Διαβάσαμε στο βιβλίο, στο προλογικό σημείωμα, την αφορμή η οποία μετατράπηκε τελικά σε κίνητρο για τη συγγραφή του βιβλίου σας με τα λησμονημένα παραμύθια. Πώς προέκυψε αυτή η ανάγκη; Θα θέλατε να μας το σχολιάσετε αυτό;
H λέξη ανάγκη είναι συνώνυμη με το αίσθημα της έλλειψης. Συνήθως αυτό το συναίσθημα είναι δυσάρεστο για τον άνθρωπο. Δεν προέκυψε λοιπόν με αυτή την έννοια ανάγκη. Περισσότερο ήταν ένας ενθουσιασμός και μια μεγάλη χαρά να επικοινωνήσουμε αυτά τα κείμενα εφόσον είδαμε ότι υπήρχε ανταπόκριση από τα ίδια τα παιδιά. Για μένα προσωπικά ήταν μια μεγάλη και ευχάριστη έκπληξη και αυτό ήταν αρκετό για να το προσπαθήσουμε.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος των παραμυθιών στη διαπαιδαγώγηση των μικρών παιδιών; Θεωρείτε τα παραμύθια σημαντικά ακούσματα στις παιδικές ηλικίες;
Στην εποχή μας η εικόνα έχει αντικαταστήσει το διάβασμα και την διήγηση και κατά συνέπεια έχει περιορίσει αισθητά την φαντασία του παιδιού. Τα παραμύθια βοηθούν το παιδί να ωριμάσει να έρθει σε επαφή με τον χώρο της φαντασίας , να ταυτιστεί με τον ή τους ήρωες ενός παραμυθιού να συλλέξει πληροφορίες και να μάθει τρόπους για την επίλυση προβλημάτων ή συγκρούσεων όπως αυτά αναπαριστώνται μέσα σε μια ιστορία και έτσι να ανακαλύψει τον κόσμο. Τα βοηθά επίσης να δεθούν με τις ρίζες του τόπου τους και το πιο σημαντικό με την γλώσσα.
Ποιος ο λόγος για τον οποίον επιλέξατε τους συγκεκριμένους συγγραφείς-ποιητές, Ιωάννη Γρυπάρη και Μιλτιάδη Μαλακάση αλλά και το δημοτικό τραγούδι και το συγκεκριμένο είδος των παραλογών για να το αποτυπώσετε με το δικό σας δημιουργικό τρόπο;
Για να είμαι ειλικρινής ξεκίνησα εκ του ασφαλούς μιας και είχα μελετήσει αρκετά τα συγκεκριμένα ποιήματα πέρα από το γεγονός ότι τα αγαπούσα και με γοήτευαν πολύ. Ο πιο σημαντικός όμως λόγος ήταν η μοναδική αυτή γλώσσα όπως αποτυπώνεται σε αυτά τα ποιήματα. Mια γλώσσα πολύ πλούσια και ας την έχουμε ξεχάσει. Έρευνες αναφέρουν , ότι η Ελληνική γλώσσα είναι ίσως η μοναδική γλώσσα όπου οι λέξεις έχουν πρωτογένεια ενώ σε όλες τις άλλες, οι λέξεις είναι συμβατικές σημαίνουν κάτι επειδή απλά έτσι συμφωνήθηκε μεταξύ εκείνων που την χρησιμοποιούν .Στην Ελληνική γλώσσα έχουμε δηλαδή αιτιώδη σχέση μεταξύ λέξεως – πράγματος, ιδέας ή κατάστασης. Πχ. Παραμύθι = παρα+μυθος. Ένιωσα λοιπόν πολύ μεγάλη την ανάγκη να μεταδοθεί όλο αυτό το υλικό να εξερευνηθεί και να ξανασυστηθεί από την αρχή σε μια νέα γενιά όπως αυτή της κόρης μου αλλά να την θυμηθούμε κι εμείς!
Ασχολείστε συστηματικά με την ποίηση; Πως προέκυψε αυτή σας η ενασχόληση;
Μου θυμίζετε με αυτή τη ερώτηση κάτι που λέγαμε με φίλους παλιά «να μαζευτούμε να κάνουμε μια ποιητική βραδιά» κοροϊδεύοντας φυσικά Η ποίηση πιο πολύ από κάθε άλλο λογοτεχνικό είδος έχει μια βαριά αίσθηση για τον μέσο αναγνώστη . Πολύ κουλτούρα βαρετή , ακαταλαβίστικη, τι θέλει να πει ο ποιητής κλπ κλπ. Όταν δεν γνωρίζουμε κάτι βέβαια είναι φυσικό να το φοβόμαστε και κατά συνέπεια να το εξορίζουμε. Η δική μου η γενιά στην πλειοψηφία της δεν ήρθε σε επαφή με την ποίηση σε νεαρή ηλικία . Ήταν μια προσωπική ανάγκη πια από κει και πέρα να μειώσει κάποιος την απόσταση και να εξερευνήσει αυτή τη νέα γη . Την ποίηση την κατανοούμε περισσότερο με την πάροδο του χρόνου. επιστρέφουμε σε αυτή ξανά και ξανά, δίνοντας όμως κάθε φορά μία άλλη, νέα ερμηνεία, ανάλογα με το πώς είμαστε και νιώθουμε εκείνη τη στιγμή. Το ίδιο συνέβη και με μένα .Για παράδειγμα αλλιώς μίλησε μέσα μου η Πόλις του Καβάφη όταν ήμουν 18 αλλιώς τώρα. Τότε ίσως καταλάβαινα το πρώτο μέρος καλύτερα ως πιο επαναστατημένο νεαρό άτομο ενώ τώρα μπορώ να νιώσω το όλον αυτού του ποιήματος. Η ποίηση θέλει τον χρόνο της. Υπήρξα τυχερή όμως γιατί συνάντησα 2-3 δασκάλους στη ζωή μου στις θεατρικές μου σπουδές , που τους ευγνωμονώ γιατί με έφεραν σε επαφή με σπουδαία ποιήματα.
Θα σας ενδιέφερε να συνεχίσετε να γράφετε ακολουθώντας παρόμοιο στυλ και διασκευάζοντας με το δικό σας πρωτότυπο τρόπο έργα παλιότερων αλλά και πιο σύγχρονων ποιητών καθώς και δημιουργήματα της δημοτικής μας παράδοσης;
Η δημοτική παράδοση με ενδιαφέρει πολύ. Πρόσφατα έφτασε στα χέρια μου ένα πολύ παλιό αναγνωστικό και ανυπομονώ να το διαβάσω .Με ενδιαφέρει αρχικά να το προσεγγίσω σαν αναγνώστης και όχι με κάποιο σκοπό . Υπάρχει μια ιδέα για κάτι ακόμα αλλά δεν τολμώ να το αγγίξω . Θα πρέπει να προηγηθεί μια έρευνα και μελέτη ετών. Όμως με συναρπάζει η ιδέα ότι θα μπορούσαν τα παιδιά να έρθουν σ επαφή με ένα τέτοιο υλικό σε μικρή ηλικία. Αυτό που έχω αρχίσει να γράφω είναι ένα παραμύθι μακριά από αυτό το στυλ .Μια ιδέα που «δανείστηκα» από την κόρη μου . Μια πρωτότυπη ιστορία που όμως για κάποιο λόγο μου βγαίνει μέχρι στιγμής σε έμμετρο λόγο.
Θεωρείτε την ανάγνωση βιβλίων αντίδοτο στην κρίση που βιώνουμε; Πώς μας βοηθούν τα βιβλία να υπερβούμε την κακή πραγματικότητα;
Υπάρχει μια θεωρία που υποστηρίζει την καταγωγή του παραμυθιού από το όνειρο. Ο Πλάτωνα από την άλλη υποστηρίζει ότι μέσα από το όνειρο η ύπαρξη μιλάει. Αν λοιπόν δεχθούμε αυτές τις 2 θεωρίες και με γνώμονα ότι το παραμύθι και η λογοτεχνία επιτρέπει στον αναγνώστη να ταυτιστεί με καταστάσεις και εμπειρίες, όπως η σύγκρουση καλού και κακού, η διαφορά μεταξύ θάρρους και δειλίας και η χρησιμοποίηση της εξυπνάδας σαν όπλο ενάντια στη δύναμη , τότε η ταύτιση αυτή βοηθά στην εξαφάνιση αισθημάτων απομόνωσης και μοναξιάς, στα οποία οι άνθρωποι είναι τόσο ευάλωτοι, δίνοντας του το ευχάριστο συναίσθημα ότι είναι μέρη ενός μεγάλου συνόλου. Η ύπαρξη θα βρει τον τρόπο να μιλήσει και να εκφραστεί .Αυτό είναι κάτι που μπορεί γενναιόδωρα να σου δώσει η ανάγνωση ενός βιβλίου είναι η επαφή με το χώρο της φαντασίας της ονειροπόλησης και της ελπίδας, ένα χώρο πέρα από τα στενά όρια της δύσκολης πραγματικότητας. Είναι θάλασσα και λιμάνι μαζί.
Πιστεύετε ότι τα μικρά παιδιά είναι σε θέση να καταλάβουν τα νοήματα που εξάγονται από την ανάγνωση των τριών παραμυθιών;
Οι ιστορίες είναι απλές όπως ήταν πάντα . Δεν με ενδιέφερε καθόλου το κομμάτι αυτό της διδαχής ή του κηρύγματος. Πιστεύω ότι στα παιδιά πρέπει απλά να τους δίνεις ερεθίσματα για να νιώσουν την ανάγκη να εξερευνήσουν νέους τόπους . Ακόμα και να δίνουν την δική του εκδοχή και να εκφράζουν την δική τους άποψη στα πράγματα . Συγκεκριμένα στο τρίτο παραμύθι όπου μένει λίγο μετέωρο το τέλος ζητάμε από τα παιδιά στην τελευταία σελίδα το βιβλίου να γράψουν ή να ζωγραφίσουν το φινάλε που τα ίδια προτιμούν. Ποιο είναι το νόημα ; Και γιατί αυτό που αντιλαμβανόμαστε εμείς οι μεγάλοι σαν νόημα να πρέπει να είναι το ίδιο για κάθε παιδί; Το κάθε παιδί θα πάρει αυτό που έχει ανάγκη από ένα βιβλίο , είναι ασυνείδητες σκέψεις και συναισθηματικές συνδέσεις που θα κάνει ανάλογα με τα βιώματα του και θα ήταν λάθος να καταστρέψουμε αυτή την μαγεία .Αν ακούσουμε τα παιδιά θα μάθουμε κι εμείς αρκετά.
Θεωρείτε ότι οι μεγάλοι έχουν κατά καιρούς την ανάγκη να ακούνε μύθους ή να διαβάζουν παραμύθια;
Όλοι μας είτε από τη θέση του ακροατή, είτε από τη θέση του αναγνώστη, έχουμε έρθει σε επαφή με τα παραμύθια. Άλλοτε έχουμε κλάψει, άλλοτε συγκινηθεί, έχουμε θυμώσει, φοβηθεί αλλά κυρίως έχουμε μαγευτεί και γοητευτεί με τις ιστορίες τους και τις περιπέτειες των ηρώων τους. Κάποτε σε καιρούς άλλους και πιθανώς πιο ευτυχισμένους παραμύθια άκουγαν και οι μεγάλοι. Ελπίζω και τώρα.
Θα σας ενδιέφερε να συνεχίσετε να ασχολείστε συστηματικά με αυτό το είδος συγγραφής;
Συστηματικά δεν θα μπορούσα να γράψω τίποτα . Δεν είμαι συγγραφέας είμαι περισσότερο εραστής της συγγραφής .Έχει να κάνει με την κατάσταση και με την συνθήκη στην οποία βρίσκομαι . Θεωρώ την συγγραφή ως μια τέχνη με την μεγαλύτερη έκθεση . Δεν ξέρω αν είμαι τόσο τολμηρή και γενναία . Θα γράψω όταν νιώσω την ανάγκη γιατί μου κάνει καλό αυτή η έκφραση αλλά δεν ξέρω τί θα είναι αυτό, τί είδος θα αντιπροσωπεύει και κατά πόσο θα αφορά και κάποιον άλλον εκτός από μένα . Έχω κάνει κάποιες δειλές προσπάθειες στο παρελθόν και μέσα από τον στοίχο και μέσα από την συγγραφή ενός σεναρίου και γενικά είμαι φαντασιόπληκτη , τώρα τι από αυτά θα γίνουν κάτι θα το δείξει ο χρόνος .Ιδέες υπάρχουν πολλές και αυτό για την ώρα μου είναι αρκετό όπως και ότι αυτά τα παραμύθια καταφέραμε να μην μείνουν λησμονημένα.
Πιστεύετε ότι στο εκπαιδευτικό μας σύστημα θα έπρεπε να ενταχθεί κάποιο μάθημα με τίτλο «Δημιουργική Ανάγνωση» ίσως, όπου τα παιδιά θα έρχονταν σε επαφή με τέτοιου είδους μύθους, αφηγήσεις και αναγνώσματα; Είναι κάτι που λείπει πιστεύετε;
Αγγίζετε ένα θέμα πολύ ευαίσθητο ειδικά αυτή την εποχή για μένα ως μητέρα . Το εκπαιδευτικό σύστημα ακόμα με μπερδεύει αρκετά . Δεν ξέρω αν έχω απαντήσεις που θα δώσουν λύσεις αλλά έχω αρκετούς προβληματισμούς .
Το σχολείο θα πρέπει να καλλιεργεί στο παιδί την φιλομάθεια .Στις μικρές ειδικά ηλικίες θα πρέπει να συνδυάζει την μετάδοση γνώσεων με την ψυχαγωγία και τη δημιουργικότητα .Να ξεφεύγει από τα στενά όρια της απλής ανάγνωσης και να μετατρέπει τα παιδιά από παθητικούς σε ενεργητικούς δέκτες. Το παραμύθι ο μύθος η λογοτεχνία είναι πολύτιμα υλικά για να δουλέψει κάποιος. Από προσωπική εμπειρία θα έλεγα ότι εναποθέτουμε ως γονείς τις ελπίδες μας να συναντήσουν τα παιδιά μας δασκάλους που θα τα εμπνεύσουν και θα είναι πραγματικοί παιδαγωγοί. Και θεωρώ τώρα πιο πολύ από ποτέ μεγαλύτερη την ανάγκη αυτή γιατί η δύσκολη πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι ως γονείς και μέλη ενός συνόλου που περνάει κοινωνική κατά πρώτο λόγο κρίση έχει δυστυχώς αποδέκτες και -ας μου επιτραπεί η έκφραση- θύματα τα παιδιά . Μπήκαν πολύ απότομα στον κόσμο και τις αγωνίες των μεγάλων . Πρέπει να προσπαθήσουμε αρκετά , και να επιτρέψουμε στα παιδιά να ζήσουν την ηλικία τους .Είναι άλλο να αντιμετωπίζεις ένα παιδί με σεβασμό προς την προσωπικότητα του ως ένα αυτόνομο άτομο και άλλο να το κάνεις κοινωνό στα προβλήματα των ενήλικων.
Ο Φίλιππος Πλιάτσικας , σύντροφος στη ζωή , σύντροφος και στη δουλειά, όπως βλέπουμε με τη μουσική επένδυση του βιβλίου. Πώς θα περιγράφατε αυτή τη συντροφικότητα και στους δύο τομείς, προσωπική ζωή και δουλειά μαζί;
Η δουλειά μας έχει 2 σκέλη .Το ένα είναι το δημιουργικό και το άλλο το πρακτικό . Στην Ελλάδα ο καλλιτέχνης αναγκάζεται να κάνει και τα 2 εξίσου καλά , ενώ στο εξωτερικό οι ρόλοι είναι μοιρασμένοι . Λογω της δικής μου εμπειρίας και προϋπηρεσίας στον χώρο τον συναυλιών γνωρίζω και το πρακτικό- διοργανωτικό κομμάτι όπως φυσικά και ο Φίλιππος . Όμως γι αυτό το άχαρο και ψυχοφθόρο πολλές φορές μέρος της δουλειάς έχουμε μια κοινή γραμμή ότι ποτέ δεν θα το μπλέξουμε με την οικογένεια και το σπίτι . Το δημιουργικό μέρος είναι κατά κάποιο τρόπο αυτόνομο . Ο Φίλιππος είναι μουσικός εγώ είμαι ηθοποιός . Δεν ξέρω από μουσική δεν ξέρει από την τέχνη της υποκριτικής , οπότε υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη και ελεύθερος χώρος να αναπτύξει ο καθένας μας την δημιουργικότητα του . Στο παρελθόν όπου ο Φίλιππος έγραψε μουσική για θεατρική παράσταση στην οποία συμμετείχα ήταν συνδετικός μας κρίκος ο σκηνοθέτης όπως γίνεται πάντα . Σε ότι αφορά τη συνεργασία μας στο παραμύθι επειδή δεν είχαμε κανένα χρονικό όριο, πίεση ή δέσμευση ,- κάναμε την επαφή με τον εκδοτικό οικο εφόσον όλα ήταν έτοιμα - τόσο με τον Φίλιππο όσο και με όλη την υπόλοιπη ομάδα το χαρήκαμε πάρα πολύ. 'Ηταν μια ιδανική συνθήκη!
Μελλοντικά θα επιχειρούσατε και νέα δημιουργική συνεργασία με το Φίλιππο;
Ναι αν υπήρχε λόγος να συναντηθούμε ξανά, θα το επιχειρούσαμε διότι έχουμε αναπτύξει καλλιτεχνικό κώδικα και αυτό είναι το πιο σημαντικό σε μια ομάδα. Θαυμάζω την δουλειά του και με εκπλήσσει κάθε φορά. Ήδη από τον Οκτώβριο του 2013 περιοδεύουμε μαζί στην Ευρώπη με την παράσταση «The other side of Greece» όπου μουσικοί και ηθοποιοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό παρουσιάζουμε μια άλλη πλευρά της Ελλάδας κόντρα στην φτωχή εικόνα που φτάνει έξω μέσα από τα ΜΜΕ. Ήταν μια ανάγκη που προέκυψε όχι για μόνο να δείξουμε στους ξενους ότι υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα αλλά για να επαναπροσδιοριστούμε κι εμείς οι ίδιοι. Για τον Μάιο έχουμε ραντεβού με το Ντίσελντορφ και το Βερολίνο.
σχόλια