Η πολύτιμη ελευθερία της κριτικής

Η πολύτιμη ελευθερία της κριτικής Facebook Twitter
Κάποιος κόσμος κινητοποιείται για μια υπόθεση ζωής και θανάτου και ξανασυζητούνται κρίσιμα για όλους μας ζητήματα της ειρήνης, του πολέμου, της δικαιοσύνης και των όρων της σε μια γωνιά του κόσμου. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗ ΓΑΖΑ οι παγκόσμιες αντιδράσεις συνοδεύονται από σοβαρές διαφωνίες και αναστάτωση, ιδίως στον χώρο της διανόησης και των πανεπιστημιακών (αν και όχι τόσο στη χώρα μας). Δεν θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά. Σκοτώνονται άνθρωποι, καταστρέφονται υποδομές, ο «πόλεμος του Ισραήλ με τη Χαμάς» έχει γίνει μια φονική εκστρατεία επί δικαίους και αδίκους και όλο αυτό περιπλέκει τη συζήτηση για τις ρίζες της σύγκρουσης, τον αντισημιτισμό και τον αντισιωνισμό, τις ευθύνες της Δύσης ή των αραβικών κρατών.

Η διαμάχη είναι πολυεπίπεδη και εμπλέκει, όπως είδαμε, και έναν αριθμό νέων ανθρώπων στις χώρες της Ευρώπης και στη Βόρεια Αμερική, ριζοσπαστικούς και αντιπολιτευόμενους χώρους που πολλοί βλέπουν την Παλαιστίνη ως ένα νέο Βιετνάμ.

Λέω πως δεν θα μπορούσε να συμβεί αλλιώς. Και κάτι ακόμα: δεν έχει τόση σημασία αν διαφωνεί κανείς με συγκεκριμένες διατυπώσεις, τη γραμμή της μίας ή της άλλης ανάλυσης ή μεμονωμένα συνθήματα (που φτιάχνουν, ωστόσο, ένα πλαίσιο ερμηνείας των γεγονότων). Το σημαντικό είναι ότι κάποιος κόσμος κινητοποιείται για μια υπόθεση ζωής και θανάτου και ξανασυζητούνται κρίσιμα για όλους μας ζητήματα της ειρήνης, του πολέμου, της δικαιοσύνης και των όρων της σε μια γωνιά του κόσμου.

Υποθέτω ότι η γενίκευση που έχει ηθική βαρύτητα είναι να είμαστε κατά της βαρβαρότητας. Έχουμε ωστόσο μάθει καλά πως η βαρβαρότητα δεν έχει ένα και μόνο πρόσημο, ούτε μια αποκλειστική πηγή προέλευσης.

Στη συγκεκριμένη συγκυρία όμως το χειρότερο θα ήταν η εύκολη απαξίωση και η διάθεση περιστολής του κριτικού λόγου. Όλοι/-ες έχουμε όχι απλώς το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να μη σιωπούμε για εγκλήματα, μαζικές παραβιάσεις δικαιωμάτων, καταχρήσεις εξουσίας και στρατηγικές εκφοβισμού.

Όπως δεν είναι αντισημιτική η απόρριψη των επιλογών του ισραηλινού establishment και της ισοπεδωτικής εκστρατείας στη Γάζα και τώρα στη Ράφα, έτσι δεν είναι «ισλαμοφοβική» και η ρητή εναντίωση στα σχέδια της Χαμάς ή στα «αντιστασιακά» διαπιστευτήρια του Ιράν και των οργανώσεων που ελέγχει. Μπορούμε να είμαστε υπέρ του άμεσου τερματισμού του πολέμου και την ίδια στιγμή να λέμε ότι τα προβλήματα ρύθμισης της ειρήνης και της δικαιοσύνης για τους λαούς είναι σύνθετα, επίπονα και δεν χωρούν στο πρωτόλειο σχήμα «καλοί» vs «κακοί».

Προφανώς και μια τέτοια συζήτηση δεν θα είναι αποστασιοποιημένα ψύχραιμη, ούτε απαλλαγμένη από εντάσεις. Όταν έχεις δίπλα σου μια θερμή ζώνη πολέμου και βίας, οι απόψεις δεν μπορεί να είναι πάντα με διπλωματική αβροφροσύνη και ανεπίληπτη ευγένεια. Το πάθος, ωστόσο, δεν μπορεί να γίνεται δικαιολογία για να κατασκευάζουμε μάχιμες καρικατούρες, όπου οι μεν εμφανίζονται ναζί αντισημίτες και οι δε υποτακτικοί του Νετανιάχου, οι μεν χαμασίτες και οι δε γενοκτόνοι.

Υπάρχουν πολλές δίκαιες ευαισθησίες και μαζί –και δίπλα τους– κάποιες απαράδεκτες θέσεις. Η ευαισθησία για τις ζωές των Παλαιστινίων, για την τύχη των Ισραηλινών ομήρων, για την καταστροφή κρίσιμων υποδομών υγείας και περίθαλψης, για την επισιτιστική κρίση που σκοτώνει κι αυτή. Απαράδεκτη είναι όμως η προγραφή μιας πολυσύνθετης ιστορικής πραγματικότητας όπως ο σιωνισμός (με τις πολλές διαφορετικές εκδοχές του από τις αρχές του εικοστού αιώνα) ως εγκληματικής και ρατσιστικής ιδεολογίας. Και αδικαιολόγητη η ετοιμότητα κάποιων να δουν στα κινήματα αλληλεγγύης στα campus της Ευρώπης ή της Αμερικής έναν μαχητικό αντιεβραϊσμό «παρόμοιο» με των φασιστών.   

Αν ψάξουμε, φυσικά, στις εικόνες ή στα κείμενα (μέσα στο χάος), θα βρούμε αρκετά πειστήρια για τη μία ή την άλλη θέση. Κείμενα που ερμηνεύουν τη λογική του Ισραήλ ως ενσάρκωση της αιώνιας δυτικής-λευκής αποικιοκρατίας ή άρθρα που βλέπουν στις διεθνείς κινητοποιήσεις για την Παλαιστίνη κάποιου είδους αντισημιτικό πογκρόμ, αν όχι μια αριστερο-ισλαμιστική εκστρατεία.

Τέτοιες θέσεις μπορεί να εντυπωσιάζουν μερικούς με την κρυστάλλινη απλότητά τους, δεν πρέπει όμως να υπονομεύουν την ελευθερία της κριτικής των υπολοίπων, όσων δεν συμμεριζόμαστε το απατηλό μεγαλείο της γενίκευσης. Υποθέτω ότι η γενίκευση που έχει ηθική βαρύτητα είναι να είμαστε κατά της βαρβαρότητας. Έχουμε ωστόσο μάθει καλά πως η βαρβαρότητα δεν έχει ένα και μόνο πρόσημο, ούτε μια αποκλειστική πηγή προέλευσης. Υπάρχουν εκδοχές βαρβαρότητας μέσα στον σιωνισμό, στο ριζοσπαστικό Ισλάμ, σε τομείς της παγκόσμιας δεξιάς και δυνάμεις που οι ίδιες αυτοτοποθετούνται στην αριστερά. Βαρβαρότητες στον φιλελεύθερο πρώτο κόσμο και σε καθεστώτα ή κινήματα που ανήκουν στον παγκόσμιο Νότο.

Επιδιώκοντας, τελικά, να σώσουμε το νόημα της αλληλεγγύης στα θύματα της βαρβαρότητας, χρειαζόμαστε ανοιχτές δυνατότητες κριτικής. Παραφράζοντας τον Τόνι Τζαντ, χρειάζεται να μιλάμε για τα «δεινά που μαστίζουν τις χώρες», δίχως απαίτηση να συμμορφωθούν και οι άλλοι, οι φίλοι και συνάδελφοί μας, στα δικά μας μέτρα και σταθμά.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Enrico Bellini / «To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Ο επικεφαλής Κυβερνητικών Σχέσεων και Δημόσιας Πολιτικής του TikTok στη Νότια Ευρώπη, Enrico Bellini, περιγράφει το μυστικό της επιτυχίας της δημοφιλούς πλατφόρμας και εξηγεί γιατί η προστασία των δεδομένων των Ευρωπαίων χρηστών είναι υψίστης σημασίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Οπτική Γωνία / Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Ορθώς μας σοκάρει το «No Mercy» που «παίζει» με τον βιασμό και την αιμομιξία, όμως την ίδια στιγμή ζούμε σε μια κοινωνία όπου η γυναικεία υποταγή πλασάρεται ως κανονικότητα.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τα νέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Πολιτική / Nέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Η υπόθεση των Τεμπών επιστρέφει στη Βουλή μέσω της δικογραφίας για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή, αλλά στελέχη της κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι αυτήν τη φορά είναι καλά προετοιμασμένοι. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
κωνσταντοπουλου

Βασιλική Σιούτη / Ποιος είναι, τελικά, αξιωματική αντιπολίτευση;

Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν πλέον στη δεύτερη θέση το κόμμα της Πλεύσης Ελευθερίας. Θα διατηρήσει η Ζωή Κωνσταντοπούλου τη δυναμική που απέκτησε; Θα αλλάξει σύντομα πάλι η σειρά των κομμάτων; Το σίγουρο είναι πως η ρευστότητα είναι η νέα πολιτική συνθήκη. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Tίτλος: Explainer: Το κίνημα "Cute Winter Boots" και το κριντζ της ψηφιακής πολιτικοποίησης

Explainer / «Cute Winter Boots»: Όσο κι αν το υποτιμάτε, το TikTok παράγει πολιτική

Το hashtag #CuteWinterBoots συγκεντρώνει τους προβληματισμούς των χρηστών για την άνοδο της παγκόσμιας ακροδεξιάς και για τον τρόπο που εφαρμόζεται η δημοκρατία σήμερα. Έχουμε αφήσει πίσω μας για πάντα το «για να συμμετέχω στην πολιτική πάω σε συνελεύσεις και γράφομαι σε κόμμα».
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τι μας δείχνουν τα πρώτα ίχνη ζωής εκτός της Γης;

Διάστημα / Βρέθηκαν όντως ίχνη εξωγήινης ζωής;

Τι ανακάλυψε ακριβώς το τηλεσκόπιο James Webb; Θα υπάρξει σύντομα κατοικήσιμος πλανήτης; Πόσο κοντά είμαστε στην κατάκτηση του Διαστήματος; Ο αστρονόμος και καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος Ξενοφών Μουσάς εξηγεί τι σηματοδοτεί η ανακάλυψη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Βασιλική Σιούτη / Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι θα διεκδικήσει και τρίτη πρωθυπουργική θητεία και τα δίνει όλα με στόχο την άμεση αντιστροφή του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα, σε όλες τις λίστες, βρίσκεται στην τελευταία θέση»

Χριστόφορος Πισσαρίδης / «Με ενοχλεί που η Ελλάδα βρίσκεται παντού στην τελευταία θέση»

Από τον Τραμπ και την AI μέχρι την ελληνική γραφειοκρατία και την παγκόσμια ύφεση, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης μιλά στη LIFO για το μέλλον της εργασίας και την απειλή του λαϊκισμού, εξηγώντας γιατί η Ελλάδα χρειάζεται λιγότερο Δημόσιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια σχολιάζει στη LiFO τη σύγκρουση που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των αμερικανικών πανεπιστημίων και πώς βλέπει την επόμενη μέρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αθήνα: Τα ηλεκτρικά πατίνια και το χάος της μικροκινητικότητας/ Πώς θα μπει τάξη στο χάος με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;/ «Δεν γίνεται να μην έχουμε πατίνια γιατί είναι επικίνδυνο να κυκλοφορήσουν»

Ρεπορτάζ / Τι θα γίνει επιτέλους με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;

Τα ηλεκτρικά πατίνια είναι η νέα τάση μετακίνησης στην πόλη αλλά προς το παρόν δημιουργούν αρκετά προβλήματα και προκαλούν αντιδράσεις. Πώς θα μπουν όρια στην άναρχη κυκλοφορία τους και τη στάθμευσή τους και ποιες υποδομές χρειάζονται;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Ρεπορτάζ / Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Το πράσινο της πόλης μπορεί να είναι περιορισμένο, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι αξιόλογο - και η άνοιξη το φέρνει ξανά στο προσκήνιο, μαζί με τα προβλήματά του. Λύσεις υπάρχουν· το ζητούμενο είναι να εισακουστούν.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ