H τελευταία συνέντευξη του John Lennon και της Yoko Ono μόλις κυκλοφόρησε σε βιβλίο

H τελευταία συνέντευξη του John Lennon και της Yoko Ono μόλις κυκλοφόρησε σε βιβλίο Facebook Twitter
1

Ας ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι ο 62χρονος Αμερικανός David Sheff είναι ένας σημαντικός μουσικογράφος με ειδίκευση στις συνεντεύξεις προσωπικοτήτων - στις «αποσκευές» του περιλαμβάνονται δημοσιοποιημένες συζητήσεις του με τον Frank Zappa, τον Jack Nicholson, τον Steve Jobs και πολλούς άλλους, αφήνοντας εκτός τώρα τις ραδιοφωνικές εκπομπές του, τα σενάρια του για ντοκιμαντέρ, καθώς και τα βιβλία του, πολλά από τα οποία έγιναν μπεστ σέλερ στις ΗΠΑ. Χαρακτηριστικό είναι ακόμη πως ο Sheff αναδείχθηκε το 2009 από το περιοδικό "Time" ως ένας από τους εκατό πιο επιδραστικούς ανθρώπους της χρονιάς εκείνης!


Τον Σεπτέμβριο του 1980, ανατέθηκε στον μόλις 25 ετών δημοσιογράφο μία δύσκολη αποστολή: Να συναντήσει, να πάρει συνέντευξη και να ξεκλειδώσει το περιβόητο ζεύγος των John Lennon - Yoko Ono, σε μία περίοδο που οι παπαράτσι ασχολούνταν σε απίστευτα ενοχλητικό βαθμό με τη ζωή τους και ενόσω οι ίδιοι ζούσαν αποτραβηγμένοι στο «στρατηγείο» τους, στο κτίριο των Dakota στο Central Park West.

Είναι καλύτερα να σβήσεις σιγά - σιγά σαν παλιός στρατιώτης παρά να γίνεις ολοκαύτωμα. Δεν καταλαβαίνω την ειδωλοποίηση του πεθαμένου Sid Vicious...Το να κάνεις ήρωα τον Sid Vicious, τον Jim Morrison, για μένα είναι ηλιθιότητα...Δεν θέλω ο Sean να τους θαυμάζει. Τι να μάθεις απ' αυτούς; Τίποτα. Τον θάνατο μόνο.


Η συνέντευξη που έμελλε να είναι η τελευταία για τον Lennon και την Ono απέκτησε συλλεκτικό χαρακτήρα και, όπως ήταν αναμενόμενο μάλλον, το 1981 κυκλοφόρησε σε βιβλίο από τις εκδόσεις Playboy υπό τον τίτλο "All we are saying: The Last Major Interview with John Lennon and Yoko Ono" (σ.σ. η φράση "All we are saying" - δάνεια από το θρυλικό τραγούδι "Give peace a chance"). Το 2000 το βιβλίο με τη συνέντευξη επανεκδόθηκε από την Pan Books, αναθεωρημένο, με τη συμμετοχή της ίδιας της Yoko Ono.


Η τωρινή έκδοση του στην Ελλάδα γίνεται για πρώτη φορά από έναν ανεξάρτητο εκδοτικό οίκο με παρουσία στο διαδίκτυο κυρίως (www.vakhikon.gr) και έδρα του το Βιβλιοπωλείο του Βακχικόν στην Ασκληπιού, στο κέντρο της Αθήνας. Δεν είναι τυχαίο, έτσι, που την μετάφραση του στα ελληνικά ανέλαβε ο Σωτήρης Κακίσης, ποιητής, σεναριογράφος, συγγραφέας, αλλά και στιχουργός με αξιοσημείωτη παρουσία στο ελληνικό τραγούδι: Ας θυμηθούμε εκείνο το δίσκο με τις αποδόσεις του στα ποιήματα της Σαπφούς, μελοποιημένα από τον Σπύρο Βλασσόπουλο (των Λήδα - Σπύρος) για τη φωνή της Αλέκας Κανελλίδου, το ποίημα "Σαπφώ" στα "Τραγούδια για τους Μήνες" του Δημήτρη Παπαδημητρίου με την Ελευθερία Αρβανιτάκη, καθώς και τις συνεργασίες του με τον Μάριο Στρόφαλη, τον Στέλιο Βαμβακάρη, τη Μαρία Φαραντούρη και τον Βαγγέλη Κατσούλη.


Η, κατά David Sheff, "Τελευταία συνέντευξη των John Lennon & Yoko Ono" είναι ένα συγκλονιστικό ανάγνωσμα! Ξεκινώντας πρώτα απ' όλα με το προλογικό σημείωμα του δημοσιογράφου, στο οποίο θυμάται τα "σαράντα κύματα" που πέρασε για να μη θεωρηθεί εισβολέας στον ιδιωτικό χώρο του ζευγαριού: Η αυστηρή Yoko Ono ήθελε αρχικά να τσεκάρει τον αστρολογικό του χάρτη προτού πουν το "ναι" στη συνέντευξη! Μία συνέντευξη - ποταμός που διήρκεσε συνολικά είκοσι ώρες αρχικά με τους Lennon - Ono και κατόπιν μόνο με τον Lennon. Έτσι, δύο παγκόσμια σύμβολα της ποπ κουλτούρας παρουσιάζονται ως κοινοί θνητοί, κάτι που αποδείχτηκε κιόλας με την τραγική δολοφονία του ενός. Ισχύει απόλυτα επίσης αυτό που γράφτηκε στο περιοδικό "People" εν είδει κριτικής για το βιβλίο: "Η πιο αποκαλυπτική αυτοπροσωπογραφία του John Lennon που έγινε ποτέ...".

H τελευταία συνέντευξη του John Lennon και της Yoko Ono μόλις κυκλοφόρησε σε βιβλίο Facebook Twitter
Στο κτίριο Dakota με τον τότε διευθυντή του Playboy, Barry Golson (αριστερά) και τον David Sheff (δεξιά).


Όσο η συνέντευξη προχωρά και ο Sheff αποκτά την εμπιστοσύνη των συνομιλητών του, τόσο αυτοί κατεβαίνουν όλο και σε πιο ''γήινα'' επίπεδα: Η Yoko Ono παύει να είναι στριφνή και σίγουρα όχι το "τέρας" που διέλυσε τους Beatles! Είναι μια γυναίκα ερωτευμένη με τον σύντροφο της που αναλαμβάνει και για εκείνον τις κοινές επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Είναι μια μάνα, ακόμη, που παρακολουθεί τον σύντροφο της να παίρνει και τον δικό της ρόλο στην ανατροφή του Sean, του γιου τους. Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από τη συνέντευξη:

— Σε πείραξε που υποχρεώθηκες να αναλάβεις μια τόσο μεγάλη ευθύνη, John;

Ξέρεις, μωρέ, καμιά φορά που γυρνάει η Yoko σπίτι και λέει ''Είμαι πτώμα'' κι εγώ της λέω λίγο ειρωνικά ''Τι με θεωρείς, γαμώτο; Εγώ είμαι με το μωρό 24 ώρες! Νομίζεις είναι εύκολο αυτό;'' Της λέω ''Πρέπει να ενδιαφέρεσαι πιο πολύ για το παιδί''. Δε με νοιάζει αν είναι ο πατέρας ή η μάνα. Όταν γκρινιάζω για τα εξανθήματα και τις φασκιές και για ποιο πρόγραμμα να τον αφήσω να δει στην τιβί, της λέω ''Άκου, αυτό είναι σημαντικό! Δε θέλω ν' ακούσω για τη συμφωνία πού'κλεισες των 20.000.000 δολαρίων απόψε!''


Από τις σελίδες του βιβλίου αναδεικνύεται στο έπακρο ο άρρηκτος δεσμός του Lennon με την Ono: Η πρώτη γνωριμία, ο γάμος τους, τα πυρά που δέχτηκε εκείνη από τους υπόλοιπους Beatles και ειδικά τον Paul McCartney, η έντονη σεξουαλική ζωή τους, τα σχέδια τους για μουσικά - δισκογραφικά projects, από το εξώφυλλο μέχρι το περιεχόμενο, η σχέση τους και η ενδεχόμενη αλλοίωση των σοσιαλιστικών ιδεών τους από τον καπιταλισμό, οι εμπειρίες τους με τα ψυχότροπα ναρκωτικά στα 60s, αλλά και πιο ασήμαντα (φαινομενικά) θέματα, όπως οι διατροφικές προτιμήσεις τους και οι συνήθειες της καθημερινότητας τους.


Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σημείοτης συνέντευξης με τον John Lennon να αποτάσσεται όλο αυτό το μύθο της αυτοκαταστροφής στο ροκ και το διαβόητο μότο ''Live fast - die young''. Την αφορμή τη δίνει με την ερώτηση του ο Sheff:

— Διαφωνείς με το στίχο του Neil Young στο ''Rust never sleeps''; Είναι καλύτερα να γίνεις ολοκαύτωμα παρά να σβήνεις σιγά - σιγά...

Κουταμάρες. Είναι καλύτερα να σβήσεις σιγά - σιγά σαν παλιός στρατιώτης παρά να γίνεις ολοκαύτωμα. Δεν καταλαβαίνω την ειδωλοποίηση του πεθαμένου Sid Vicious...Το να κάνεις ήρωα τον Sid Vicious, τον Jim Morrison, για μένα είναι ηλιθιότητα...Δεν θέλω ο Sean να τους θαυμάζει. Τι να μάθεις απ' αυτούς; Τίποτα. Τον θάνατο μόνο. Γιατί πέθανε ο Sid Vicious, για να χορεύουμε ροκ; Άκου που σου λέω, αυτά είναι τρίχες, ξέρε το. Αν ο Neil Young τα θαυμάζει κάτι τέτοια πολύ, γιατί δεν τα κάνει κι αυτός; Γιατί - κι αν μπορείς, αντίκρουσέ με - έσβησε και χάθηκε σιγά-σιγά και ξαναπαρουσιάστηκε πολλές φορές, όπως όλοι μας. Όχι, ευχαριστώ. Θα πάρω τους ζωντανούς και τους υγιείς...

H τελευταία συνέντευξη του John Lennon και της Yoko Ono μόλις κυκλοφόρησε σε βιβλίο Facebook Twitter
Από τις σελίδες του βιβλίου αναδεικνύεται στο έπακρο ο άρρηκτος δεσμός του Lennon με την Ono: Η πρώτη γνωριμία, ο γάμος τους, τα πυρά που δέχτηκε εκείνη από τους υπόλοιπους Beatles και ειδικά τον Paul McCartney, η έντονη σεξουαλική ζωή τους.


Εξίσου ενδιαφέρον είναι να διαβάζεις τη γνώμη του ανθρώπου που έγραψε τον ύμνο στην παγκόσμια ειρήνη, το "Imagine", για τα διάφορα φιλανθρωπικά κονσέρτα της εποχής του! «Δε θέλω να 'χω καμία σχέση με φιλανθρωπίες», λέει ο Lennon, «αφού κάθε κονσέρτο που δώσαμε από τότε η Yoko κι εγώ, όλα ήταν μπλεξίματα, ξέσκισμα». Συνεχίζει, όμως, ενημερώνοντας το αναγνωστικό κοινό πως όποιος έχει την ανάγκη τους, είτε πρόκειται για τους μαύρους και τους Ινδιάνους, είτε για βετεράνους του πολέμου, βοηθιέται από το σύστημα της "Δεκάτης" τους, την παραχώρηση δηλαδή του ενός δεκάτου απ' όλα τα εισοδήματα τους υπέρ των αδυνάτων.


Μία πικρία μεγάλη βγαίνει από τον Lennon για το έτερο καλλιτεχνικό του ήμισυ στους Beatles, τον McCartney. Θεωρεί ασυγχώρητο τον πόλεμο που έκανε στη Yoko Ono, προσπαθώντας να μειώσει συνειδητά την αξία του ως συνεργάτης του στους Beatles. Πάλι, όμως, προς το τέλος της συνέντευξης, φαίνεται να λυγίζει συναισθηματικά και παραδέχεται στον Sheff: «'Τον αγαπώ αυτόν τον τύπο, είναι η μισή μου ζωή».

Η συνέντευξη ολοκληρώνεται μόνο με τον John Lennon να παραθέτει άγνωστες και ενίοτε απομυθοποιητικές ιστορίες για καθένα μεγάλο τραγούδι των Beatles ξεχωριστά: ("Help", "Lucy in the sky with diamonds" - καμία σχέση με χρήση LSD - "Strawberry fields for ever", "Across the Universe" "Revolution"), ενθυμούμενος παράλληλα τα δύσκολα παιδικά του χρόνια και την άτυχη στιγμή της δολοφονίας της μητέρας του από έναν μέθυσο μπάτσο στο δρόμο.


Ίσως ολόκληρη η φιλοσοφία της «Τελευταίας συνέντευξης των John Lennon - Yoko Ono» στον David Sheff να συνοψίζεται στις εξής φράσεις του Lennon: «Πιστεύω ειλικρινά στον έρωτα και την ειρήνη. Ειμ' ένας βίαιος άνθρωπος πού 'χει μάθει να μην είναι βίαιος και θλίβεται με τη βία. Θα πρέπει να μεγαλώσω ακόμα πολύ, προτού καταφέρω να μπορέσω να μιλήσω δημόσια...». Δεν πρόλαβε, όμως. Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε αυτούσια στο περιοδικό "Playboy" τον Νοέμβριο του '80 και λίγες μέρες μετά, στις 7 Δεκεμβρίου, η Yoko Ono επικοινώνησε με τον Sheff για να του πει πόσο ευχαριστημένοι ήταν με τον Lennon για το αποτέλεσμα. Μία μέρα μετά, στις 8 Δεκεμβρίου του 1980, ο John Lennon θα έπεφτε νεκρός από τα σκάγια του Mark David Chapman. Ήταν 40 ετών.

H τελευταία συνέντευξη του John Lennon και της Yoko Ono μόλις κυκλοφόρησε σε βιβλίο Facebook Twitter
Μία πικρία μεγάλη βγαίνει από τον Lennon για το έτερο καλλιτεχνικό του ήμισυ στους Beatles, τον McCartney. Θεωρεί ασυγχώρητο τον πόλεμο που έκανε στη Yoko Ono, προσπαθώντας να μειώσει συνειδητά την αξία του ως συνεργάτης του στους Beatles.
Βιβλίο
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ