45 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα: Μια μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού

40 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα: Μια μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού Facebook Twitter
Στις αρχές της δεκαετίας του '70 και για τρία τέσσερα χρόνια η επαφή μας ήταν σχεδόν καθημερινή... Ο Στρατής Τσίρκας (αριστερά) με τον Θανάση Βαλτινό (δεξιά).
0


«ΠΡΩΤΟΣΥΝΑΝΤΗΘΗΚΑΜΕ ΤΟ 1970
, με αφορμή την επικείμενη τότε έκδοση των Δεκαοχτώ κειμένων. Ο Τσίρκας υπήρξε από τους βασικούς μοχλούς αυτής της ιστορίας. Διέθετε πείρα, όχι συνωμοτική, αλλά οργανωτική για τέτοιου είδους κινήσεις. Άνθρωπος ευφυής και μετριοπαθής, είχε υποστεί την επίθεση της κομματικής αριστεράς για την τριλογία. Και καθώς η ασφάλεια είχε εντοπίσει όλους όσοι μετείχαν σ’ αυτή την προσπάθεια, η θέση του ήταν ιδιαίτερα επισφαλής. Το γεγονός ότι στην έκδοση συμμετείχαν συγγραφείς από τελείως διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους είχε ως συνέπεια να προκληθούν εκρηκτικές καταστά- σεις. Ο Τσίρκας βρέθηκε στη μέση, έτοιμος να συμφιλιώσει τους πάντες. Το ίδιο αποφασιστικός ήταν ο ρόλος του και στη στάση του Σεφέρη απέναντι στη χούντα. Αν κάμφθηκαν οι δισταγμοί του Σεφέρη και προχώρησε τελικά στη δήλωσή του, στον Τσίρκα οφείλεται. 

Στις αρχές της δεκαετίας του '70 και για τρία τέσσερα χρόνια η επαφή μας ήταν σχεδόν καθημερινή. Τα μεσημέρια συναντιόμασταν στα γραφεία του Κέδρου, στέκι για πολλούς συγγραφείς εκείνη την εποχή. Και τα βράδια, συντροφιά με την Τζόυ Κουλεντιανού και με τον Νίκο Καββαδία, όποτε δεν έλειπε στα καράβια, πηγαίναμε στην Κυρά Ζωή, μια ιδιωτική περίπου ταβέρνα στις παρυφές του Λυκαβηττού, που έπρεπε να ξέρεις να χτυπήσεις την πόρτα για να μπεις. 

Ο Τσίρκας προπορευόταν της εποχής του. Η εκτίμησή του για την πορεία, τις προοπτικές και τα λάθη του αριστερού κινήματος είχαν ήδη περάσει στα γραπτά του. Πράγματα που σήμερα φαίνονται αυτονόητα, τότε κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν.

Ήταν πολύ φίλος με τον Κόλλια, κι ας μην παρασυρόταν πάντα από τις τρέλες του. Μεγάλο όνομα στην ποίηση ο Καββαδίας, τον είχε υπό τη σκέπη του. Σε μια εποχή που ο Τσίρκας δεχόταν πόλεμο από τους διανοούμενους της αριστεράς, τον πήρε από το χέρι, τον πήγε να φωτογραφηθούν μαζί στο πιο κεντρικό φωτογραφείο κι απαίτησε να μπει η φωτογραφία τους στην προθήκη! 

Ήταν είκοσι χρόνια μεγαλύτερός μου, αλλά η σχέση μας ήταν ισότιμη, με αμοιβαία εκτίμηση και σεβασμό. Σε αντίθεση με άλλους ομοτέχνους που απολαμβάνουν να κρατούν σε απόσταση τους νεώτερους, εκείνος πολύ γρήγορα μου ζήτησε να του μιλώ στον ενικό. Συζητούσαμε για πολλά, κυρίως για γυναίκες. Είχε γίνει, θυμάμαι, μάρτυρας μιας δυσάρεστης σκηνής ανάμεσα σ’ εμένα και την τότε κοπέλα μου. «Τι κάνεις βρε;», μου είπε αργότερα. «Η γυναίκα είναι σαν το βιολί. Όσο περισσότερο το παίζεις, τόσο καλύτερους ήχους βγάζει. Μη σκορπίζεσαι με πολλές!». 

Κάναμε βέβαια και πολιτικές συζητήσεις. Ο Τσίρκας προπορευόταν της εποχής του. Η εκτίμησή του για την πορεία, τις προοπτικές και τα λάθη του αριστερού κινήματος είχαν ήδη περάσει στα γραπτά του. Πράγματα που σήμερα φαίνονται αυτονόητα, τότε κάθε άλλο παρά αυτονόητα ήταν. Μιλούσαμε φυσικά και για την τέχνη μας. Ήταν ανοιχτός στις κρίσεις των άλλων. Μια φορά εξέφρασα κάποιες αντιρρήσεις για ένα σημείο της Λέσχης ή της Αριάγνης, δεν θυμάμαι. Το κουβέντιασε. Δεν με αποπήρε. Δικά μου χειρόγραφα δεν του έδειξα ποτέ – σε κανέναν δεν τα δείχνω. Πολλές όμως από τις επιστολές των μεταναστών στις οποίες βασίστηκαν τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60, ο Τσίρκας μού τις είχε δώσει. 

Ο Γιάννης κουβαλούσε μέσα του έναν άλλο πολιτισμό, τον πολιτισμό της παροικίας. Δεν ήταν από τους διανοουμένους που κραυγάζουν. Ήταν διανοούμενος πραγματικός. Άνθρωπος γεωχαρής. Και το μάτι του έπαιζε, και το κρασί του άρεσε. Τον ενδιέφερε η ζωή πάρα πολύ. Δεν είχε πολλά χρήματα αλλά ήταν πάντα αξιοπρεπής. Έδινε –πάντα διακριτικά– μεγάλα πουρμπουάρ. Όχι για να εξαγοράσει τα γκαρσόνια, αλλά από κατανόηση του μόχθου τους. Η υποτροφία του ιδρύματος Φορντ ήταν μια τονωτική ένεση για τα οικονομικά του, και την είχε αποδεχτεί χωρίς αναστολές. Η σχετική παραφιλολογία ξεκίνησε από εκείνους που είχαν ζητήσει υποτροφία αλλά τους την αρνήθηκαν. Μετά την πτώση των συνταγματαρχών πήρε τιμητική σύνταξη από το κράτος. Κι ήταν σύνταξη β ́ κατηγορίας... 

____________

Η μαρτυρία του Θανάση Βαλτινού πρωτοδημοσιεύτηκε στην «Ε» το 2000, συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο της Σταυρούλας Παπασπύρου «Χωρίς μαγνητόφωνο» (εκδ. Πόλις) και αναδημοσιεύεται με την άδειά της.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ