Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη

Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
0

Πόσο Τούρκος είναι τελικά ο Καραγκιόζης μας, με το τούρκικο όνομά του;

Θα σας απαντήσω μ' ένα περιστατικό που συνέβη πριν πολλά χρόνια. Ήταν στα 1959, στο Φεστιβάλ θεάτρου των Εθνών, στο Παρίσι, όπου πήγα προσκεκλημένος από τους Γάλλους, παρά τις αντιρρήσεις του Έλληνα εκεί τότε πρέσβη για το «τούρκικο θέαμα» που θα παρουσίαζα σαν ελληνικό.

Μαζεμένοι ήμαστε όλοι σε μια πρες - κόνφερανς εκπρόσωποι από τα θέατρα όλου του κόσμου, πλήθος δημοσιογράφοι, ακόλουθοι πρεσβειών και άλλοι πολλοί.

«Το Θέατρο Σκιών είναι τούρκικο και όχι δικό σας», μου επετέθη ξαφνικά μπροστά σ' όλους ο Τούρκος εκπρόσωπος. «Δεν πρόκειται να σας πω στην αρχή πως είναι δικό μας», του απάντησα.

«Μα θα ρωτήσω πώς είναι δικό σας; Πώς είναι δικό σας την στιγμή που το Κοράνι σας απαγορεύει τέτοια θεάματα. Πώς είναι δικό σας όταν ζει στην Ιάβα 750 χρόνια, στην Ταϊλάνδη και στις Ινδίες 600 και 1.250 στην Κίνα κι' εσείς το έχετε —λέτε— 200 χρόνια; Πώς είναι δικό σας όταν στα Ελευσίνια Μυστήρια οι αρχαίοι Έλληνες έπαιζαν πίσω από μπερντέ μ' αναμμένες δάδες για να φαίνονται οι σκιές τους; Πώς είναι δικό σας όταν από την Κίνα σας έφερε το θέατρο Σκιών ένας Έλληνας ταξιδευτής, ο Γιάννης ο Μαυρομμάτης (Καραγκιόζης = Μαυρομμάτης) που έχετε κιόλας θάψει στην Προύσσα, στα Μπάνια κοντά, κάτω από κάτι κυπαρίσσια;

Ο Καραγκιόζης δεν είναι μια διανοουμενίστικη υπόθεση. Είναι μια αληθινά λαϊκή παράδοση και βασίζεται σε πολλές άλλες λαϊκές παραδόσεις. Τι θα πει λαϊκή; Πολλές σελίδες ενός λεξικού μπορούσαν να καταναλωθούν για να εξηγηθεί αυτή η λέξη. Κατά βάθος όμως λαϊκό είναι κάθε τι που κάνει πολύ κόσμο να συμφωνεί μαζί του και να το κάνει δικό του.

»Το Θέατρο Σκιών δεν είναι ούτε δικό σας ούτε δικό μας. Οι ρίζες του χάνονται στο παρελθόν. Πώς έμεινε το Θέατρο Σκιών στην Τουρκία, αφού το απαγόρευε το Κοράνι; Υιοθετήθηκε με τις βωμολοχίες του για τις ορέξεις των Σουλτάνων στον οντά. Δεν ήταν για τον κόσμο. Μετά τον θάνατο του Μαυρομμάτη - Καραγκιόζη, στα 1860 ο μπάρμπα Γιάννης Μπρόχαλης το έφερε στην Ελλάδα.

»Αλλά και πάλι ήταν Καραγκιόζης μόνο για άντρες. Όπως είπα, οι παλιότεροι προσπάθησαν να τον απαλλάξουν από τα χοντρά αστεία. Κι' ακόμα αργότερα από το κακό όνομα, που είχε λόγω της ανήθικης ζωής ορισμένων "καραγκιοζοπαιχτών". Ήταν μια εποχή, εκείνη τού πατέρα μου και των συγχρόνων του, που οι τεχνίτες τού Καραγκιόζη δεν έπαιζαν μόνο για το μεροκάματο, αλλά από αγάπη και μεράκι. Κι ο κόσμος δεν είχε άλλη διασκέδαση. Και πήγαινε και παθιαζότανε με το θέαμα και γελούσε».

(Ευγένιος Σπαθάρης, συνέντευξη στην εφημερίδα «Ακρόπολη» της 23ης Ιουλίου 1978 - αναδημοσίευση από το μπλογκ του Άγγελου Σακκέτου).

Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Μαρούσι, 2001. Φωτο: Σπύρος Στάβερης
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Φιγούρες του Θεάτρου Σκιών του Ευγένιου Σπαθάρη.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Σωτήρης Σπαθάρης, πατέρας του Ευγένιου Σπαθάρη. Τα Απομνημονεύματά του -Αυτοβιογραφία και η τέχνη του Καραγκιόζη- κυκλοφόρησαν από τις Εκδόσεις Άγρα. Το κείμενο αυτό θεωρήθηκε από τον Άγγελο Σικελιανό «μνημείο λόγου», στη συνέχεια των Απομνημονευμάτων του Μακρυγιάννη.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Φιγούρα του Καραγκιόζη του Σωτήρη Σπαθάρη.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Σωτήρης και Ευγένιος Σπαθάρης μαζί πίσω από τον μπερντέ.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Ο Ευγένιος Σπαθάρης
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Το Θέατρο των Σκιών του Ευγένιου Σπαθάρη, έργο του Γιάννη Τσαρούχη (1949). Από το μπλογκ Paletaart – Χρώμα & Φως. «Το 1929 γνώρισα στην Κηφισιά ένα πολύ χαρούμενο παλικάρι, που του άρεσε η τέχνη μου κι' ερχότανε ταχτικά στον Πλάτανο, που έπαιζα. Μου 'βγαζε φωτογραφίες με τις φιγούρες του Καραγκιόζη και μου έκανε κι έναν πίνακα οπού είμαι εγώ και κάθομαι κι έχω μπροστά μου όλο τον θίασό μου. Έκανε μεγάλη προπαγάνδα του Καραγκιόζη και τον χειμώνα μ' έπαιρνε κι' έπαιζα σε αθηναϊκά σπίτια. Πριν αρχίσει η παράσταση έκανε μια ομιλία για την τέχνη του Καραγκιόζη. Πολλές φορές το παλικάρι βοήθαγε κι αυτό να πάνε τα εργαλεία από το ένα σπίτι στο άλλο. Έτσι μεγάλωσε η δουλειά του Καραγκιόζη... Αυτό το παιδιάστικο μυαλό, που πρόβλεψε όλη τη δόξα της τέχνης μας είναι ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης» (Σωτήρης Σπαθάρης, Αυτοβιογραφία). Από το μπλογκ Του Άγγελου Σακκέτου.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Προσωπογραφίες του Σωτήρη και του Ευγένιου Σπαθάρη από τον Γιάννη Τσαρούχη.

«Το να είσαι γιος ενός γνωστού καλλιτέχνη συνήθως είναι μια ατυχία. Σπάνια μπορεί να είναι ένα προνόμιο. Με τον Ευγένιο Σπαθάρη δεν συμβαίνει αυτό. Θέλω να πω ήταν μια τύχη που είχε ένα πατέρα καραγκιοζοπαίχτη. Είχε την τύχη να μάθει από μικρό παιδί την πολύπλοκη κι απλή τέχνη του Καραγκιόζη. Σαν τους ηθοποιούς του κινέζικου θεάτρου και του ρωμαϊκού στην αρχαιότητα, 18 χρονών, ήδη ήξερε τέλεια ό,τι οι σημερινοί κουλτουριάρηδες αρχίζουν να μαθαίνουν στην ίδια ηλικία.


»Ο Καραγκιόζης δεν είναι μια διανοουμενίστικη υπόθεση. Είναι μια αληθινά λαϊκή παράδοση και βασίζεται σε πολλές άλλες λαϊκές παραδόσεις. Τι θα πει λαϊκή; Πολλές σελίδες ενός λεξικού μπορούσαν να καταναλωθούν για να εξηγηθεί αυτή η λέξη. Κατά βάθος όμως λαϊκό είναι κάθε τι που κάνει πολύ κόσμο να συμφωνεί μαζί του και να το κάνει δικό του.


»Ο Ευγένιος Σπαθάρης εκτός που είναι τέλειος κλασικός καραγκιοζοπαίχτης, είναι κι' ένας τέλειος λαϊκός ζωγράφος. Η ζωγραφική του, παρ' όλο που έχει τα γνωρίσματα της ζωγραφικής, που συνδέεται με τον Καραγκιόζη, είναι μια ζωγραφική τελείως δική του με ωραίο χρώμα και ρυθμό».

Γιάννης Τσαρούχης για τον Ευγένιο Σπαθάρη - από το μπλογκ Του Άγγελου Σακκέτου).

 

Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
«Ρεκλάμες» για παραστάσεις του Καραγκιόζη, ζωγραφισμένες από τον Σωτήρη Σπαθάρη.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Δεξιά, άρθρο του Νίκου Πλατή στο περιοδικό Ταχυδρόμος (31-9-1878). Από το μπλογκ Ιστορία των κόμικς του Λευτέρη Ταρλαντέζου.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Ο Γάμος του Καραγκιόζη του Ευγένιου Σπαθάρη. Από το μπλογκ Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι (Ευγένιος Σπαθάρης). Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα (Ευγένιος Σπαθάρης, 1952).
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Περσέας και Ανδρομέδα (Ευγένιος Σπαθάρης). Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Ο Καπετάν Νικηταράς και ο Αθανάσιος Διάκος (Ευγένιος Σπαθάρης). Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Στην αυλή του Σουλτάνου (Ευγένιος Σπαθάρης). Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Είσοδος στο σαράι του πασά (1951) και Αποχαιρετισμός (Ευγένιος Σπαθάρης). Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Ο Καραγκιόζης πυροσβέστης (Ευγένιος Σπαθάρης). Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Δημοτικές εκλογές, Γενοβέφα, Η Κατσαντώναινα με το μικρό Σικελιανό, Ύδρα (Ευγένιος Σπαθάρης). Paletaart – Χρώμα & Φως.
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Μαρούσι, 2001. Φωτο: Σπύρος Στάβερης
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Μαρούσι, 2001. Φωτο: Σπύρος Στάβερης
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Μία παράσταση του Ευγένιου Σπαθάρη το 1990 στον πύργο της Δούκισσας της Πλακεντίας. Φωτο: Σπύρος Στάβερης
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Φωτο: Σπύρος Στάβερης
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Φωτο: Σπύρος Στάβερης
Το θέατρο σκιών, η πολύπλοκη λαϊκή τέχνη του Ευγένιου Σπαθάρη Facebook Twitter
Φωτο: Σπύρος Στάβερης
Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κωνσταντίνος Ρήγος

Οι Αθηναίοι / «Έχω αισθανθεί να απειλούμαι τη μέρα, όχι δουλεύοντας τη νύχτα»

Οκτάνα, Επίδαυρος, ΚΘΒΕ, Πέγκυ Ζήνα, Εθνικό, Λυρική, «Brokeback Mountain» και «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Ως χορογράφος και σκηνοθέτης, ο Κωνσταντίνος Ρήγος έχει κάνει τα πάντα. Και παρότι έχει αρκετούς haters, νιώθει ότι αυτοί που τον καταλαβαίνουν είναι πολύ περισσότεροι.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Οσιέλ Γκουνεό: «Είμαι πρώτα χορευτής και μετά μαύρος»

Χορός / «Δεν βλέπω τον εαυτό μου ως έναν μαύρο χορευτή μπαλέτου αλλά ως έναν χορευτή καταρχάς»

Λίγο πριν εμφανιστεί ως Μπαζίλιο στον «Δον Κιχώτη» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ο κορυφαίος κουβανικής καταγωγής χορευτής Οσιέλ Γκουνεό –έχει λάβει πολλά βραβεία, έχει επίσης εμφανιστεί στο Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας, στην Όπερα του Παρισιού, στο Λίνκολν Σέντερ της Νέας Υόρκης και στο Ελίζιουμ του Λονδίνου– μιλά για την προσωπική του πορεία στον χορό και τις εμπειρίες που αποκόμισε, ενώ δηλώνει λάτρης της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Σμαράγδα Καρύδη: «Ήθελα να είμαι η Βουγιουκλάκη και ο Ρέτσος μαζί»

Οι Αθηναίοι / Σμαράγδα Καρύδη: «Ήθελα να είμαι η Βουγιουκλάκη και ο Ρέτσος μαζί»

Ηθοποιός, σκηνοθέτις, ακατάτακτη και αγαπημένη του κοινού, η Σμαράγδα Καρύδη θυμάται πως ανέκαθεν ήθελε το σύμπαν, χωρίς να περιορίζεται. Στον απολογισμό της μέχρι τώρα πορείας της, ως η Αθηναία της εβδομάδας, καταλήγει πως, ούτως ή άλλως, «στο τέλος ανήκεις εκεί που μπορείς να φτάσεις», ενώ δηλώνει πως πάντα θα επιλέγει συνειδητά να συντάσσεται με τη χαρά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το ανάπηρο σώμα που αντιστέκεται

Θέατρο / Το ανάπηρο σώμα που αντιστέκεται

Πώς διαβάζουμε σήμερα τον «Γυάλινο Κόσμο» του Τενεσί Oυίλιαμς; Στην παράσταση του Θεάτρου Τέχνης ο Antonio Latella προσφέρει μια «άλλη» Λόρα που ορθώνει το ανάστημά της ενάντια στο κυρίαρχο αφήγημα περί επαγγελματικής ανέλιξης, πλουτισμού και γαμήλιας ευτυχίας.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν

Θέατρο / Πού οφείλεται τόση δίψα για το θέατρο;

Το θέατρο εξακολουθεί να προκαλεί debates και ζωηρές συζητήσεις, παρά τις κρίσεις και τις οικονομικές περικοπές που έχει υποστεί, και φέτος ανεβαίνουν στην Αθήνα παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ανδρέας Κωνσταντίνου

Θέατρο / Ανδρέας Κωνσταντίνου: «Δεν μ' ενδιαφέρει τι υποστηρίζεις στο facebook, αλλά το πώς μιλάς σε έναν σερβιτόρο»

Ο ηθοποιός που έχει υποδυθεί τους πιο ετερόκλητους ήρωες και θα πρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική μεταφορά της «Μεγάλης Χίμαιρας» αισθάνεται ότι επιλέγει την τηλεόραση για να ικανοποιήσει την επιθυμία του για κάτι πιο «χειροποίητο» στο θέατρο.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Ο Στρίντμπεργκ και η «Ορέστεια» προσγειώνονται στον κόσμο της Λένας Κιτσοπούλου

Θέατρο / Η Μαντώ, ο Αισχύλος και ο Στρίντμπεργκ προσγειώνονται στον κόσμο της Κιτσοπούλου

Στην πρόβα του νέου της έργου όλοι αναποδογυρίζουν, συντρίβονται, μοντάρονται, αλλάζουν μορφές και λένε λόγια άλλων και τραγούδια της καψούρας. Ποιος θα επικρατήσει στο τέλος;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Οι Αθηναίοι / «Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Η ηθοποιός Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου θυμάται τα χρόνια του Θεάτρου Τέχνης, το πείραμα και τις επιτυχίες του Χυτηρίου, περιγράφει τι σημαίνει γι' αυτή το θεατρικό σανίδι και συλλογίζεται πάνω στο πέρασμα του χρόνου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Θωμάς Μοσχόπουλος

Θέατρο / «Άρχισα να βρίσκω αληθινή χαρά σε πράγματα για τα οποία πριν γκρίνιαζα»

Έπειτα από μια δύσκολη περίοδο, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ανεβάζει τον δικό του «Γκοντό». Έχει επιλέξει μόνο νέους ηθοποιούς για το έργο, θέλει να διερευνήσει την επίδρασή του στους εφήβους, πραγματοποιώντας ανοιχτές πρόβες. Στο μεταξύ, κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα με την Αργυρώ Μποζώνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Θέατρο / Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Ένα συναρπαστικό υβρίδιο θεάτρου, συναυλίας, πολιτικοκοινωνικού μανιφέστου και rave party, βασισμένο στο έργο του επικηρυγμένου στη Ρωσία δραματουργού Ιβάν Βιριπάγιεφ, ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή και αποπειράται να δώσει απάντηση σε αυτό το υπαρξιακό ερώτημα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ