Η απαιτητική μουσική γραφή θα περάσει από τα καμπαρέ του Κουρτ Βάιλ, την τζαζ και τα τάνγκο του Άστορ Πιατσόλα και θα καταλήξει στον Άλμπαν Μπεργκ και στον Ίγκορ Στραβίνσκι. Οι ανησυχίες και διαπιστώσεις της μετα- θατσερικής κοινωνίας της Βρετανίας θα γίνoυν το background. Το λιμπρέτο, κοφτερό και κωμικοτραγικό, δεν τσιγκουνεύεται το μαύρο χιούμορ, τον σαρκασμό, τις ερωτικές σκηνές. Η σκανδαλώδης ζωή μιας αριστοκράτισσας και κυρίως η θλιβερή της κατάντια θα γίνει το όχημα για να διερευνηθούν οι σχέσεις φύλου, πολιτικής και εξουσίας. Στο μεταξύ, κάπου σε όλα αυτά θα στριμωστεί και μια πεολειχία. Είναι πια τόσο τρομερό;
Στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ανεβαίνει εδώ και μερικές μέρες το Powder her face, η όπερα με την «πιο άσεμνη άρια που γράφτηκε ποτέ», γνωστή και ως «blowjob aria». Βασισμένη στη σκανδαλώδη ζωή της «βρόμικης δούκισσας» Μάργκαρετ Κάμπελ του Αργκάιλ, η οποία το 1963 σόκαρε το κοινό της Αγγλίας με τις σεξουαλικές της ακρότητες, είναι η πρώτη όπερα που έβαλε το κοινό των λυρικών θεάτρων σε μια τολμηρή αρένα. Τολμηρός πολύ, ο πολυβραβευμένος Βρετανός συνθέτης Τόμας Άντες, ο «βιρτουόζος των άκρων», όπως τον χαρακτήρισε το περιοδικό «The New Yorker», συνέθεσε το έργο πριν από μερικά χρόνια –στα 24 του παρακαλώ!–, τολμώντας να σηκώσει το χαλί για να δει το σύμπαν τα άπλυτα των βασιλικών κύκλων.
Μπορώ να σας πω ότι η σκηνή της πεολειχίας είναι απαιτητική μουσικά, διότι τους ήχους της πράξης δεν τους κάνει κάποιο όργανο της ορχήστρας αλλά εγώ, αφού είναι όλοι γραμμένοι με νότες. Όσο τρελό και να ακούγεται, πρέπει να τραγουδήσεις σαν να έχεις γεμάτο στόμα και να βγάλεις τους γνώριμους σε όλους μας ήχους μιας ερωτικής πράξης με τρόπο που ο θεατής να νομίζει ότι ακούει sound effect.
Στην πραγματικότητα, η άρια της πεολειχίας είναι απλώς το κερασάκι στην τούρτα σε αυτή την πολυκοσμία που επικρατεί στο κρεβάτι της δούκισσας. Αλλωστε, πώς να σοκαριστείς από μια πίπα όταν έχει προηγηθεί μια συνεύρεση μεταξύ γυναικών, ένας οργασμός με το ακουστικό του τηλεφώνου, μια πενταπλή παρέα (μεταξύ αυτών και ένας παπάς) που το γλεντά έπειτα από έναν γάμο αλλά και η πληροφορία πως η πρωταγωνίστρια είχε συνάψει περί τις 90 εξωσυζυγικές σχέσεις κατά τη διάρκεια του βασιλικού, κατά τα άλλα, έγγαμου βίου της!
Δύσκολοι λογαριασμοί αυτοί για το λιμπρέτο μιας όπερας (το υπογράφει ο μυθιστοριογράφος, κριτικός και δημοσιογράφος Φίλιπ Χένσερ). Ο σκηνοθέτης της παράστασης Αλέξανδρος Ευκλείδης επιμένει να αποκαλεί την εν λόγω σκηνή «ένα θλιβερό τσιμπούκι». Αλλά τι λέει η γυναίκα που «επωμίζεται» την πράξη; Η Αυστραλοβρετανή υψίφωνος Τζαστίν Βιάνι ερμηνεύει τον ρόλο της δούκισσας στο αθηναϊκό ανέβασμα, αλλά για πρώτη φορά δοκιμάστηκε σε αυτόν το 2012 σε παραγωγή της New York City Opera.
«Ως χαρακτήρας η Μάργκαρετ Κάμπελ του Αργκάιλ έχει τρομερό ενδιαφέρον. Τα χρόνια που μας χωρίζουν από τη σύνθεση του έργου δεν φαίνονται καθόλου. Η όπερα θα μπορούσε κάλλιστα να περιγράφει μια τύπισσα που κινείται σήμερα στους αριστοκρατικούς κύκλους» λέει η Βιάνι, που, προτού αναμετρηθεί με τον ρόλο της δούκισσας, είχε φτιάξει ήδη ένα σημαντικό βιογραφικό γεμάτο ερμηνείες σε έργα των Στράους και Βάγκνερ.
«Αυτή η κοπέλα με αυτόν τον σκοπό ανατράφηκε. Μεγάλωσε προορισμένη να κάνει βόλτες στην υψηλή κοινωνία. Από μικρή όλα τής δίνονταν στο πιάτο. Ωστόσο, αν παραμερίσεις τους τίτλους και την επιφάνεια και σκαλίσεις λίγο παρακάτω, θα δεις μια γυναίκα μεγαλωμένη με νταντάδες, που όλη της τη ζωή διψούσε να αγαπηθεί. Μια τρελαμένη ύπαρξη που δεν μπορείς να μη λυπηθείς, γιατί αναγνωρίζεις αμέσως ότι δεν έχει την παραμικρή επίγνωση της πραγματικότητας και ότι μισεί τις αλλαγές που της αφαιρούν προνόμια». Η Μάργκαρετ Κάμπελ του Αργκάιλ θεωρεί ότι είναι υπεράνω της κοινωνίας, υπεράνω χρημάτων, κυρίως υπεράνω των ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα γυναίκας που σε ρωτάει "πόσο κοστίζεις για να σε αγοράσω". Για εκείνη δεν υπάρχει τίποτα που να μην αποτυπώνεται σε αριθμούς».
— Πάντως, δεν θα έλεγα πως είναι ό,τι χειρότερο κυκλοφορεί σε αυτό το σάπιο περιβάλλον του έργου.
Πράγματι, οι άντρες γύρω της είναι μακράν χειρότεροι. Θα σας έλεγα ότι τη θεωρώ σχεδόν μια φεμινίστρια της εποχής της, καθώς την ενδιαφέρει να έχει η γυναίκα το πάνω χέρι, να εξουσιάζει τους άντρες και όχι να κάθεται σπίτι και να απολαμβάνει την καλή της μοίρα. Όπως ο σύζυγός της έχει εξωσυζυγικές σχέσεις, έτσι κι εκείνη θέλει να απλώνει το χέρι και να γεύεται το ωραίο που κυκλοφορεί δίπλα της. Παντρεύτηκε έναν δούκα με αριστοκρατικό παρελθόν, αλλά δεν αποδέχεται εύκολα τον ρόλο που της χρεώνει το πρωτόκολλο. Άλλωστε δεν είναι Βρετανή αλλά Αμερικανίδα κι αυτό από μόνο του είναι ένας εκρηκτικός συνδυασμός, καθώς μιλάμε για εντελώς διαφορετική προσέγγιση και νοοτροπία. Στη χώρα της, για παράδειγμα, θα μπορούσε μια χαρά να πάρει διαζύγιο, στην Αγγλία όμως, τη δεκαετία του '60, οπότε ξέσπασε το συγκεκριμένο σκάνδαλο, ήταν σχεδόν αδύνατο να χωρίσεις. Έχουν πλάκα, πάντως, καμιά φορά οι συμπτώσεις. Σήμερα που παίζεται το έργο, ένας Βρετανός δούκας έχει παντρευτεί μια Αμερικανίδα, χωρίς να υπάρχουν βέβαια περαιτέρω αντιστοιχίες. Για μένα η μεγαλύτερη ομορφιά και τόλμη, ακόμα μεγαλύτερη και από τις σεξουαλικές αιχμές, είναι ότι τολμά να ξεγυμνώνει τη μοναρχία, να την εκθέτει στον κόσμο και να δείχνει δημόσια τις ντροπές τους.
— Σχετικά με τη θεματολογία και τις επίμαχες σκηνές, είχατε τότε δεύτερες σκέψεις;
Στο πρώτο ανέβασμα, το 2012, βρισκόμουν μεταξύ 40 γυμνών ανδρών, οπότε δεν είχα την πολυτέλεια να σοκαριστώ. Αυτή η σκηνή βγαίνει μόνο με έναν τρόπο: ανοίγεις το λιμπρέτο, διαβάζεις την παρτιτούρα, τη μαθαίνεις και πείθεις τον εαυτό σου ότι δεν έχεις καθόλου χρόνο να πανικοβληθείς ούτε να ντραπείς. Πρέπει να κάνεις τη δουλειά, να είσαι συγκεντρωμένος και να υπηρετήσεις την μουσική. Οπότε δεν έχεις την πολυτέλεια να το πολυσκεφτείς. Άλλωστε, αν είσαι ντροπαλός, βρες άλλο επάγγελμα. Αφήστε που είναι τόσο δύσκολος τεχνικά ο ρόλος, που το μυαλό οφείλει να είναι συνέχεια αφοσιωμένο στη φωνητική γραφή. Την πρώτη φορά που μου έδωσαν το λιμπρέτο μού είπαν: «Αν θέλεις να το κάνεις, πρέπει να μάθεις τον ρόλο σε έναν μήνα». Όταν άνοιξα τα χαρτιά και είδα τι έπρεπε να τραγουδήσω, φώναξα: «Τι είναι αυτό το πράγμα;».
— Υποθέτω, δεν αφορούσε τη συγκεκριμένη σκηνή η απορία σας.
Όχι, ήταν γενικότερη. Μπορώ όμως να σας πω ότι η σκηνή της πεολειχίας είναι επίσης απαιτητική μουσικά, διότι τους ήχους της πράξης δεν τους κάνει κάποιο όργανο της ορχήστρας αλλά εγώ, αφού είναι όλοι γραμμένοι με νότες. Όσο τρελό και να ακούγεται, πρέπει να τραγουδήσεις σαν να έχεις γεμάτο στόμα και να βγάλεις τους γνώριμους σε όλους μας ήχους μιας ερωτικής πράξης με τρόπο που ο θεατής να νομίζει ότι ακούει sound effect. Η παραμικρή αφηρημάδα μπορεί να καταστρέψει όλη τη σκηνή. Πιστέψτε με, είναι η πιο αντι-ερωτική σκηνή που έχω κάνει. Μελετάς πώς να κάνεις μια πεολειχία και συγχρόνως να τραγουδάς. Μαθαίνεις πώς να έρχεσαι σε οργασμό και να ερμηνεύεις κάτι που πρέπει να φαίνεται ρεαλιστικό. Ο στόχος είναι να φανεί ως μια σαρκική, οργανική λειτουργία και όχι ως κάτι πολύ σέξι.
— Δηλαδή ερωτισμός δεν υπάρχει;
Υπάρχει, απλώς, με τον τρόπο που παρουσιάζεται, καταντά κωμικός. Δεν μπορείς να δεις τον ερωτισμό σοβαρά, γιατί με πάρα πολλά πράγματα από αυτά που συμβαίνουν θέλεις να σκάσεις στα γέλια. Επίσης, στο σεξ πάντα θα επιτρέπονται όλα, οπότε καιρός ήταν να δούμε αυτά τα θέματα και στην όπερα. Συνήθως στο λυρικό θέατρο μιλάμε για τις επιθυμίες μέσα από φακούς που παραποιούν τα πράγματα και τα εξιδανικεύουν. Αυτό το έργο κάνει το ακριβώς αντίθετο. Καταλαβαίνω, λοιπόν, όσους νιώθουν άβολα. Μη νομίζετε, όπως παιδευόμαστε εμείς να ερμηνεύσουμε έναν τέτοιο ρόλο, έτσι παιδεύεται και το κοινό για να τον αποδεχτεί, να χαλαρώσει και να καταλάβει ότι η ανθρώπινη φύση μπορεί να υπάρξει και στην όπερα.
Info:
POWDER HER FACE
Τόμας Άντες
2, 7, 9/11/19
Πρώτη πανελλήνια παρουσίαση
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Ώρα έναρξης: 20:30 (Κυριακή: 19:00)
