«Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή

«Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή Facebook Twitter
H Β. Ιρλανδία επιβεβαιώνει τη φράση του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο ότι η «Β. Ιρλανδία είναι ένα αυτόνομο πολιτικό φρενοκομείο». Φωτο: Getty
0

ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΤΟΥ 1969 η Μ. Βρετανία ανέπτυξε στρατιωτική δύναμη περίπου 21.000 ανδρών στο πλαίσιο της επιχείρησης «Banner» σε ολόκληρη την Β. Ιρλανδία, προσπαθώντας να επιβάλει ένα νέο καθεστώς στο 1/6 του νησιού και πριμοδοτώντας τοπικές παραστρατιωτικές προτεσταντικές ομάδες έναντι των καθολικών. Ένας χαμηλής έντασης ιδιότυπος ενδοβρετανικός και ενδοϊρλανδικός πόλεμος ξεκινά με την αποκοπή των έξι κομητειών της Β. Ιρλανδίας από το υπόλοιπο νησί.

Τα εμφυλιοπολεμικά αυτά επεισόδια θα περάσουν στην ιστορία ως «Οι Ταραχές» (The Troubles - Na Trioblóidí στα ιρλανδικά). Επί της ουσίας πρόκειται για έναν ενδοβρετανικό εμφύλιο με τρομερά αιματηρά επεισόδια αλλά και με δραματικές προσωπικές ιστορίες. Θα διαρκέσει περίπου τριάντα χρόνια, μέχρι τη Μεγάλη Παρασκευή του 1998, όταν και θα υπογράφει ανακωχή μεταξύ των εμπλεκομένων μερών. Η 30χρονη σύρραξη άφησε πίσω της 3.500 νεκρούς και 47.000 τραυματίες ‒ τα θύματα είναι κυρίως πολίτες.

Η σφαγή του Ballymurphy είναι ακόμη και σήμερα ένα από τα πιο αιματηρά και σκοτεινά επεισόδια των «Ταραχών»: το πρώτο τάγμα αλεξιπτωτιστών του βρετανικού στρατού, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Δημήτριος» για την ανεύρεση στελεχών του IRA, δολοφονεί εν ψυχρώ έντεκα καθολικούς πολίτες στις 9 Αυγούστου 1971. Είναι η πρώτη «ματωμένη» Κυριακή του Μπέλφαστ, ακριβώς έναν χρόνο πριν από αυτήν που θα μείνει στην ιστορία από τους U2, όταν το ίδιο τάγμα δολοφόνησε δεκατέσσερις πολίτες, στις 30 Ιανουαρίου 1972.

Ο IRA θα πάρει την εκδίκησή του λίγα χρόνια αργότερα, στις 27 Αυγούστου του 1979, στοχεύοντας στο Σύνταγμα των αλεξιπτωτιστών, στην ενέδρα του Warrenpoint. Με την πρώτη βόμβα σκοτώνει έξι, αλλά, γνωρίζοντας πώς θα κινηθεί ο βρετανικός στρατός και από πού θα έρθουν οι ενισχύσεις των αλεξιπτωτιστών, με τη δεύτερη έκρηξη θα σκοτώσει δώδεκα. Είναι οι χειρότερες απώλειες για τους Βρετανούς αλεξιπτωτιστές μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι φτάνει στην κορύφωσή της η «ματωμένη» δεκαετία του 1970 στην Ιρλανδία. 

Το βιβλίο του Keefe είναι πραγματικά καταιγιστικό και δεν είναι τυχαίες οι βραβεύσεις που απέσπασε, καθώς συνδυάζει πολλά στοιχεία και είναι αυτό ακριβώς το είδος της γραφής που λείπει από την εγχώρια βιβλιογραφική μας παραγωγή: διεισδυτική και σκληρή δημοσιογραφική έρευνα, μυθοπλαστική αφήγηση που σέβεται απόλυτα την ιστορία και κυρίως έντιμη, όχι εργαλειακή, καταγραφή του χρονικού που έρχεται να πλαισιώσει, όχι να εξαφανίσει, την Ιστορία.

H Β. Ιρλανδία επιβεβαιώνει τη φράση του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο ότι η «Β. Ιρλανδία είναι ένα αυτόνομο πολιτικό φρενοκομείο».

Σε αυτό το πλαίσιο έρχεται το πολυβραβευμένο βιβλίο του Patrick Radden Keefe για τη ζωή της Jean McConville, προτεστάντισσας, παντρεμένης με καθολικό και μητέρας δέκα παιδιών, που την ίδια περίοδο περίπου θεωρήθηκε συνεργάτιδα των Άγγλων, απήχθη από τον IRA και δολοφονήθηκε, σύμφωνα με την πολιτική της οργάνωσης τότε.

Η απαγωγή της άτυχης γυναίκας γίνεται στο Μπέλφαστ, μια πόλη βαθιά διαιρεμένη θρησκευτικά και εθνοτικά, όπου αντίπαλοι και φίλοι συχνά εναλλάσσουν ρόλους, χωρίς να το καταλαβαίνουν, υφιστάμενοι τις δραματικές συνέπειες, πληρώνοντας ακόμα και με την ίδια τους τη ζωή.

«Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή Facebook Twitter
Τελικά, το βιβλίο του Keefe τι είναι ακριβώς; Μυθιστόρημα, ιστορικό πόνημα, μαρτυρία; Η προσπάθεια να μπει μια ταμπέλα θα μπορούσε να προκαλέσει πρόβλημα. Φωτο: Albert Llop/NurPhoto via Getty Images

Η ίδια η McConville είναι μια τραγική φιγούρα, καθώς οδηγείται στον θάνατο. Την ώρα που την παίρνουν οι οκτώ-δέκα ένοπλοι του IRA, ανάμεσά τους και γυναίκες, που εισέβαλαν σπίτι της ‒κάποιους από αυτούς τους γνωρίζουν τα παιδιά της‒, λέει στον μεγαλύτερο γιο της να προσέχει τα άλλα παιδιά.

Είναι μια φιγούρα που, με διαφορετικό όνομα, μπορούμε να τη συναντήσουμε σε κάθε εμφύλια σύγκρουση: η μάνα-σύμβολο που δίνει τη ζωή της για τα παιδιά της. Έτσι κι αλλιώς, η ζωή της μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν μια επίπονη μαρτυρία. Τη μισή της ζωή μέχρι τα τριάντα οκτώ της, οπότε κόπηκε το νήμα της ζωής της, την είχε περάσει έγκυος ή αναρρώνοντας από τις γέννες. Χήρα με δέκα παιδιά και πενιχρό εισόδημα, το παράδειγμά της λογικά θα έπρεπε να συγκινεί, όμως στο Μπέλφαστ του 1972 οι απείθαρχες οικογένειες τέτοιου τύπου συγκροτούσαν τον κανόνα. Δεν υπήρχε περίσσευμα για λύπηση, ο εσωτερικός και εξωτερικός πόλεμος δεν άφηνε χώρο για συναισθήματα και συμπάθειες. 

Mην πεις λέξη
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Patrick Radden Keefe, Μην πεις λέξη, Μτφρ.: Κωστής Πανσέληνος, Eκδόσεις Μεταίχμιο (2020), Σελ.: 528

Το βιβλίο του Keefe είναι πραγματικά καταιγιστικό και δεν είναι τυχαίες οι βραβεύσεις που απέσπασε, καθώς συνδυάζει πολλά στοιχεία και είναι αυτό ακριβώς το είδος της γραφής που λείπει ‒παντελώς θα έλεγα‒ από την εγχώρια βιβλιογραφική μας παραγωγή: διεισδυτική και σκληρή δημοσιογραφική έρευνα, μυθοπλαστική αφήγηση που σέβεται απόλυτα την ιστορία και κυρίως έντιμη, όχι εργαλειακή, καταγραφή του χρονικού που έρχεται να πλαισιώσει, όχι να εξαφανίσει, την Ιστορία.

Η μικροϊστορία ηγείται της αφήγησης και παράλληλα μας οδηγεί στο μεγάλο πλαίσιο και στο πολιτικό παράδοξο της Βόρειας Ιρλανδίας, στη σύγκρουση δύο θρησκευτικών ομάδων, προτεσταντών και καθολικών, με κοινή ‒όχι πάντα‒ εθνοτική καταγωγή, που αισθάνονται και οι δύο τον κίνδυνο να γίνουν μειονότητα.

Οι προτεστάντες, λόγω της ευρύτερης πληθυσμιακής σύνθεσης στο νησί, με τη στήριξη βέβαια του αγγλικού στρατού, και οι καθολικοί, που αριθμητικά όντως μειοψηφούν στη Β. Ιρλανδία και μέχρι τη δεκαετία του ’70 ήταν αποκλεισμένοι από τα δημόσια αξιώματα στις έξι κομητείες της Βόρειας Ιρλανδίας. Ένα ιδιότυπο πολιτικό σύστημα, στηριγμένο όχι στον φυλετικό αλλά στον θρησκευτικό διαχωρισμό, που όμως ενέτεινε σε κάθε περίπτωση τις συγκρούσεις μεταξύ των κοινοτήτων.

Ο Keefe στήνει ένα page turner βιβλίο, όπου με αριστοτεχνικό τρόπο, πλάι στην ιστορία της McConville, βάζει και την ιστορία της Dolours Price, γυναίκας-μέλους του IRA που περνάει χρόνια στη φυλακή και διώκεται με μεγάλη σκληρότητα.

Ένα βολικό αντίβαρο; Όχι, η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, που βοηθά προφανώς στην εξισορρόπηση αλλά και στην ανάδειξη της τραγικότητας αυτού του εμφυλίου που κρύφτηκε κάτω από τον επιεική τίτλο «Ταραχές».

«Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή Facebook Twitter
Η μικροϊστορία ηγείται της αφήγησης και παράλληλα μας οδηγεί στο μεγάλο πλαίσιο και στο πολιτικό παράδοξο της Βόρειας Ιρλανδίας, στη σύγκρουση δύο θρησκευτικών ομάδων, προτεσταντών και καθολικών. Φωτο: Getty

Τελικά, το βιβλίο του Keefe τι είναι ακριβώς; Μυθιστόρημα, ιστορικό πόνημα, μαρτυρία; Η προσπάθεια να μπει μια ταμπέλα θα μπορούσε να προκαλέσει πρόβλημα. Αλλά αυτό που καταφέρνει ο συγγραφέας μέσα από αυτόν τον εξαιρετικό συνδυασμό έρευνας και διαφορετικών τεχνικών είναι να αναδείξει την τραγωδία, την καταστροφή και την ηθική πληγή που αφήνει πίσω του κάθε πόλεμος, πόσο μάλλον ένας εμφύλιος, με τις αναρίθμητες τραγικές προσωπικές ιστορίες.

Τέλος, ο επίλογος του βιβλίου είναι μια ωδή στη ζωή που συνεχίζεται και σ’ εκείνους που αντιστέκονται στη βολική λήθη, η άρνηση των παιδιών της McConville να την ξεχάσουν, η ζωή μετά τον θάνατο, με το πάντα αμήχανο τέλος του πολέμου με τους νικητές που δεν υπάρχουν.

Ένα πραγματικά δυνατό ανάγνωσμα που ήρθε στα ελληνικά σχεδόν παράλληλα με την αγγλική έκδοση και, εκτός από τη συγκλονιστική ιστορία, φέρνει και ένα παράδειγμα έντασης γραφής και έρευνας που δεν το συναντούμε συχνά.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Say Nothing: Μια καθηλωτική σειρά με φόντο το βίαιο δράμα της Βόρειας Ιρλανδίας

Daily / Say Nothing: Μια καθηλωτική σειρά με φόντο το βίαιο δράμα της Βόρειας Ιρλανδίας

Η αυτοτελής σειρά κατορθώνει να λειτουργεί συγχρόνως ως ιστορική αναπαράσταση, ως συνταρακτικό δράμα, ως καθηλωτικό θρίλερ, ακόμα και ως δραματοποιημένο true crime, ειδικά για τους θεατές που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις πολυσύνθετες πτυχές του ένοπλου αγώνα στη Βόρεια Ιρλανδία.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT