«Δεν έχω δικαίωμα να σπάσω την αλυσίδα»: Η πιο διάσημη Παλαιστίνια ηθοποιός δεν ξεχνά

Η Χιάμ Αμπάς (δεξιά) με την κόρη της και σκηνοθέτρια του ντοκιμαντέρ «Bye Bye Tiberias», Λίνα Σουαλέμ. Facebook Twitter
0

Η ΧΙΑΜ ΑΜΠΑΣ ΕΝΙΩΘΕ «ασφυξία», όπως λέει, μεγαλώνοντας ως Παλαιστίνια γυναίκα σε αυτό που πρόσφατα είχε γίνει το κράτος του Ισραήλ. Δεν ήταν σε θέση να ταξιδέψει σε άλλες αραβικές χώρες όπου είχαν αναγκαστεί να ζήσουν οι συγγενείς της μετά την εκδίωξή τους κατά τη διάρκεια της Νάκμπα του 1948 (η ίδια γεννήθηκε στη Ναζαρέτ το 1963).

Νιώθοντας απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, στράφηκε στις τέχνες και γράφτηκε σε μια σχολή φωτογραφίας στη Χάιφα. Η εργασία της ως φωτογράφου για το θέατρο El-Hakawati στην Ιερουσαλήμ ήταν το πρώτο της βήμα προς την υποκριτική.

«Το ξεκίνημα μιας καριέρας δεν είναι καν ο σωστός όρος», λέει. «Σημασία είχε απλώς να υπάρχεις, να είσαι αυτό που θέλεις να είσαι, χωρίς να χρειάζεται να δίνεις απαντήσεις κάθε δευτερόλεπτο της ημέρας σε εκατοντάδες ανθρώπους».

Σήμερα, η Αμπάς είναι αναμφισβήτητα η πιο διάσημη Παλαιστίνια ηθοποιός στον κόσμο. Παίζει σε επιφανείς κινηματογραφικές και τηλεοπτικές διεθνείς παραγωγές (αγγλόφωνες, γαλλόφωνες, αραβόφωνες) εδώ και δεκαετίες, ενώ πρόσφατα έγινε ακόμα πιο γνωστή με τον ρόλο της στο «Succession».  

Ταυτόχρονα επικήδειος και ερωτική επιστολή, το ντοκιμαντέρ εξερευνά τον πόνο και τον πλούτο της παλαιστινιακής κληρονομιάς που μεταδίδεται μέσω της μητρότητας, ακολουθώντας τέσσερις γενιές γυναικών.

Και τώρα, για πρώτη φορά, εμφανίζεται ως ο εαυτός της μπροστά από την κάμερα, σε ένα ντοκιμαντέρ που σκηνοθέτησε η κόρη της, Λίνα Σουαλέμ. Το βραβευμένο ήδη «Bye Bye Tiberias» αντικατοπτρίζει τη δύσκολη απόφαση της Χιάμ να εγκαταλείψει ως νεαρή γυναίκα την εύφλεκτη περιοχή για την Ευρώπη και να μην επιστρέψει στην πατρίδα της παρά μόνο μετά τη γέννηση της Λίνα, το 1990.

Σε μια στιγμή που η προσοχή του κόσμου είναι στραμμένη στη βία της στρατιωτικής επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα, η ταινία προσφέρει στο κοινό έναν διαφορετικό τρόπο παρουσίασης της παλαιστινιακής εμπειρίας. Ταυτόχρονα επικήδειος και ερωτική επιστολή, το ντοκιμαντέρ εξερευνά τον πόνο και τον πλούτο της παλαιστινιακής κληρονομιάς που μεταδίδεται μέσω της μητρότητας, ακολουθώντας τέσσερις γενιές γυναικών: την προγιαγιά της Λίνα, Ουμ Αλί, τη γιαγιά της, τη Νεμάτ, τη μητέρα της, τη Χιάμ, και τη μικρή της κόρη.

Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει τρία είδη οπτικού υλικού: τα πλάνα της Λίνα από τη σημερινή Παλαιστίνη, αυτά που είχε τραβήξει ο πατέρας της από τη δεκαετία του 1990 και πλούσιο αρχειακό υλικό από την Παλαιστίνη πριν και μετά τη Νάκμπα.

Κατά τη διάρκεια της Νάκμπα του 1948, οι παππούδες και οι γιαγιάδες της Χιάμ εκδιώχθηκαν από σιωνιστικές πολιτοφυλακές από το χωριό τους, τη Σατζάρα, κοντά στην πόλη της Τιβεριάδας. Κάποιοι συγγενείς κατέληξαν στη Συρία. Η γιαγιά της, Ουμ Αλί, και τα παιδιά της εγκαταστάθηκαν στην Κάτω Γαλιλαία, στο νέο κράτος του Ισραήλ. Μετά από δύο χρόνια στρατιωτικής διακυβέρνησης υπό το εκκολαπτόμενο καθεστώς, τους δόθηκε η ισραηλινή υπηκοότητα. «Όταν προέρχεσαι από αυτήν τη γη, αυτήν τη γη που εν μέρει χάθηκε», λέει η Χιάμ, «η σχέση σου μαζί της δεν είναι σαν αυτή οποιουδήποτε άλλου ανθρώπου στον κόσμο που δεν κινδυνεύει από μια τόσο βαριά απώλεια».

Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη Χιάμ ήταν ότι έπρεπε να πρωταγωνιστήσει η ίδια στην ταινία. «Το να βρίσκεσαι μπροστά στην κάμερα με τόσο ευθύ και μετωπικό τρόπο, απαντώντας σε προσωπικές ερωτήσεις για τη ζωή σου, για το παρελθόν σου, για την οικογένειά σου... νιώθεις ότι θέτεις τους πάντες σε κίνδυνο, και πρώτα απ' όλα τον εαυτό σου. Είμαι ηθοποιός, μπαίνω στο σώμα των χαρακτήρων μου όταν παίζω, αλλά ποτέ στο δικό μου σώμα. Αυτή ήταν μια διαφορετική άσκηση, με την οποία αρχικά δεν ένιωθα άνετα».

Τελικά, όπως λέει, βρήκε μια νέα εκφραστική «γλώσσα» με τη βοήθεια της κόρης της. Η Λίνα ανέπτυξε μια ισχυρότερη αίσθηση του τι ήθελε, και η Χιάμ είχε τη δική της επιφοίτηση: «Ξαφνικά με κατέλαβε το συναίσθημα ότι ήταν καθήκον μου να συμμετάσχω στην ταινία της Λίνα. Επειδή δεν αφορούσε πραγματικά εμένα. Αφορούσε το πώς εντάχθηκα σε μια ιστορία τεσσάρων γενεών γυναικών. Η Λίνα διερευνά την ιστορία και τη συλλογική μνήμη αυτών των γυναικών, για το πώς επηρέασαν η μία την άλλη – κι εγώ είμαι μέρος της αλυσίδας. Δεν μπορώ να σπάσω αυτή την αλυσίδα. Δεν έχω το δικαίωμα να τη σπάσω».

Τρεις φορές κατά τη διάρκεια της ταινίας η Χιάμ μάς τοποθετεί στη γεωγραφία της περιοχής, δείχνοντας τα σύνορα που φαίνονται στο βάθος: εκεί είναι η Συρία, εκεί είναι ο Λίβανος, εκεί είναι η Ιορδανία. «Στη Νάκμπα, οι άνθρωποι έχασαν τόσα πολλά, και μέρος της κληρονομιάς μου είναι αυτή η απώλεια. Η μητέρα μου έζησε, ενστικτωδώς, μαζί με τη μητέρα της, εκείνη την έξοδο – βάδισαν κυριολεκτικά μαζί στην εξορία». Καθ' όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ισραηλινά στρατεύματα παραμονεύουν στο παρασκήνιο. Στρατιώτες εμφανίζονται σε πλάνα από μια εκδρομή στην Ιερουσαλήμ τη δεκαετία του '90 και σε ένα πλάνο της Χιάμ να κάθεται δίπλα στα νερά της λίμνης Τιβεριάδας. «Το μάτι του θεατή πηγαίνει αυτόματα στην έντονη στρατιωτική παρουσία. Είναι πανταχού παρούσα, είναι μέρος της καθημερινής ζωής».

Με περισσότερους από 36.000 Παλαιστίνιους να έχουν σφαγιαστεί μέχρι στιγμής, με περισσότερους από 2 εκατομμύρια εκτοπισμένους και χωρίς ορατό τέλος στη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ, δεν μπορεί κανείς να μην αισθανθεί ότι παρακολουθούμε την καταστροφή του 1948 να επαναλαμβάνεται σε βιομηχανική κλίμακα. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Γάζας είναι πρόσφυγες από άλλα μέρη της Παλαιστίνης, εκτοπισμένοι όπως η οικογένεια της Χιάμ Αμπάς το 1948, που, όπως λέει η ίδια, «θα μπορούσαν άνετα να είναι πρόσφυγες στη Γάζα. Ήταν απλώς τυχαίο ότι αυτές οι γυναίκες έμεναν εκεί που έμεναν».

«Παρ’ όλα αυτά», συνεχίζει, «ο κόσμος έχει δεχτεί την ταινία ως ένα δώρο αγάπης. Με το να μιλάμε για τους Παλαιστίνιους με αυτόν τον τρόπο, και όχι μόνο με όρους θανάτου, λιμού ή καταστροφής, μπορούσαμε να νιώσουμε την ανακούφιση που αισθάνθηκε το κοινό από αυτή την πλευρά της ιστορίας. Και αυτές οι αντιδράσεις γίνονταν όλο και πιο έντονες – παρά τις δυσκολίες, παρά τον πόλεμο που κλιμακωνόταν, παρά τις τρομακτικές απώλειες, το αιματοκύλισμα χωρίς τέλος, τα σκοτωμένα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τους εκτοπισμένους… η υποδοχή από τον κόσμο ήταν αυτό που μας έδωσε δύναμη να συνεχίσουμε». 

Με στοιχεία από The Guardian

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ναν Γκόλντιν ντρέπεται για όσα συμβαίνουν στη Γάζα και λέει: «Ζούμε ανατριχιαστικές εποχές μακαρθισμού»

Εικαστικά / «Ζούμε ανατριχιαστικές εποχές μακαρθισμού»: Η Ναν Γκόλντιν ντρέπεται για όσα συμβαίνουν στη Γάζα

Το έργο της Γκόλντιν «Sisters, Saints, Sibyls» καταπιάνεται με την ιστορία της μεγαλύτερης αδελφής της, της Μπάρμπαρα, ενός έξυπνου και ανυπότακτου παιδιού που στάλθηκε σε ορφανοτροφεία, αναμορφωτήρια και ψυχιατρικά ιδρύματα στην εφηβεία και αυτοκτόνησε το 1965, σε ηλικία μόλις 19 ετών.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο χορευταράς Τομ Χίντλστον στο «Η ζωή του Τσακ» και 8 ακόμα λόγοι να πας σινεμά

Οθόνες / Οι φιγούρες του Τομ Χίντλστον και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Στίβεν Κινγκ, η επιστροφή του Ντάρεν Αρονόφσκι, η καλύτερη ταινία του Κουροσάβα σε επανέκδοση και το τέταρτο μέρος της σειράς ταινιών θρίλερ «Το Κάλεσμα» – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
«Η φωνή της Χιντ Ρατζάμπ» ζωντανεύει στη Βενετία

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Η φωνή της Χιντ Ρατζάμπ» ζωντανεύει στη Βενετία

Έκκληση από τους συντελεστές της ταινίας της Κάουτερ Μπεν Χάνια να σταματήσουν επιτέλους οι δολοφονίες παιδιών στη Γάζα, με αφορμή το σπαρακτικό τηλεφώνημα της 6χρονης Παλαιστίνιας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
A House of Dynamite

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «House of Dynamite»: Η Κάθριν Μπίγκελοου πατάει το κουμπί – και μας κόβει την ανάσα

Με χειρουργική ακρίβεια, η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με Όσκαρ σκηνοθεσίας μας πείθει ανατριχιαστικά για τον επικείμενο πυρηνικό όλεθρο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ο μάγος του Κρεμλίνου

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Ο μάγος του Κρεμλίνου»: Ο ρυθμιστής του Πούτιν δεν χωρά σε ταινία

Πίσω από το ψυχρό πρόσωπο της εξουσίας, κρύβεται ο ψίθυρος ενός σύγχρονου Ρασπούτιν. Ο Ολιβιέ Ασαγιάς τον ακολουθεί – αλλά μήπως τον πρόδωσε η φόρμα;
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
No other choice

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «No other choice»: Η ταινία που θα οδηγήσει τον Παρκ Τσαν-γουκ στα Όσκαρ

Ο Κορεάτης σκηνοθέτης παραμένει ένας από τους μεγάλους σύγχρονους κινηματογραφιστές, αν και η αντικαπιταλιστική του σάτιρα «No other choice» δεν είναι η καλύτερή του ταινία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Είναι σαν να κάνεις τον Δράκουλα χορτοφάγο»: Γιατί το σέξι τέρας του Φρανκενστάιν που παίζει ο Τζέικομπ Ελόρντι είναι λάθος

Οθόνες / Γιατί το σέξι τέρας του νέου «Φρανκενστάιν» είναι λάθος

Στη διασκευή του κλασικού μυθιστορήματος της Μέρι Σέλεϊ από τον Γκιγιέρμο ντελ Τόρο πρωταγωνιστεί ο «εξωφρενικά όμορφος» Τζέικομπ Ελόρντι στον ρόλο του τέρατος – πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα μια ταινία χωρίς ειρμό. 
THE LIFO TEAM
O Στίβεν Κινγκ στο σινεμά: Οι 10 καλύτερες μεταφορές

Οθόνες / O Στίβεν Κινγκ στο σινεμά: Οι 10 καλύτερες μεταφορές

Είναι εντυπωσιακός ο αριθμός διασκευών του έργου του δημοφιλούς συγγραφέα που θα δούμε στο πανί, στο γυαλί και στο σανίδι, κι αυτό στάθηκε αφορμή για ένα αφιέρωμα στις καλύτερες ταινίες που ενέπνευσαν τα γραπτά του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Φρανκενστάιν: Ένα θεσπέσιο μελόδραμα που σε παρασύρει και σε ματώνει

Ανταπόκριση από τη Βενετία / Φρανκενστάιν: Ένα θεσπέσιο μελόδραμα που σε παρασύρει και σε ματώνει

O Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο θα έκανε την Μέρι Σέλεϊ περήφανη. Ο δικός του Φρανκενστάιν κατορθώνει να μην προδώσει το πνεύμα του πολυδιασκευασμένου μυθιστορήματός της.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
After the Hunt: Το #MeToo στα χέρια του Λούκα Γκουαντανίνο είναι μια μπερδεμένη υπόθεση

Ανταπόκριση από τη Βενετία / After the Hunt: Το #MeToo στα χέρια του Γκουαντανίνο είναι μια μπερδεμένη υπόθεση

Ο Λούκα Γκουαντανίνο νοσταλγεί τη χαμένη τέχνη του διαλόγου, αλλά το After the Hunt χάνει το δίκιο του στην ακαδημαϊκή φλυαρία και τις σεναριακές αστοχίες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα του γάμου δύσκολα: 10 ταινίες για να δείτε μετά το «Ρόουζ εναντίον Ρόουζ»

Οθόνες / Όλα του γάμου δύσκολα: 10 ταινίες για να δείτε μετά το «Ρόουζ εναντίον Ρόουζ»

Από το «Awful Truth» του Λίο ΜακΚάρεϊ στο «Gone Girl» του Ντέιβιντ Φίντσερ κι από τις μπεργκμανικές «Σκηνές από έναν γάμο» στο «Revolutionary Road» του Σαμ Μέντες, ανατρέχουμε σε δέκα ταινίες για όσους ενώθηκαν ενώπιον Θεού κι ανθρώπων «μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος».   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΒΟΥΓΟΝΙΑ

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Βουγονία»: Κριτική για τη νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου

«Είναι περιπέτεια η "Βουγονία", fun και πιο περίπλοκη απ’ ότι δείχνει» - Ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος καταγράφει τις εντυπώσεις του από την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας στο 82ο Φεστιβάλ Βενετίας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

Οθόνες / Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

«Το άτακτο αγόρι του βρετανικού σινεμά βρήκε τον δρόμο του σε ώριμες επιλογές, είτε παίζοντας κάποιον αδυσώπητο κακό είτε αφήνοντας τα λακωνικά του διακριτικά σαν στάμπα, όνομα και πράγμα, σε σύντομες εμφανίσεις – εννοείται πως έχει υποδυθεί και τον διάβολο!»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Οθόνες / The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Η ταινία σημάδεψε μια γενιά εφήβων που φαντασιώνονταν ότι θα αντιστεκόντουσαν ηρωικά στους νταήδες που τους κακοποιούσαν καθημερινά. Και τώρα, ο μύθος επιστρέφει για έκτη φορά στην οθόνη, με πρωταγωνιστές τον Τζάκι Τσαν και τον Ραλφ Μάτσιο
THE LIFO TEAM
Ο άνθρωπος που έφερε την μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Daily / Ο άνθρωπος που έφερε τη μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Το ντοκιμαντέρ «Sunday Best: The untold story of Ed Sullivan» αναδεικνύει τη συμβολή του Εντ Σάλιβαν και της δημοφιλέστατης τηλεοπτικής εκπομπής του στην ανάδειξη τεράστιων μορφών της μαύρης μουσικής, από τη Nίνα Σιμόν και τον Τζέιμς Μπράουν μέχρι την Tίνα Τέρνερ και τον Στίβι Γουόντερ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ