Από καιρό ήταν προφανές στους προσεκτικούς παρατηρητές ότι με έναν περίεργο τρόπο η πώληση αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Ελλάδα συνδεόταν με την αγορά καινούριων (και αναβάθμιση παλαιότερων) F-16 από την Τουρκία, όμως οι καταιγιστικές εξελίξεις του τελευταίου επταημέρου ήρθαν να το επιβεβαιώσουν.
Μόλις η τουρκική εθνοσυνέλευση ενέκρινε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και ο Ταγίπ Ερντογάν επικύρωσε την απόφαση με την υπογραφή του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ζήτησε από το αμερικανικό Κογκρέσο να δοθεί το πράσινο φως ώστε να προχωρήσει ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα ύψους 23 δισ. δολαρίων για να πουληθούν 40 καινούρια F-16 Viper πακέτο με τον εκσυγχρονισμό ακόμη 79 τουρκικών μαχητικών F-16 στην ίδια διαμόρφωση.
Πριν περάσουν τρεις ημέρες, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν με επιστολή του προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη ανακοίνωσε ότι η Ουάσιγκτον αποφάσισε να προχωρήσει την πώληση μέχρι 40 μαχητικών αεροσκαφών F-35, παράλληλα με την παραχώρηση άλλων οπλικών συστημάτων από τα πλεονάσματα του αμερικανικού στρατού στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Μόνο το πακέτο της πώλησης των 40 F-35 μπορεί να φτάσει στα 8,6 δισ. δολάρια, κόστος στο οποίο συμπεριλαμβάνονται 42 κινητήρες και άλλα ανταλλακτικά και όπλα για τα νέα μαχητικά αεροσκάφη, συστήματα πλοήγησης και την εκπαίδευση χειριστών και μηχανικών.
Σήμερα είναι μία σημαντική ημέρα για την εθνική μας άμυνα και για την ελληνική διπλωματία. Γιατί, με βάση επιστολή που έλαβα από τον Υπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Antony Blinken, αναδεικνύεται και επισφραγίζεται το στρατηγικό βάθος των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. pic.twitter.com/d4zIdlDtDq
— Prime Minister GR (@PrimeministerGR) January 27, 2024
Το μήνυμα της Ουάσιγκτον
Ο τρόπος που έγινε το παζάρι δεν ήταν τυχαίος: Η Ουάσιγκτον έστειλε το μήνυμα ότι επιβραβεύει τα μέλη του ΝΑΤΟ που ακολουθούν τα κελεύσματά της και είναι πιστοί σύμμαχοι. Το πρόγραμμα των F-16 ξεκλείδωσε για την Τουρκία όταν ο Ταγίπ Ερντογάν ήρε τις επιφυλάξεις του και συναίνεσε στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Μόνο όταν απελευθέρωσε τα πολυπόθητα F-16 για την Άγκυρα, η Ουάσιγκτον έδωσε τυπικά την έγκριση για έναρξη των διαδικασιών πώλησης των F-35 στην Αθήνα.
Με απλά λόγια, φάνηκε ότι η καθυστέρηση στην έναρξη των επίσημων διαπραγματεύσεων πώλησης των F-35 στην Ελλάδα που η Πολεμική Αεροπορία ζητά εδώ και χρόνια οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην Τουρκία. Μέχρι να τελειώσει το «αλισβερίσι» η αμερικανική κυβέρνηση προκύπτει ότι έλεγε στην πλευρά του Ταγίπ Ερντογάν ότι μέχρι να κλείσει η διαπραγμάτευση για να πάρει τα F-16, ο αεροπορικός του ανταγωνιστής δεν πρόκειται να πάρει τα F-35.
Με την παράλληλη έναρξη των διαδικασιών για αγορά αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών από Αθήνα και Άγκυρα, αποκαλύπτεται στην πράξη η αμερικανική απόφαση να έχει η Ελλάδα το τεχνολογικό προβάδισμα. Σήμερα η Ελλάδα έχει 14 (από τα συνολικά 83 που θα αναβαθμιστούν) εκσυγχρονισμένα F-16 Viper, ενώ η καλύτερη έκδοση αμερικανικών μαχητικών της Τουρκίας είναι τα F-16 Block50, η αμέσως προηγούμενη έκδοση των F-16. Τα επόμενα χρόνια η Τουρκία θα πάρει F-16 Viper και η Ελλάδα θα ενισχυθεί με F-35, ένα πιο προηγμένο μαχητικό αεροσκάφος, 5ης γενιάς, το οποίο οι Αμερικανοί διαθέτουν στους πιο πιστούς από τους συμμάχους τους και στην γεωγραφική μας περιοχή έχουν μόνο οι Ισραηλινοί και οι Ιταλοί.
Από την πλευρά της, η Άγκυρα έδειξε στην εσωτερική κοινή γνώμη της Τουρκίας ότι το «ναι» του Ερντογάν στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ συνοδεύεται από συγκεκριμένα ανταλλάγματα για την ενίσχυση της πολεμικής μηχανής της. Και έπειτα από χρόνια διαμαρτυριών και αναζητήσεων η τουρκική πλευρά καταφέρνει να κλείσει συμφωνία για να εκσυγχρονίσει τα F-16 της, να αγοράσει καινούρια Viper και να εφοδιαστεί με ανταλλακτικά για τον στόλο των μαχητικών της που οι Αμερικανοί είχαν σταματήσει να διαθέτουν, κυρίως μετά την κρίση με την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων S-400. Συστήματα τα οποία, όπως προκύπτει από τις διαθέσιμες πληροφορίες, θα παραμείνουν ανενεργά στις αποθήκες. Στη συμφωνία πώλησης των F-16 Viper στην Τουρκία, από το Κογκρέσο αναμένεται να συμπεριληφθεί και μια πρόβλεψη ότι τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη δεν θα χρησιμοποιούνται με τρόπο που να δημιουργείται πρόβλημα στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Απομένει να δούμε πώς θα αποτυπωθεί στη συμφωνία πώλησης των Viper η ισχυρή σύσταση των Αμερικανών να μην χρησιμοποιηθούν τα νέα F-16 για παραβιάσεις στο Αιγαίο και... bullying εναντίον της Ελλάδας.
Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένη από τις εξελίξεις. Η Πολεμική Αεροπορία θα ενισχυθεί με το πιο σύγχρονο διαθέσιμο μαχητικό αεροσκάφος και θα μπει στο κλειστό club των πιο προηγμένων αεροποριών του πλανήτη. Μετά το 7 προς 10 στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, με το νέο αμερικανικό δόγμα στο Αιγαίο αποδεικνύεται η απόφαση της Ουάσιγκτον η Ελλάδα να είναι τεχνολογικά ένα βήμα πιο μπροστά από την Τουρκία. Σε συνδυασμό με την κατοχή των 18 (σήμερα, καθώς μέχρι τέλος του έτους αναμένεται να παραδοθούν ακόμη έξι μαχητικά) γαλλικών αεροσκαφών Rafale, η Ελλάδα όταν θα έχει διαθέσιμα και τα 83 αναβαθμισμένα F-16 Viper και θα αρχίσει να παραλαμβάνει τα F-35 θα έχει την ξεκάθαρη αεροπορική υπεροχή στο Αιγαίο.
Οσο κι αν σε κάποιους κύκλους στην Αθήνα μπορεί να θεωρηθεί πρόβλημα ότι η Τουρκία θα ενισχυθεί με 119 F-16 Viper, είναι μάλλον προτιμότερο η Άγκυρα να ενισχυθεί με αμερικανικα μαχητικά παρά να επιλέξει μια άλλη λύση –για παράδειγμα ρωσικά Sukhoi- που θα καταστήσουν την γειτονική χώρα ανεξέλεγκτη. Η απόφαση του αμερικανικού κατεστημένου να μείνει η Τουρκία «δεμένη» στη Δύση είναι προφανής.
Βεβαίως, η μεγάλη αντίφαση είναι ότι σε μια εποχή που οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά στο Αιγαίο έχουν πρακτικά μηδενιστεί εδώ και σχεδόν ένα χρόνο και ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Ταγίπ Ερντογάν έχουν αποκαταστήσει τις σχέσεις τους και συζητούν επί της ουσίας ακόμη και για τα πιο δύσκολα από τα προβλήματα όπως είναι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, οι δύο χώρες θα δαπανήσουν σχεδόν 31,6 δισεκατομμύρια δολάρια για να αγοράσουν νέα μαχητικά αεροσκάφη από τις ΗΠΑ.
Το χρονοδιάγραμμα για την αγορά των F-35 από την Ελλάδα
Το αστρονομικό ποσό των 8,6 δισ. δολαρίων για να αποκτήσει η Ελλάδα μέχρι 40 μαχητικά αεροσκάφη F-35, είναι η οροφή του προγράμματος και όχι το ακριβές ύψος της αγοράς. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον αριθμό των μαχητικών αεροσκαφών που θα παραγγείλει η Αθήνα. Δεν έχει διευκρινιστεί αν η ελληνική Πολεμική Αεροπορία θα αγοράσει αρχικά 20 F-35 με option για άλλα 20 στο μέλλον όπως ήταν το αρχικό αίτημα προς την Ουάσιγκτον ή αν θα ζητηθούν 30 με δικαίωμα προαίρεσης για ακόμη 10 στο μέλλον. Παράλληλα με την επιστολή του Άντονι Μπλίνκεν προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη, τρέχουν οι διαδικασίες έγκρισης της αγοράς από την επιτροπή Defence Cooperation and Security Assistance του αμερικανικού Πενταγώνου, την ώρα που οι τυπικές εγκρίσεις από το Κογκρέσο θα δοθούν με τη διαδικασία της σιωπηράς αποδοχής.
Οι εσωτερικές διαδικασίες στις ΗΠΑ προβλέπεται να διαρκέσουν περίπου τρεις μήνες. Στη συνέχεια θα ξεκινήσουν οι ελληνοαμερικανικές συζητήσεις για τη σύνταξη των συμβάσεων που θα διαρκέσουν κάποιους μήνες. Πιθανότατα μέχρι τέλους του 2024 να έχει οριστικοποιηθεί και να υπογραφεί η συμφωνία αγοράς των F-35 από την Ελλάδα. Για να αρχίσουν οι παραδόσεις των νέων μαχητικών αεροσκαφών η κατασκευάστρια εταιρεία Lockheed Martin συνήθως χρειάζεται 36 μήνες. Με αυτά τα δεδομένα τα πρώτα δύο αμερικανικά μαχητικά F-35 στα χρώματα της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας αναμένεται να προσγειωθούν σε ελληνικό έδαφος (πιθανότατα στη βάση της Ανδραβίδας) το 2028. Το πρόγραμμα παραδόσεων των F-35 σε συμμαχικές των Αμερικανών χώρες συνήθως ξεκινά με ένα ζεύγος μαχητικών για να ξεκινήσει η εναέρια εκπαίδευση των πρώτων χειριστών που έχουν επιλεγεί.Μετά την υπογραφή της σύμβασης θα ξεκινήσει η εκπαίδευση των Ελλήνων πιλότων και μηχανικών. Ισως όμως το πιο δύσκολο εγχείρημα θα είναι η κατασκευή και δημιουργία των πολύ σύγχρονων υποδομών που απαιτούνται για τη φιλοξενία των F-35. Κι αυτό το κομμάτι της αγοράς θα κοστίσει ακριβά και θα απαιτήσει μεγάλη και εντατική προσπάθεια.
