Αν θέλαμε να μιλήσουμε με οπαδικούς όρους, θα λέγαμε πως η κλασική μουσική παίρνει φέτος τη ρεβάνς στο Ηρώδειο. Όχι ότι μας έλειψαν οι σταρ του είδους τα προηγούμενα χρόνια αλλά, όπως και να το κάνουμε, επιτυγχάνοντας μια πολύ ελκυστική ισορροπία μεταξύ του χθες και του αύριο του χώρου, το φεστιβάλ υποδέχεται τις επόμενες εβδομάδες στο Ηρώδειο καταξιωμένους αρχιμουσικούς αλλά και νέες, ορμητικές περιπτώσεις που ξεχωρίζουν ήδη. Από την εμπειρία, την ταχύτητα, το σθένος, την αγάπη και την ευαισθησία τους θα εξαρτηθεί το πώς θα ακούσουμε φέτος το καλοκαίρι τα μεγάλα έργα της κλασικής μουσικής.
Για το Ηρώδειο, λοιπόν, «γυαλίζουν» τις μπαγκέτες τους ο Σάντου-Ματίας Ρόουβαλι που θα διευθύνει την αστραφτερή Philharmonia Orchestra, ο Λουκάς Καρυτινός και ο διάσημος Αμερικανοεσθονός Νέεμε Γιάρβι που θα ανέβουν στο πόντιουμ για τις δύο συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ο αστέρας Σάιμον Ρατλ που έρχεται με τον τελευταίο του «έρωτα», όπως αποκαλεί την Chamber Orchestra of Europe, και, φυσικά, ο Βασίλης Χριστόπουλος που ανέλαβε προσφάτως τη Φιλαρμονική του Γκρατς και θέλει να μας τη συστήσει.
ΣΑΝΤΟΥ-ΜΑΤΙΑΣ ΡΟΟΥΒΑΛΙ - PHILHARMONIA ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
Ένα ακόμα παιδί-θαύμα που το 2021, σε ηλικία μόλις 35 ετών, ανέλαβε μια θέση από την οποία έχουν περάσει στο παρελθόν θρύλοι αρχιμουσικοί όπως ο Τοσκανίνι, ο Φουρτβένγκλερ, ο Κάραγιαν και ο Μούτι. Μιλάμε για τον Φινλανδό Σάντου-Ματίας Ρόουβαλι, επικεφαλής μίας από τις σπουδαιότερες ορχήστρες παγκοσμίως, της Philharmonia του Λονδίνου, με την οποία έρχεται στις 18 Ιουνίου στο Ηρώδειο, παρουσιάζοντας έργα Γκλίνκα, Στραβίνσκι και Τσαϊκόφσκι.
Tρια χρόνια τώρα είναι σε μία από τις πιο φημισμένες ορχήστρες της Ευρώπης –ιδρύθηκε το 1945– και έχει αφήσει ήδη το στίγμα του. Έχει διευθύνει μια ευρεία γκάμα συνθέσεων από υπερπαραγωγές των Στράους και Ραχμάνινοφ μέχρι λιγότερο γνωστά έργα των συμπατριωτών του, Σιμπέλιους και Λίντμπεργκ, έχει κυκλοφορήσει τις πρώτες τους κοινές ηχογραφήσεις και έχει απολαύσει τα κολακευτικά σχόλια για το ντεμπούτο τους στο BBC Proms το καλοκαίρι του 2022. Ενίοτε, όταν βρίσκει χρόνο, θυμάται τα παλιά (ξεκίνησε ως περκασιονίστας) και παίζει με τους σολίστες του τμήματος κρουστών της ορχήστρας!
Όταν δεν διευθύνει, του Ρόουβαλι του αρέσει να κάνει διαλογισμό, να περπατά στα δάση και να πηγαίνει για κυνήγι, να χαλαρώνει στη σάουνα και να κάνει όνειρα, μεταξύ άλλων ότι κάποτε θα παίξει με τους Rolling Stones.
Προφανώς, αυτό που περιμένουμε όλοι από τη συναυλία του στο Ηρώδειο είναι να διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι πώς ο δυναμισμός και η φρέσκια του ματιά θα «συνομιλήσουν» με το εκρηκτικό ταμπεραμέντο της σολίστ του βιολιού Πατρίσια Κοπατσίνσκαγια, που ως γνήσιο enfant terrible της κλασικής μουσικής φημίζεται για τις αντισυμβατικές και γεμάτες πάθος ερμηνείες της.
ΝΕΕΜΕ ΓΙΑΡΒΙ - ΚΟΑ
«Αν ο μαέστρος έχει σωστή τεχνική, μπορεί να σχηματίσει τον ήχο χωρίς να χρησιμοποιήσει λέξεις, μόνο μέσα από τις κινήσεις, ώστε οι μουσικοί να νιώσουν τη μελωδία, να απολαύσουν τη “σχέση” που εξελίσσεται μεταξύ των δύο πλευρών και να αισθανθούν ότι πρόκειται για κάτι όμορφο, δημιουργικό, μαγικό».
Παρόλο που θα παίρναμε όρκο πως ο μαέστρος-θρύλος Νέεμε Γιάρβι αναλύει κάθε λεπτομέρεια της παρτιτούρας, εκείνος μας διαψεύδει, λέγοντας στους «Financial Times» πως του αρέσει να αφήνει κάποια πράγματα στην τύχη και τη μαγεία της στιγμής. Ίσως γιατί η τύχη και η τόλμη, πέρα από το μεγάλο του ταλέντο, καθόρισαν τη ζωή του.
Ο Γιάρβι γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στην Εσθονία της Σοβιετικής Ένωσης κι έγινε από νωρίς γνωστός για τις ευκαιρίες που έδινε στους συμπατριώτες του συνθέτες. Μεταξύ αυτών και ο Άρβο Περτ, ένα έργο του οποίου, το Credo, στάθηκε η αιτία να μεταναστεύσει ο μαέστρος στις ΗΠΑ.
Το 1968, ο νόμος στην Εσθονική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία απαιτούσε από τους δημιουργούς να καταθέτουν στο Σωματείο Συνθετών, πριν από την πρεμιέρα, όλες τις νέες παρτιτούρες προκειμένου να εγκριθούν. Ο Γιάρβι, γνωρίζοντας την ιδιαίτερη γραφή του Περτ, και φοβούμενος μην ακυρωθεί η πρεμιέρα, αποφάσισε να παρακάμψει το καθεστώς και να παρουσιάσει τα έργα στο κοινό χωρίς την ευλογία των Σοβιετικών αξιωματούχων. Έτσι, αναγκάστηκε να βρει με την οικογένειά του στέγη στην Αμερική, απ’ όπου ξεκίνησε μια συναρπαστική καριέρα.
Είναι, λοιπόν, πολλοί οι λόγοι για τους οποίους ανυπομονούμε να ακούσουμε στις 28 Ιουνίου από τον Γιάρβι και την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών τη μεγαλειώδη Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν, την πιο ανάγλυφη μουσική έκφραση ουμανισμού, ελευθερίας και συναδέλφωσης των λαών.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ - ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΓΚΡΑΤΣ
Ο δικός μας Βασίλης Χριστόπουλος προφανώς διεκδικεί μια θέση ανάμεσα στους μεγάλους μαέστρους του φετινού καλοκαιριού. Σημαντική εγχώρια δύναμη που πάντοτε διακρινόταν στο εξωτερικό, ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΟΑ ξεκίνησε πριν από μερικούς μήνες νέα θητεία ως κύριος αρχιμουσικός στην Όπερα και τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Γκρατς, αναλαμβάνοντας έτσι τα ηνία ενός από τα ιστορικά λυρικά θέατρα της Ευρώπης.
Μελετηρός, αυστηρός, με αρκετά χιλιόμετρα στα συμφωνικά έργα αλλά και την όπερα, ο Χριστόπουλος είναι από τους μαέστρους που ποτέ δεν πρόδωσε τις προσδοκίες μας. Φέτος το φεστιβάλ θα τον υποδεχτεί στις 4 Ιουλίου με την ορχήστρα «του» και την εκρηκτική πιανίστρια Αλεξία Μουζά.
Τα έργα του προγράμματος που έχουν επιλέξει συνδέονται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με τη μουσική παράδοση της Βιέννης. Θα ακούσουμε την απολαυστική Εισαγωγή από τη Νυχτερίδα του Γιόχαν Στράους, το διάσημο και αγαπημένο Κοντσέρτο αρ. 23 σε λα μείζονα για πιάνο και ορχήστρα του Μότσαρτ και ένα έργο-ορόσημο του ύστερου μουσικού ρομαντισμού, την Πρώτη Συμφωνία του Μάλερ, το έργο με το οποίο ο συνθέτης ξεκίνησε το ταξίδι του στον συμφωνικό κόσμο. Η λεγόμενη και Τιτάνια Συμφωνία είναι μια παρτιτούρα όπου ο συνθέτης συνταίριαξε τις παιδικές μνήμες, τα ρομαντικά συναισθήματα, τον θάνατο, τους ήχους, τα στοιχεία της φύσης και, φυσικά, τον έρωτα.
ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΡΥΤΙΝΟΣ - ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΑΘΗΝΩΝ
«Θυμάμαι, όταν σπούδαζα στο Βερολίνο, ο καθηγητής μάς απέτρεπε να ασχοληθούμε με την όπερα, λέγοντας: “Μην καταδεχτείτε ποτέ να διευθύνετε μέσα στο υπόγειο”. Μου έμεινε μάλλον απωθημένο έκτοτε. Θα έλεγα ότι η καριέρα μου περιγράφεται με μια φράση: “Η καρδιά μου ανήκει στην όπερα και το πνεύμα μου στη συμφωνική ορχήστρα”».
Η ίδια φράση θα μπορούσε να περιγράψει και το φετινό καλοκαίρι του Λουκά Καρυτινού καθώς την 1η Ιουνίου εγκαινιάζει το Ηρώδειο, διευθύνοντας την Τόσκα του Πουτσίνι (σε παραγωγή Εθνικής Λυρικής Σκηνής και σκηνοθεσία Ούγκο ντε Άνα), και σχεδόν έναν μήνα μετά (12 Ιουλίου) υποδέχεται με την ΚΟΑ την εκρηκτική Γεωργιανή σούπερ σταρ του πιάνου Κάτια Μπουνιατισβίλι που θα ερμηνεύσει το δημοφιλέστερο ίσως κοντσέρτο για πιάνο όλων των εποχών, το Πρώτο του Τσαϊκόφσκι. Την ίδια βραδιά η ορχήστρα θα αναμετρηθεί με το εντυπωσιακό συμφωνικό έργο του Ούγγρου πρωτοπόρου Μπέλα Μπάρτοκ, το περίφημο Κοντσέρτο του για ορχήστρα.
«Όταν ανεβαίνω στο πόντιουμ, ξεχνάω τα πάντα. Από πολύ μικρός κατάλαβα ότι ανήκω στη μουσική, όταν έτυχε να περάσει από τη γειτονιά μου μια μπάντα. Τα μάτια μου καρφώθηκαν στον μαέστρο. Είχα την αίσθηση ότι όλες αυτές οι μελωδίες και αρμονίες που έβγαιναν προέρχονταν από τα χέρια αυτού του κυρίου. Έκανα αυτόν τον συνειρμό και έκτοτε αποφάσισα ότι ήθελα να βρεθώ στη θέση του. Αν σήμερα ξαναγεννιόμουν, το ίδιο θα έκανα, γιατί, όσο κι αν έψαξα, δεν βρήκα τίποτα ομορφότερο από αυτήν τη δουλειά», λέει ο Λουκάς Καρυτινός, επικεφαλής της κορυφαίας ορχήστρας της χώρας αλλά και μαέστρος με τεράστια εμπειρία από το Ηρώδειο.
Συμπτωματικά, η πρώτη του συναυλία στον χώρο ήταν διευθύνοντας, και τότε, Τόσκα, με πρωταγωνιστές τους Μαρίνα Κρίλοβιτς και Κώστα Πασχάλη. «Ήταν η πραγματοποίηση ενός ονείρου! Η Ακρόπολη από ψηλά, το επιβλητικό Ηρώδειο, οι πρωταγωνιστές-ινδάλματα, οι κερκίδες γεμάτες ενθουσιασμένο κόσμο. Το συναίσθημα δεν αναλύεται με λόγια. Βιώνεται και εκπέμπει ευτυχία».
ΣΑΪΜΟΝ ΡΑΤΛ - CHAMBER ORCHESTRA OF EUROPE
Τι να πεις για τον Σάιμον Ρατλ, που δεν έχει γραφτεί; Και πώς να μιλήσεις για έναν σταρ του πόντιουμ σε λίγες γραμμές; Αδύνατο. Αρκεί να θυμηθούμε τις ορχήστρες από τις οποίες πέρασε (Συμφωνική Ορχήστρα του Μπέρμιγχαμ, Φιλαρμονική του Βερολίνου, Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου, Συμφωνική της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας), να ανακαλέσουμε τις 100 και πλέον ηχογραφήσεις του (με κορυφαίες αυτές στα έργα του Μάλερ, του Σένμπεργκ και των συνθετών της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης) ή να σκεφτούμε πόσους αγώνες έχει δώσει για το μουσικό εκπαιδευτικό σύστημα σε όποια χώρα κι αν εργάστηκε.
Γεννημένος στο Λίβερπουλ το 1955, αυτή η τεράστια προσωπικότητα της μουσικής έρχεται στο Ηρώδειο στις 30 Ιουνίου με την πολυβραβευμένη Chamber Orchestra of Europe, ένα σύνολο που εδώ και δεκαετίες έχει κατακτήσει την κορυφή χάρη στον ξεχωριστό ήχο και τις καθηλωτικές ερμηνείες της.
Ο Ρατλ, που δεν χορταίνει να ανακαλύπτει νέα μουσικά σχήματα και ήχους, δηλώνει πραγματικά ερωτευμένος με την ορχήστρα, εξού και όχι μόνο συνεργάζονται για τρίτη φορά, αλλά φέτος το καλοκαίρι θα περιοδεύσουν μαζί στις μεγαλύτερες σκηνές της Ευρώπης.
Σολίστ στην αθηναϊκή τους βραδιά με τα συνταρακτικά Πέντε τραγούδια σε ποίηση Φρ. Ρίκερτ του Γκούσταβ Μάλερ θα είναι η διάσημη μεσόφωνος Μαγκνταλένα Κοζενά (σύζυγος του Ρατλ). Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης τα Πέντε ουγγρικά δημοτικά τραγούδια του Μπέλα Μπάρτοκ και το Σκέρτσο Καπριτσιόζο έργο 66 του Αντονίν Ντβόρζακ, ενώ ολοκληρώνεται με ένα απαράμιλλο αριστούργημα, τη «Μεγάλη» Συμφωνία αρ. 9 σε ντο μείζονα του Φραντς Σούμπερτ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
