Η άφθονη ενέργεια ή το τέλος των μύθων

Η άφθονη ενέργεια ή το τέλος των μύθων Facebook Twitter
Η ενεργειακή κρίση έχει πάρει τα ηνία όλων των άλλων. Μοιραία, ίσως. Εικονογράφηση: bianka/LiFO
0

«Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΣΧΗΜΗ», λέει η γνωστή νιτσεϊκή ρήση που συμπληρώνεται από την πίστη στον ρόλο της τέχνης να αντισταθμίζει αυτή την ασχήμια της αλήθειας. Βρισκόμαστε στις αρχές ενός φθινοπώρου (αν και η παραδοσιακή σήμανση των εποχών του έτους έχει τιναχτεί στον αέρα), όπου, από πολλές πλευρές, φτάνει και σ’ εμάς η πρόσφατη «άσχημη αλήθεια» για τον κόσμο μας.

«Θα έχουμε άραγε ηλεκτρικό τα Χριστούγεννα;» αναρωτιέται σε δραματικούς τόνους το «Le Point» και ανάλογοι τίτλοι σε αντίστοιχο ύφος κάνουν την εμφάνισή τους σε όλες τις χώρες, στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν.

Η ενεργειακή κρίση έχει πάρει τα ηνία όλων των άλλων. Μοιραία, ίσως. Ο μοντέρνος κόσμος έχει θεμελιωθεί σε ιδεολογίες της αφθονίας που ήταν συγχρόνως «μηχανές» άπλετης ενέργειας. Η «πλήρης ανάπτυξη» των δυνατοτήτων του ανθρώπινου υποκειμένου στάθηκε για δύο αιώνες το κοινό σπίτι του φιλελευθερισμού και του σοσιαλισμού. Αλλιώς προφανώς νοούσαν οι μεν και οι δε την πληρότητα και την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από υλικούς περιορισμούς και στενότητες.

Παρ’ όλα αυτά, στους συγχρόνους (και ιδίως στους ανθρώπους του ευρω-αμερικανικού κόσμου) εγχαράχτηκε η ιδέα ότι το μέλλον θα είναι όλο και περισσότερο ένας τόπος υπερπλήρωσης των αναγκών μας.

Οι μεγάλες κατακτήσεις στο επίπεδο ζωής, οι εκπληκτικές επιστημονικές πρόοδοι, η εκλέπτυνση των καθημερινών ανέσεων, το τεχνολογικό και κοινωνικό θαύμα της προηγμένης ζωής, βοήθησαν να εγκατασταθεί ανάμεσά μας μια καινούργια αίσθηση: πως η εκπλήρωση του προορισμού της ανθρωπότητας περνά μέσα από την κατανάλωση άφθονης ενέργειας για την ικανοποίηση κάθε καινούργιας ανάγκης και όλων των επιθυμιών που έχουν διεγερθεί από την ανάπτυξη του πολιτισμού.

Οι κυρίαρχες εκδοχές δεξιάς και αριστεράς βαφτίστηκαν σε αυτή την κολυμβήθρα της ενεργειακής αφθονίας. Οι διαφωνίες και οι αντιθέσεις για το σύστημα παραγωγής και κατανομής των πόρων δεν έκρυψαν ποτέ τη σύγκλιση ως προς το κεντρικό όνειρο: το όνειρο μιας πορείας προς την απεριόριστη ενέργεια που είτε θα γινόταν ένας κομμουνισμός της αφθονίας είτε θα δανειζόταν τη μορφή της επιλεκτικής καπιταλιστικής χλιδής.

Η πραγματική ισότητα στην αφθονία ή οι επιλεγμένες ανισότητες και μια ψυχολογική, παρά αληθινή πρόσβαση στην αφθονία, αυτοί ήταν οι δύο τερματικοί σταθμοί της νεότερης ιδεολογίας, της αριστερής και δεξιάς φαντασίωσης για έναν κόσμο απεριόριστων ευκαιριών.

Μήπως μια πιο φειδωλή χρήση των πόρων και η προσοχή στο σε ποιες δυνατότητες δίνουμε προτεραιότητα και σε ποιες βάζουμε φρένο ή αναστέλλουμε την ισχύ τους, μήπως δηλαδή μια σκέψη πέρα από το ενεργειακό ντελίριο, είναι απαραίτητη και πολύτιμη;

Τώρα όμως η μουσική αλλάζει. Και δεν είναι μόνο ο πόλεμος στην Ουκρανία που μας φέρνει κοντά στο φάσμα της ενεργειακής φτώχειας Ανεξάρτητα από τον μεγαλοϊδεάτικο ιμπεριαλισμό του Βλαδίμηρου Πούτιν ή τη γεωπολιτική των νέων διαιρέσεων στον κόσμο μας, ένα βαθύτερο ενεργειακό ζήτημα είναι εδώ. Και αυτό δεν είναι αποτέλεσμα της μιας ή της άλλης κυβέρνησης, αν και η διαχείριση των επιμέρους θεμάτων της ενεργειακής κρίσης είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο (και εκεί πρέπει φυσικά να ζητάμε, πολιτικά, τον λογαριασμό από τις κυβερνήσεις).

Έχει όμως μια μεγαλύτερη διάσταση το θέμα γιατί θίγει και τρόπους ζωής και πλευρές της καθημερινότητας και των βιωμάτων μας. Τι βλέπουμε όμως; Η μία μετά την άλλη οι κυβερνήσεις σπεύδουν να μιλήσουν για αναγκαίες αλλαγές στην καθημερινότητα, αλλαγές που οι περισσότερες παρουσιάζονται με αντάλλαγμα bonus και επιβραβεύσεις των «συνετών πολιτών».

Από την άλλη, μεγάλες μερίδες των πληθυσμών και πολιτικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν τις σειρήνες για την ενεργειακή κρίση ως πρόφαση για την παραπλάνηση και την εκμετάλλευση των πολιτών, και μάλιστα των πιο αδύναμων.

Ας υποθέσουμε ότι πράγματι ένα τμήμα των ελίτ και άλλες δυνάμεις εκμεταλλεύονται το θέμα της ενεργειακής κρίσης για να «πλήξουν» τη λαϊκή κατανάλωση, τις χαρές της ζωής ή άλλες κατακτήσεις των κοινωνιών της ευημερίας, κατακτήσεις που φυσικά δεν υπήρξαν ούτε εύκολες ούτε ανεμπόδιστες.

Σημαίνει αυτό ότι μπορεί να διατηρηθεί αλώβητη η κουλτούρα της αφθονίας έτσι όπως την κληρονομήσαμε από προηγούμενες περιόδους; Μήπως μια πιο φειδωλή χρήση των πόρων και η προσοχή στο σε ποιες δυνατότητες δίνουμε προτεραιότητα και σε ποιες βάζουμε φρένο ή αναστέλλουμε την ισχύ τους, μήπως δηλαδή μια σκέψη πέρα από το ενεργειακό ντελίριο, είναι απαραίτητη και πολύτιμη;

Μακριά από εδώ κάθε αντινεωτερικός καταστροφισμός και δέηση υπέρ του «μικρού» και του «απλού» ως αυθεντικού προορισμού μιας εξαντλημένης ανθρωπότητας. Η λεγόμενη τιμωρητική οικολογία (ecologie punitive) συνδέεται, αναπόφευκτα, με αυταρχικούς τόνους που δεν έχουν πρακτικό αποτέλεσμα στη μεταστροφή των ατομικών και συλλογικών στάσεων.

Αν θέλει όμως κανείς την αλήθεια και όχι το παιχνίδι με τους μύθους, θα πρέπει να παραδεχτεί πως δεν μπορεί να υπάρξει ενεργειακή εξοικονόμηση, πόσο μάλλον πραγματική μετάβαση σε διαφορετικές μορφές ενέργειας, χωρίς σοβαρούς περιορισμούς και αλλαγές στην κατανάλωση. Αν ως τώρα μπορούσε κανείς να μιλά μόνο για το «σύστημα», αφήνοντας άθικτους τους τρόπους ζωής, τώρα πλέον αυτό γίνεται εξαιρετικά δύσκολο.

Να ένα μεγάλο και δύσκολο θέμα για την αριστερά που, όπως φαίνεται, δεν θέλει να συνδυάσει την κουλτούρα των δικαιωμάτων με μια ηθική των ορίων. Αλλά είναι θέμα και για τις συντηρητικές τεχνοκρατικές δυνάμεις, που και γι’ αυτές τα πράγματα δεν θα είναι πια εύκολα γιατί θα έχουν το αντίστροφο πρόβλημα: δεν θα μπορούν πια να κρύβονται διαρκώς πίσω από τις «ανορθολογικές σπατάλες» των μεμονωμένων πολιτών, αθωώνοντας έτσι τη δυναμική του καπιταλισμού της επιτάχυνσης.

Οι ενεργειακές κρίσεις που πλησιάζουν ζητούν ουσιαστικά αλλαγές απ’ όλα τα «κόμματα» της σύγχρονης σκέψης και πολιτικής. Από αυτή την άποψη είναι αξιολύπητο το πόσο ελάχιστα περνάει το φίλτρο της «πολιτικής συζήτησης» αυτή η συνάντησή μας με τα όρια της αφθονίας.

Και όταν ακόμα εμφανίζονται ανάλογες συζητήσεις, το θέμα ξεπέφτει σε αντιπαράθεση για το αν η ενεργειακή κρίση είναι κόλπο των εταιρειών και των ελίτ ή αν είναι απλώς και μόνο το αποτέλεσμα των εκβιασμών του Πούτιν και μιας συγκυριακής διακύμανσης. Και οι μεν και οι δε, και αυτοί που δεν θέλουν να σκεφτούν όρια και οι άλλοι που βιάζονται να επιστρέψουν στην «κανονικότητα» της καταναλωτικής ανεμελιάς, παραβλέπουν τα διαρκέστερα σήματα της εποχής.

Και κάπου εδώ θα μπουν από το παράθυρο η δημαγωγική ευτέλεια και χυδαιότητα: αυτοί και αυτές που είναι πρόθυμοι να θεωρήσουν πως αν «παγώσουμε τον χειμώνα», αυτό θα οφείλεται στον «πόλεμο των Ουκρανών και των Δυτικών». Σαν να μη συνδέεται η ενεργειακή κρίση με την κλιματική αλλαγή, την υπερεκμετάλλευση πόρων, την αδήριτη ανάγκη μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα σε άλλες μορφές ενέργειας. Σαν να είναι μια κρίση που μπορεί, δίχως να πιεστεί κανένας (ή με την πίεση μόνο στους υπερπλούσιους), να περάσει ανώδυνα και να συνεχίσουμε όπως πριν.

Αυτή μάλλον θα είναι η αυταπάτη του ερχόμενου χειμώνα, αυταπάτη και απάτη συγχρόνως της υπόσχεσης πως μπορεί να ξοδεύεις όσο τραβάει η ψυχή σου και συγχρόνως να είσαι εξαγνισμένος από ευθύνες. Ας ελπίσουμε πως κάποιοι θα σκεφτούν και θα προτείνουν σοβαρότερα πράγματα από αυτή την κάλπικη υπόσχεση φτηνής και ανοικονόμητης ενέργειας.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Enrico Bellini / «To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Ο επικεφαλής Κυβερνητικών Σχέσεων και Δημόσιας Πολιτικής του TikTok στη Νότια Ευρώπη, Enrico Bellini, περιγράφει το μυστικό της επιτυχίας της δημοφιλούς πλατφόρμας και εξηγεί γιατί η προστασία των δεδομένων των Ευρωπαίων χρηστών είναι υψίστης σημασίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Οπτική Γωνία / Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Ορθώς μας σοκάρει το «No Mercy» που «παίζει» με τον βιασμό και την αιμομιξία, όμως την ίδια στιγμή ζούμε σε μια κοινωνία όπου η γυναικεία υποταγή πλασάρεται ως κανονικότητα.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τα νέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Πολιτική / Nέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Η υπόθεση των Τεμπών επιστρέφει στη Βουλή μέσω της δικογραφίας για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή, αλλά στελέχη της κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι αυτήν τη φορά είναι καλά προετοιμασμένοι. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
κωνσταντοπουλου

Βασιλική Σιούτη / Ποιος είναι, τελικά, αξιωματική αντιπολίτευση;

Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν πλέον στη δεύτερη θέση το κόμμα της Πλεύσης Ελευθερίας. Θα διατηρήσει η Ζωή Κωνσταντοπούλου τη δυναμική που απέκτησε; Θα αλλάξει σύντομα πάλι η σειρά των κομμάτων; Το σίγουρο είναι πως η ρευστότητα είναι η νέα πολιτική συνθήκη. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Tίτλος: Explainer: Το κίνημα "Cute Winter Boots" και το κριντζ της ψηφιακής πολιτικοποίησης

Explainer / «Cute Winter Boots»: Όσο κι αν το υποτιμάτε, το TikTok παράγει πολιτική

Το hashtag #CuteWinterBoots συγκεντρώνει τους προβληματισμούς των χρηστών για την άνοδο της παγκόσμιας ακροδεξιάς και για τον τρόπο που εφαρμόζεται η δημοκρατία σήμερα. Έχουμε αφήσει πίσω μας για πάντα το «για να συμμετέχω στην πολιτική πάω σε συνελεύσεις και γράφομαι σε κόμμα».
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τι μας δείχνουν τα πρώτα ίχνη ζωής εκτός της Γης;

Διάστημα / Βρέθηκαν όντως ίχνη εξωγήινης ζωής;

Τι ανακάλυψε ακριβώς το τηλεσκόπιο James Webb; Θα υπάρξει σύντομα κατοικήσιμος πλανήτης; Πόσο κοντά είμαστε στην κατάκτηση του Διαστήματος; Ο αστρονόμος και καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος Ξενοφών Μουσάς εξηγεί τι σηματοδοτεί η ανακάλυψη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Βασιλική Σιούτη / Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι θα διεκδικήσει και τρίτη πρωθυπουργική θητεία και τα δίνει όλα με στόχο την άμεση αντιστροφή του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα, σε όλες τις λίστες, βρίσκεται στην τελευταία θέση»

Χριστόφορος Πισσαρίδης / «Με ενοχλεί που η Ελλάδα βρίσκεται παντού στην τελευταία θέση»

Από τον Τραμπ και την AI μέχρι την ελληνική γραφειοκρατία και την παγκόσμια ύφεση, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης μιλά στη LIFO για το μέλλον της εργασίας και την απειλή του λαϊκισμού, εξηγώντας γιατί η Ελλάδα χρειάζεται λιγότερο Δημόσιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια σχολιάζει στη LiFO τη σύγκρουση που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των αμερικανικών πανεπιστημίων και πώς βλέπει την επόμενη μέρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αθήνα: Τα ηλεκτρικά πατίνια και το χάος της μικροκινητικότητας/ Πώς θα μπει τάξη στο χάος με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;/ «Δεν γίνεται να μην έχουμε πατίνια γιατί είναι επικίνδυνο να κυκλοφορήσουν»

Ρεπορτάζ / Τι θα γίνει επιτέλους με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;

Τα ηλεκτρικά πατίνια είναι η νέα τάση μετακίνησης στην πόλη αλλά προς το παρόν δημιουργούν αρκετά προβλήματα και προκαλούν αντιδράσεις. Πώς θα μπουν όρια στην άναρχη κυκλοφορία τους και τη στάθμευσή τους και ποιες υποδομές χρειάζονται;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Ρεπορτάζ / Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Το πράσινο της πόλης μπορεί να είναι περιορισμένο, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι αξιόλογο - και η άνοιξη το φέρνει ξανά στο προσκήνιο, μαζί με τα προβλήματά του. Λύσεις υπάρχουν· το ζητούμενο είναι να εισακουστούν.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ