Η απεικόνιση της ζωής του φωτογράφου Masahisa Fukase, που πέθανε το 2012, στη μεγάλη οθόνη, στη βιογραφική ταινία «Ravens» του Mark Gill, συμπίπτει με την επανέκδοση των δύο αριστουργημάτων του για πρώτη φορά μετά από σχεδόν μισό αιώνα. Το «Homo Ludens» εκδόθηκε αρχικά το 1971, ενώ το «Yoko» κυκλοφόρησε το 1978, 15 χρόνια αφότου ο Fukase γνώρισε τη γυναίκα της ζωής του, στην οποία αφιέρωσε αυτό το βιβλίο. Η ίδια η Yoko Miyoshi συμμετείχε στην επανέκδοση του βιβλίου, ενώ ο εκδοτικός οίκος Akaaka αναβίωσε το πρωτότυπο με ένα πολυτελές και φρέσκο, σύγχρονο εξώφυλλο.
«Εμφανίστηκε μπροστά μου μια ζεστή ανοιξιάτικη μέρα», θυμάται η Yoko. «Ήταν κοντοκουρεμένος και φορούσε ένα φαρδύ βυσσινί πόλο μπλουζάκι. Τα μάγουλά μου έλαμπαν από τη φρεσκάδα της νιότης και δεν είχα ιδέα από καλλυντικά και θεραπείες ομορφιάς». Οι πρώτες σελίδες του «Yoko» εξιστορούν τη ζωή του νεαρού ζευγαριού, που ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε και μετακόμισε σε ένα νέο συγκρότημα πολυκατοικιών στη Soka, το οποίο έγινε ένας τόπος ονείρων για εκείνους και τις δύο γάτες τους.
«Στα δέκα χρόνια που ζήσαμε μαζί, με κοίταζε μόνο μέσα από τον φακό της φωτογραφικής μηχανής και οι φωτογραφίες που με έβγαζε ήταν αναμφισβήτητα απεικονίσεις του εαυτού του», έχει δηλώσει η Yoko, η οποία στη συνέχεια αποκάλεσε τον σύζυγό της «αθεράπευτο εγωιστή».
Καθώς ξεφυλλίζεις το βιβλίο, οι εικόνες αποκαλύπτουν το πνεύμα του δεσμού τους −προκλητικό, άγριο και διασκεδαστικό− ενώ ταυτόχρονα αποτυπώνουν το αργό πέρασμα του χρόνου. Το καθημερινό συναντά το θεατρικό, από τα χαρτάκια των χρησμών που δίνουν οι γιαπωνέζικοι ναοί και το πρωτοχρονιάτικο χιόνι μέχρι τους δυο τους να χορεύουν γυμνοί πάνω στον πάγκο της κουζίνας.
Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το περνούν στο Τόκιο και γύρω από αυτό, αλλά υπάρχουν επίσης στιγμιότυπα από τα ταξίδια τους στη γενέτειρα του καθενός τους. Υπάρχει ένα κεφάλαιο που αποτυπώνει το ταξίδι τους στη Νέα Υόρκη το 1974, όταν τα έργα του Fukase συμπεριλήφθηκαν στην έκθεση «Νέα Ιαπωνική Φωτογραφία» στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Εδώ, η Yoko απεικονίζεται γονατισμένη κάτω από το πορτρέτο της μέσα στην γκαλερί και αργότερα στην παραλία Montauk Beach με τον αέρα να φυσάει δυνατά.
Το βιβλίο κορυφώνεται με τη σειρά τελετουργικών λήψεων που τραβούσε ο Fukase από το παράθυρο, με τη Yoko να φεύγει για τη δουλειά κάθε πρωί. Τοποθετημένες η μια μετά την άλλη, απηχούν τη σιωπηλή απελπισία του φωτογράφου, μια ολοένα και πιο πιεστική επιθυμία να αποτυπώσει κάθε της κομμάτι – φωτογραφίες-τρόπαια σε περίπτωση που εκείνη δεν επέστρεφε ποτέ.
«Στα δέκα χρόνια που ζήσαμε μαζί, με κοίταζε μόνο μέσα από τον φακό της φωτογραφικής μηχανής και οι φωτογραφίες που με έβγαζε ήταν αναμφισβήτητα απεικονίσεις του εαυτού του», έχει δηλώσει η Yoko, η οποία στη συνέχεια αποκάλεσε τον σύζυγό της «αθεράπευτο εγωιστή». Συχνά καταλογίζεται στον Fukase ότι φωτογράφιζε εμμονικά τη Yoko για να εξερευνήσει τα βάθη της ίδιας του της ύπαρξης, αλλά, από την άλλη, ποιος δεν φωτογραφίζει για να βρει τον εαυτό του; Σε κάθε περίπτωση, είναι λογικό να βλέπει η Yoko την εικόνα της παραμορφωμένη μέσα από τον φακό του Fukase, ο οποίος πράγματι λειτουργούσε περισσότερο σαν καθρέφτης. Παρ’ όλο που φαίνεται ευχαριστημένη από την προσοχή, ασφυκτιούσε όλο και περισσότερο κάτω από το αμείλικτο βλέμμα του Fukase και από την επιτελεστική πίεση που προκύπτει από τη σχέση μούσας - καλλιτέχνη. Κάποτε περιέγραψε τον γάμο τους ως «στιγμές ασφυκτικής ανίας που τις διαδέχονταν βίαιες και σχεδόν αυτοκτονικές αναλαμπές ενθουσιασμού».
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, το ζευγάρι γλεντούσε, έπινε, τσακωνόταν, χώριζε, συμφιλιωνόταν και τσακωνόταν ξανά. Και οι δυο είχαν πολλές εξωσυζυγικές σχέσεις. Νιώθοντας ότι ο γάμος τους είχε φτάσει σε οριακό σημείο, η Yoko κατέθεσε αίτηση διαζυγίου το 1976. Ο Fukase ταξίδεψε μόνος του στο Hokkaido, τη γενέτειρά του, όπου θα κυνηγούσε αδιάκοπα κοράκια την επόμενη δεκαετία. Η τελευταία εικόνα του βιβλίου είναι ένα κοράκι, η ζοφερή σκιά του οποίου μοιάζει να καταπίνει την αλληλένδετη μοίρα των εραστών. Στη συνέχεια ο Fukase βυθίστηκε σε παραλυτική κατάθλιψη και λίγο πριν από τα 60ά γενέθλιά του, το 1992, έπεσε από τις σκάλες στο αγαπημένο του στέκι στο Τόκιο. Έπεσε σε κώμα για τα επόμενα 20 χρόνια. Η Yoko τον επισκεπτόταν κάθε μήνα, αν και, δυστυχώς, ο ίδιος δεν αντιλαμβανόταν την παρουσία της.
Είναι ξεκάθαρο ότι ο Fukase παραμένει μέρος της ταυτότητας της Yoko. «Στην αρχή υπήρχαν μερικές φωτογραφίες που επιθυμούσα να μη συμπεριληφθούν σε αυτή την ανατύπωση», γράφει η Yoko στο κείμενό της που συμπληρώνει την έκδοση. «Όμως από σεβασμό προς τις προθέσεις του Fukase, αποφασίστηκε η ανατύπωση να διατηρήσει τη σύνθεση του πρωτοτύπου».
Τόσα χρόνια μετά, αυτό που μας χαρίζουν αυτές οι φωτογραφίες είναι μια μεγαλειώδη, ειλικρινή ιστορία για το τι σημαίνει να αγαπάς έναν άλλο άνθρωπο και να ζεις τη φωτογραφία στο έπακρο.
