«Η Ελλάς είναι ένα απέραντο εργοτάξιο»
Η φράση αυτή, που έχει αποκτήσει παροιμιακό χαρακτήρα, ανήκει στον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Ήταν συνηθισμένη στις ομιλίες του και στα δελτία ειδήσεων της εποχής της χούντας, στο πλαίσιο της προπαγανδιστικής ρητορικής της. Το χουντικό καθεστώς επιδίωκε να δημιουργήσει την πεποίθηση ότι τα οικονομικά ήταν ανθηρά και ότι ο λαός ζούσε καλύτερα υπό την εξουσία του. Άλλη μια σαρκαστική, ενδεικτική έκφραση για τα έργα των ανδρών της χούντας είναι: «Παττακός, το μυστρί της χούντας». Αναφερόταν στον Στυλιανό Παττακό, τον δεύτερο τη τάξει μετά τον Παπαδόπουλο, γιατί εμφανιζόταν συνεχώς να εγκαινιάζει έργα με ένα μυστρί στο χέρι. Στις συνήθειές του ήταν και το να σέρνει τον χορό, αλλά αυτό ήταν χαρακτηριστικό και των άλλων πραξικοπηματιών.
Χρόνια μετά, συνεχίζουν να υπάρχουν άλλοτε υπαινιγμοί άλλοτε δυνατές φωνές που μιλούν για το «οικονομικό θαύμα» της χούντας. Το 2013, έρευνα της Metron Analysis έδειξε ότι το 30% των Ελλήνων θεωρούσε πως «η χώρα είχε καλύτερη ζωή στη χούντα». Όμως αυτή η έρευνα έγινε σε μνημονιακή χρονιά, όταν η απελπισία της εποχής πιθανόν να οδήγησε σε επιλεκτικές αναμνήσεις και πολίτες επιρρεπείς σε ιδεολογικούς μύθους.
Απόψεις που κυκλοφορούν συχνά είναι «κάνανε δρόμους», «υπήρχε ασφάλεια», «κοιμόμαστε με ανοιχτά παράθυρα». Είναι γεγονός ότι υπάρχει μια νοσταλγική αφήγηση από κάποιους που πιστεύουν πως ζούσαν καλύτερα στη δικτατορία, όμως αυτή προέρχεται είτε από ιδεολογικές πεποιθήσεις ή από ρομαντικές προσωπικές αναμνήσεις, και όχι από γεγονότα.
Ο Άρης Δημοκίδης στο σημερινό ηχητικό ντοκιμαντέρ του προσεγγίζει με στοιχεία, πηγές και έγκριτους καλεσμένους την πραγματικότητα για την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας, 1967-1974. Ερευνά, αποδεικνύοντας με τον δικό του μοναδικό τρόπο σύνδεσης των γεγονότων ότι η οικονομική ανάπτυξη και η χαμηλή ανεργία ήταν μια επικοινωνιακή φούσκα, η οποία ακόμη και σήμερα επιχειρείται από κάποιους να δείχνει αληθινή μέσα από στρεβλές συγκρίσεις.
Αποκαλύπτει ότι τα έργα δεν είχαν κίνητρο τις ανάγκες της χώρας αλλά τις ανάγκες εδραίωσης του καθεστώτος. Εκτός από το γεγονός ότι υπήρχε διαφθορά, σκάνδαλα και υπερτιμολογήσεις, πολλά δημόσια έργα, όπως επίσης και η απόσβεση των αγροτικών και βιομηχανικών δανείων, έγιναν καταναλώνοντας μεγάλα ποσά από το αποθεματικό της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδος (εσωτερικός δανεισμός) και όχι από τα αποθεματικά ανάπτυξης του κράτους.
Η κατασπατάληση κοινωνικών πόρων ήταν ίδιον και της χούντας. Από εκείνη την εποχή προέρχεται και η λέξη «θαλασσοδάνεια», η οποία αφορούσε στα δάνεια που δόθηκαν πλουσιοπάροχα σε ημέτερους με σκοπό δήθεν την οικονομική ανάπτυξη, αλλά χρησιμοποιήθηκαν για προσωπικό όφελος, και τα οποία δεν εισπράχθηκαν ποτέ.
Η αίσθηση ασφάλειας που μεταφέρεται από νοσταλγούς ή αφελείς αφαιρεί από το κάδρο το γεγονός ότι ήταν προϊόν των συνθηκών τρόμου, της κατάλυσης των δικαιωμάτων, της αστυνομοκρατίας, της καταστολής και της βαρβαρότητας των συνταγματαρχών. Συλλήψεις, εξορίες και βασανιστήρια ήταν καθημερινά. Η απουσία ελευθερίας, η βία, η λογοκρισία, το βαρύ χρέος και η μετανάστευση ήταν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Εκτεταμένες έρευνες και μελέτες (οικονομικές, πολιτικές και κοινωνιολογικές) αποδεικνύουν ότι η υποτιθέμενη ευημερία ήταν πρόσκαιρη και στρεβλή. Ένα παράδειγμα είναι το μεγάλο ποσοστό αστυφιλίας στην περίοδο της επταετίας, το οποίο μπορεί να ερμηνευθεί ως κίνηση που οδήγησε σε καλύτερες συνθήκες ζωής, αλλά στην πραγματικότητα επρόκειτο για αλλοτρίωση, αναγκαστική προσαρμογή σε χαοτικές πόλεις και ερήμωση μιας έως τότε ζωντανής υπαίθρου, στην οποία ο βίος είχε γίνει αβίωτος.
Οι διαφημίσεις της περιόδου καλλιεργούσαν την εικόνα μιας χώρας σε ανοδική τροχιά, με πρόσβαση σε προϊόντα, υποδομές και lifestyle, η οποία φαινομενικά ευημερούσε. Αλλά αυτά τα μηνύματα λειτουργούσαν παραπλανητικά, καλύπτοντας τα βαθιά προβλήματα. Η καθημερινή πραγματικότητα του πολίτη παρέμενε δύσκολη: σκληρές και χαοτικές συνθήκες εργασίας, χαμηλοί μισθοί, χαμηλή αγοραστική δυνατότητα, λιτός βίος, ελάχιστη δυνατότητα βελτίωσης της καθημερινότητας για την πλειονότητα του κόσμου.
Μιλούν:
Ανδρόνικος Κουτρουμπέλης, ιδρυτής του οργανισμού ελέγχου γεγονότων FactReview
Μιχάλης Νικολακάκης, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης
Νίκος Χριστοδουλάκης, ομότιμος καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην υπουργός
*Συνεργάτις περιεχομένου: Ελένη Καλέση
**Μουσική επένδυση: Nalyssa Green / Pan Pan / New*Deal / Teo x3 / Petros Satrazanis / Epidemic Sound
***Τα αποσπάσματα απ’ την ΕΡΤ προέρχονται απ’ το Αρχείο της ΕΡΤ, το οποίο ευχαριστούμε θερμά για την άδεια χρήσης.
