάγκη, θα μου αρκούσε ένα κασετόφωνο. Το βιβλίο πρέπει να δίνει την ιδέα μιας διαφορετικής εφημερίδας, να δείχνει με ποιον τρόπο δούλεψα επί έναν χρόνο για να στήσω ένα πρότυπο δημοσιογραφίας, ανεξάρτητης από πιέσεις, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η περιπέτεια είχε κακό τέλος, επειδή δεν μπόρεσε να σταθεί μια ελεύθερη φωνή. Γι' αυτό και πρέπει εσείς να επινοήσετε, να εξιδανικεύσετε, να γράψετε μια εποποιία, δεν ξέρω αν με καταλαβαίνετε...»
«Το βιβλίο θα λέει το αντίθετο απ' όσα συνέβησαν. Μάλιστα. Αλλά εσάς θα σας αφορίσουν».
«Ποιος; Ο κομεντατόρε που τότε θα πρέπει να πει όχι, το όλο σχέδιο αποσκοπούσε μόνο σ' έναν εκβιασμό; Καλύτερα να αφήσει την εντύπωση ότι αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει επειδή κι ο ίδιος υπέστη πιέσεις και προτίμησε να σκοτώσει την εφημερίδα, αντί να την αφήσει να γίνει μια φωνή, ας πούμε, ετεροκατευθυνόμενη. Και λες να μας αφορίσουν οι συντάκτες μας που το βιβλίο θα τους παρουσιάζει σαν ακέραιους δημοσιογράφους; Θα γίνει ένα μπετσέλερ», το πρόφερε έτσι όπως όλοι, «στο οποίο κανείς δεν θα θέλει ή δεν θα μπορεί να φέρει αντίρρηση».
«Εντάξει, μιας και είμαστε και οι δυο άνθρωποι χωρίς ιδιότητες, συγχωρήστε μου τη λόγια αναφορά, δέχομαι τη συμφωνία».
«Μ' αρέσει να έχω να κάνω με έντιμους ανθρώπους που λένε αυτό που έχουν στην καρδιά τους».
σχόλια