«Χρυσή Εποχή» του Χόλιγουντ ή εργασιακός μεσαίωνας;

Ο εργασιακός μεσαίωνας της «Χρυσής Εποχής» του Χόλυγουντ ή «Η όχι και τόσο Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ» με διευκρινιστικό υπότιτλο ή κάτι συναφές τύπου «Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ ή Εργασιακός Μεσαίωνας;» Facebook Twitter
Ο Τζέιμς Ντιν διαβάζει το σενάριο στα γυρίσματα της ταινίας «Επαναστάτης χωρίς Αιτία» (1955). Φωτ.: Bob Willoughby / Finch & Partners
0

Ακόμα κι αν το ζήτημα δεν σας αφορά καθόλου, σίγουρα θα έχει πάρει το μάτι σας κάποιο άρθρο ή είδηση για την απεργία των ηθοποιών στο Χόλιγουντ, η οποία έχει συμπληρώσει τις εκατό μέρες και συνεχίζεται. Την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές το Σωματείο Ηθοποιών και οι παραγωγοί των στούντιο κάθονται και πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με τους insiders της βιομηχανίας να ακούγονται απαισιόδοξοι για θετική έκβασή τους.

Για όποιον δεν έχει διαβάσει τίποτα για το θέμα, χονδρικά τα βασικά σημεία διαφωνίας ανάμεσά τους είναι δύο. Το ένα είναι η αμοιβή των ηθοποιών για την εκμετάλλευση ταινιών, σειρών και λοιπών θεαμάτων από τις streaming πλατφόρμες, η οποία με τα τωρινά δεδομένα βρίσκεται σε οικονομικά επίπεδα προ του 2010 – άρα οι ηθοποιοί παίρνουν ψίχουλα, καθώς ο κύκλος εργασιών των streaming παρόχων μέσα σε αυτά τα χρόνια δεν διευρύνθηκε απλά, αλλά γιγαντώθηκε. Το άλλο είναι η δυνατότητα εκμετάλλευσης της εικόνας των ηθοποιών από τα στούντιο μέσω της χρήσης Τεχνητής Νοημοσύνης.

Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτών των συμβάσεων ήταν η ρήτρα αποκλειστικότητας. Ο ηθοποιός δεν μπορούσε να εργαστεί σε παραγωγή άλλου στούντιο, παρά μόνο εάν η εργοδοσία συμφωνούσε να τον δανείσει με ή χωρίς τη συναίνεσή του. Μάλιστα, το στούντιο λάμβανε και αποζημίωση για αυτόν τον δανεισμό, από την οποία ο ηθοποιός δεν έπαιρνε δεκάρα τσακιστή.

Αυτό που ζητούν τα στούντιο είναι να έχουν τη δυνατότητα να σκανάρουν τη μορφή των βοηθητικών ηθοποιών, ώστε να μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν ξανά μέσω της ψηφιακής αναπαραγωγής της, χωρίς να απαιτείται προσέλευση του ηθοποιού στα γυρίσματα.

Όπως αντιλαμβάνεστε, πέρα από τη σημαντική μείωση των εισοδημάτων ήδη χαμηλόμισθων καλλιτεχνών, μια τέτοια εξέλιξη θα εκμηδένιζε και τον έλεγχό τους πάνω στην εικόνα τους. Κι αν οι εκπρόσωποι των στούντιο ισχυρίζονται ότι θα ζητούν πάντα τη συναίνεση του ηθοποιού, διευκρινίζοντας και τον τρόπο που θα χρησιμοποιηθεί το πρόσωπό του, στην πράξη, λόγω της δεδομένης διαπραγματευτικής ανισότητας ανάμεσα στα μέρη, τα στούντιο θα αποκτήσουν τον έλεγχο της εικόνας αυτών των ηθοποιών.

Ο εργασιακός μεσαίωνας της «Χρυσής Εποχής» του Χόλυγουντ ή «Η όχι και τόσο Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ» με διευκρινιστικό υπότιτλο ή κάτι συναφές τύπου «Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ ή Εργασιακός Μεσαίωνας;» Facebook Twitter
Η απεργία των ηθοποιών στο Χόλιγουντ έχει συμπληρώσει τις εκατό μέρες και συνεχίζεται. Φωτ.: David McNew/Getty Images

Η όλη υπόθεση, πέρα από ακόμα μια έκφανση της γενικευμένης τάσης απορρύθμισης του εργατικού δικαίου στους περισσότερους κλάδους, μας θύμισε παλιότερες εποχές, όταν όχι μόνο οι βοηθητικοί ηθοποιοί, αλλά ακόμα και οι μεγάλοι σταρ αποτελούσαν, κατά κάποιον τρόπο, ιδιοκτησία των χολιγουντιανών στούντιο, με υπέρμετρα δεσμευτικά συμβόλαια και καταχρηστικούς όρους.  

Αναφερόμαστε στην επονομαζόμενη «Χρυσή Εποχή» του Χόλιγουντ, που ξεκινά στα τέλη των ‘20s, με το ακριβές τέλος της να αποτελεί αντικείμενο διαφωνίας μεταξύ των ιστορικών του σινεμά.

Την περίοδο εκείνη οι συμβάσεις των στούντιο παραγωγής με τους ηθοποιούς ήταν συνήθως επταετούς διάρκειας με εξάμηνη περίοδο δοκιμής. Εάν κατά την εξάμηνη δοκιμαστική περίοδο οι ταινίες που πρωταγωνιστούσε ο ηθοποιός δεν επιτύγχαναν τις αναμενόμενες εισπράξεις στις κινηματογραφικές αίθουσες, το στούντιο μπορούσε να απολύσει τον ηθοποιό δίχως αποζημίωση. 

Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτών των συμβάσεων ήταν η ρήτρα αποκλειστικότητας. Ο ηθοποιός δεν μπορούσε να εργαστεί σε παραγωγή άλλου στούντιο, παρά μόνο εάν η εργοδοσία συμφωνούσε να τον δανείσει με ή χωρίς τη συναίνεσή του. Μάλιστα, το στούντιο λάμβανε και αποζημίωση για αυτόν τον δανεισμό, από την οποία ο ηθοποιός δεν έπαιρνε δεκάρα τσακιστή. Οι όροι εργασίας του και ο μισθός του παρέμεναν ως είχαν, σαν να δούλευε σε παραγωγή του στούντιο όπου ανήκε. Πρακτικά, η ρήτρα αυτή εμπόδιζε έναν ηθοποιό να διεκδικήσει καλύτερους εργασιακούς όρους αλλού και να εκμεταλλευτεί οικονομικά τη δημοφιλία και την επιτυχία του.

Ο εργασιακός μεσαίωνας της «Χρυσής Εποχής» του Χόλυγουντ ή «Η όχι και τόσο Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ» με διευκρινιστικό υπότιτλο ή κάτι συναφές τύπου «Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ ή Εργασιακός Μεσαίωνας;» Facebook Twitter
O Τζορτζ Κιούκορ δίνει οδηγίες στη Μέρλιν Μονρόε στα γυρίσματα της ταινίας «Έλα ν' αγαπηθούμε» (1960). Φωτ.: Finch & Partners

Πλην ελαχίστων, φωτεινών εξαιρέσεων, η δυνατότητα αυτοδιάθεσης του ηθοποιού δεν ήταν απλά περιορισμένη, αλλά ανύπαρκτη. Το στούντιο μπορούσε να επιλέξει τους ρόλους που θα ενσαρκώσει ο ηθοποιός, αλλά και να καθορίσει την κοινωνική του ζωή, διοργανώνοντας κοινωνικές εκδηλώσεις στις οποίες είχε την υποχρέωση να συμμετάσχει. Σε περίπτωση άρνησης του ηθοποιού, είχε τη δυνατότητα να τον θέσει σε διαθεσιμότητα, με το διάστημα αυτής να προστίθεται στην τελική διάρκεια του συμβολαίου. Αν υποθέσουμε, δηλαδή, ότι μια σύμβαση ήταν επταετής και ο ηθοποιός είχε τεθεί κατά την περίοδο αυτής της επταετίας σε διαθεσιμότητα δεκαοκτώ μηνών, η σύμβαση αυτή θα έληγε μετά από οκτώμισι χρόνια.

Ήταν συχνό φαινόμενο τα στούντιο να εκμεταλλεύονται αυτή τη δυνατότητα που προβλεπόταν στις συμβάσεις και να προτείνουν επίτηδες στους σταρ άχαρους ρόλους σε ταινίες κατώτερου επιπέδου ή συμμετοχή σε εκδηλώσεις που θα υποβάθμιζαν την εικόνα τους, ώστε να τους θέσουν σε διαθεσιμότητα και να επιμηκύνουν το συμβόλαιό τους. Η πρακτική αυτή σταμάτησε μόλις το 1944, χάρη σε νικηφόρο δικαστικό αγώνα της Ολίβια ντε Χάβιλαντ, που γέννησε δεδικασμένο.

Ο εργασιακός μεσαίωνας της «Χρυσής Εποχής» του Χόλυγουντ ή «Η όχι και τόσο Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ» με διευκρινιστικό υπότιτλο ή κάτι συναφές τύπου «Χρυσή Εποχή του Χόλυγουντ ή Εργασιακός Μεσαίωνας;» Facebook Twitter
Ο Αλφρεντ Χίτσκοκ δίνει οδηγίες στην Τίπι Χέντρεν και στον Σον Κόνερι σε σκηνή της ταινίας «Μάρνι» (1964). Φωτ.: Finch & Partners

Kαι η σκληρότητα των όρων δεν σταματούσε εκεί. Φανταστείτε ότι δεν προβλεπόταν δυνατότητα καταγγελίας της σύμβασης από τον εργαζόμενο, παρά μόνο από το στούντιο, το οποίο συχνά επιφύλασσε για το ίδιο το δικαίωμα μονομερούς ανανέωσης της σύμβασης.

Επίσης, πουθενά δεν προβλεπόταν η υποχρέωση του στούντιο να χρησιμοποιήσει τον ηθοποιό στις παραγωγές του. Αυτό έδινε ακόμα μια δυνατότητα εκβιασμού των ηθοποιών, πέρα από το μέτρο της διαθεσιμότητας. Ο παραγωγός μπορούσε να απειλήσει τον ηθοποιό πως, αν δεν παίξει στην τάδε ταινία, αν δεν συναινέσει στον δανεισμό του σε άλλο στούντιο ή αν δεν εμφανιστεί σε κάποια πρεμιέρα, θα σταματήσει να τον χρησιμοποιεί μέχρι το τέλος της σύμβασής του, πλήττοντας, έτσι, την καριέρα του.

Και δεν ήταν μόνο τα κινηματογραφικά στούντιο που ακολουθούσαν αυτή την πρακτική, η κατάσταση ήταν παρεμφερής και στον χώρο της μουσικής, του θεάτρου και λοιπών τομέων της show business. Θυμίζουμε ότι η θρυλική φράση «my father made him an offer he could not refuse» από τον Νονό (1972) του Φράνσις Φορντ Κόπολα αναφέρεται σε ένοπλη παρέμβαση του Δον Κορλεόνε, ώστε να αποδεσμευτεί ο βαφτισιμιός του και ηθοποιός-τραγουδιστής Τζόνι Φοντέιν από μια τέτοια σύμβαση που είχε υπογράψει με έναν bandleader. Πρόκειται, ασφαλώς, για προϊόν μυθοπλασίας, αλλά αναδεικνύει με γλαφυρό τρόπο πόσο δύσκολο ήταν να σπάσει κανείς ένα συμβόλαιο στον χώρο του θεάματος, πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση για τους εργαζόμενους καλλιτέχνες εκείνη την περίοδο.

Όταν ακούτε, λοιπόν, για «Χρυσή Εποχή του Χόλιγουντ», να θυμάστε πως ό,τι λάμπει, δεν είναι χρυσός.

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Θανάσης Βαλτινός: Η νουβέλα «Η Κάθοδος των Εννιά» του διακεκριμένου συγγραφέα

Οθόνες / «Η Κάθοδος των Εννιά»: Η διάσημη νουβέλα του Θανάση Βαλτινού

Πεθαίνει σαν σήμερα ο διακεκριμένος Έλληνας συγγραφέας. Αυτή είναι η ιστορία ενός από τα εμβληματικότερα βιβλία του και η βραβευμένη μεταφορά της στον κινηματογράφο, το 1984, από τον Χρίστο Σιοπαχά.
ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ
Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έπαιξε σε 120 ταινίες. Σε αυτές τις 10 ξεπέρασε τον εαυτό της

Οθόνες / Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έπαιξε σε 120 ταινίες. Σε αυτές τις 10 ξεπέρασε τον εαυτό της

Με αφορμή το αφιέρωμα που ετοίμασε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για μία από τις σπουδαιότερες ηθοποιούς της εποχής μας, επιλέγουμε 10 ταινίες της, στις οποίες έχει αποτυπωθεί η τεράστια υποκριτική της δυναμική και η ικανότητά της να μεταμορφώνεται εσωτερικά με κάθε ρόλο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Βιμ Βέντερς: Τι θα δούμε στο μεγάλο αφιέρωμα που έρχεται στη Στέγη

Οθόνες / Βιμ Βέντερς: Τι θα δούμε στο μεγάλο αφιέρωμα που έρχεται στη Στέγη

Ένα μοναδικό μεγάλο αφιέρωμα στον σπουδαίο δημιουργό για ένα τριήμερο σε όλους τους χώρους της Στέγης, με προβολές των ταινιών του, ένα masterclass και μια συζήτησή του με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου στην Κεντρική Σκηνή.
M. HULOT
Steve Blame: «Το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή είναι να παραμένεις καλός άνθρωπος»

Οθόνες / Steve Blame: «Το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή είναι η καλοσύνη»

Υπήρξε από τις πιο αναγνωρίσιμες διεθνώς τηλεοπτικές περσόνες, όντας ο κεντρικός παρουσιαστής του MTV. Σήμερα ο 66χρονος τηλεοπτικός παραγωγός, συγγραφέας και σεναριογράφος ζει πλέον μόνιμα στην Αθήνα, όμως ο έρωτας με την Ελλάδα κρατάει από πολύ παλιά. Ο Steve Blame αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Oι 10 Καλύτερες Ελληνικές Ταινίες των ‘20s μέχρι τώρα

Η λίστα / Oι 10 καλύτερες ελληνικές ταινίες των '20s μέχρι τώρα

Ποιες ελληνικές ταινίες της τρέχουσας δεκαετίας έχουν ξεχωρίσει μέχρι στιγμής; Ρωτήσαμε 20 κριτικούς κινηματογράφου, ανθρώπους του ευρύτερου κινηματογραφικού χώρου και αθεράπευτους σινεφίλ και σας παρουσιάζουμε το top 10 που προέκυψε μέσα από το συναρπαστικό, σύνθετο μωσαϊκό του σύγχρονου ελληνικού σινεμά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Η αλήθεια είναι πως δεν μπορώ να εξηγήσω απόλυτα γιατί επιστρέφω διαρκώς εκεί»

Γειτονιές της Ελλάδας / «Επιστρέφοντας, μπορεί να πιάσουμε πάλι το νήμα»

Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μας μιλά για το χωριό όπου γεννήθηκε, το Αρματολικό στη νότια Πίνδο, αλλά και για το νέο του ντοκιμαντέρ, «Τα τέρματα του Αυγούστου», που διαδραματίζεται εκεί.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Γιούλη Τσαγκαράκη: «Κάθε σπίτι έχει τον δικό του Νετανιάχου, τον δικό του Τραμπ»

Οθόνες / Γιούλη Τσαγκαράκη: Η θεία Σταματίνα από τις «Σέρρες» του Γιώργου Καπουτζίδη μιλά στη LifO

Η ταλαντούχα ηθοποιός με τον ρόλο της ίντερσεξ θείας έσπασε ταμπού και άνοιξε ξανά μια σειρά συζητήσεων για το φύλο, την LGBTQI+ κοινότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πώς ετοιμάστηκε για το ρόλο; Πώς βλέπει τις αντιδράσεις;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει τα πιο ψαγμένα αφιερώματα

Οθόνες / Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει τα πιο ψαγμένα αφιερώματα

Από μια ρετροσπεκτίβα στην Ιζαμπέλ Ιπέρ μέχρι έναν πλήρη οδηγό του έργου του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και από το spotlight στον Μαρσέλ Πανιόλ μέχρι μια ανατρεπτική ματιά στην έννοια του plot twist, οι θεματικές ενότητες του φεστιβάλ διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Τι θα δούμε στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Σινεμά / Τι θα δούμε στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Η νέα ταινία της Ιζαμπέλ Ιπέρ, φιλμ που έρχονται από τις Κάννες, πρεμιέρες, οι μικρού μήκους του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και οι ελληνικές συμμετοχές των διαγωνιστικών τμημάτων είναι μερικοί από τους λόγους που θα μας στείλουν και φέτος στις αίθουσες του αγαπημένου κινηματογραφικού θεσμού.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το αμερικανικό σινεμά δίνει τη μία μάχη μετά την άλλη

Pulp Fiction / Το αμερικανικό σινεμά δίνει τη μία μάχη μετά την άλλη

Προτροπή για αντίσταση ή παραίνεση για τρομοκρατία; Το αριστούργημα του Πολ Τόμας Άντερσον «Μια μάχη μετά την άλλη», οι εξαιρετικές πρόσφατες αλληγορίες «Weapons» και «Eddington», αλλά και οι αξέχαστες κινηματογραφικές αναφορές τους απασχολούν τον Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο και τον αρχισυντάκτη της LiFO Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Επιτρέπεται να θαυμάζουμε σήμερα τη Λένι Ρίφενσταλ;

Ιδέες / Επιτρέπεται να θαυμάζουμε σήμερα τη Λένι Ρίφενσταλ;

Με αφορμή το νέο ντοκιμαντέρ για μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του 20ού αιώνα, ξαναθυμόμαστε τι είχαν απαντήσει στη LiFO οι Πέπη Ρηγοπούλου, Θωμάς Μοσχόπουλος, Δημήτρης Στεφανάκης, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Πάνος Κούτρας και Θεόφιλος Τραμπούλης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Boots»: Μια σειρά για το τι σημαίνει «να είσαι gay στον στρατό»

Οθόνες / «Boots»: Kάτι καλό θα κάνει αυτή η σειρά για να την αποκαλούν «woke σκουπίδι»

H τηλεοπτική σειρά οκτώ επεισοδίων του Netflix, που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, προσεγγίζει με μοναδικό και συγκινητικό τρόπο το θέμα της ομοφοβίας στον στρατό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ειρήνη Παπά μέσα από 9 ταινίες και 1 ντοκιμαντέρ

Οθόνες / Ειρήνη Παπά: Οι σημαντικότερες ταινίες της για ένα πενθήμερο στην Ταινιοθήκη

Την αποκάλεσαν «Καρυάτιδα», συνέβαλε στο να φτάσει το αρχαίο δράμα στο Χόλιγουντ, υπήρξε μια αληθινή σταρ. Αυτή την εβδομάδα μπορούμε να δούμε ξανά την «Αντιγόνη», τις «Τρωάδες», το «Ζ» και άλλες ταινίες που η Ειρήνη Παπά σφράγισε με την ερμηνεία της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Daily / Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Η αναγγελία του θανάτου της Άννας Κυριακού προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και θλίψη καθώς πολλοί έμοιαζαν να πενθούν όχι τόσο την απώλεια της ίδιας της ηθοποιού όσο του χαρακτήρα της στις «Tρεις Χάριτες», κι ας έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από τότε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ