Έχω μια φίλη από το Ιράν, τη Φεριάλ. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο της Τεχεράνης και τώρα συνεχίζει τις σπουδές της στην Ευρώπη. Δε σκέφτεται να επαναπατριστεί γιατί στη Δύση μπορεί να απολαύσει όλα όσα αναζητάει στη ζωή της. Η κοσμοαντίληψή της συγκρούεται άμεσα με το πρότυπο της Ιρανής που προωθεί το ισλαμικό καθεστώς. Όταν καθίσαμε να γευματίσουμε σε αθηναϊκό εστιατόριο μου εξήγησε τον βαθμό υπαρξιακής δυσκολίας που αντιμετώπιζε στον Ιράν παρόλο που δεν προκαλούσε με τις καθημερινές της επιλογές. Διηγήθηκε διάφορα περιστατικά όπως τη σύλληψή της στον δρόμο επειδή το χετζάμπ (ισλαμική γυναικεία αμφίεση) της δεν ήταν ορθό. Την ρώτησα κατά πόσο είχε παρεκτραπεί από τον νόμο, αν είχε ακάλυπτο το μισό κεφάλι ή είχε ανεβάσει τα μανίκια του manteau μέχρι τους αγκώνες επειδή έκανε ζέστη. Μου πε «Όχι, μόνο δυό τσουλούφια είχαν βγει από το μαντήλι». Στο αστυνομικό τμήμα της έκανα την τυπική ανάκριση που κάνουν σε αυτές τις περιπτώσεις. Την εξέτασαν σχετικά με το τελετουργικό της προσευχής, ποιο χέρι πρέπει να σηκώσει πρώτα στο ύψος του στήθους – το δεξί ή το αριστερό – τις ακριβείς κινήσεις, πόσοι είναι οι ιμάμηδες και διάφορα χωρία του Κορανίου. Δεν ήξερε να απαντήσει σε τίποτα. Την επόμενη ημέρα ο εργοδότης της, της τηλεφώνησε πως έχασε τη δουλειά της κατόπιν πιέσεως των αρχών. Έκτοτε η Φεριάλ δε κατάφερε να προσληφθεί κάπου νόμιμα και αναγκαστικά κατέφυγε στη μαύρη απασχόληση παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα αγγλικών και διακοσμώντας βιτρίνες καταστημάτων. Όταν συγκέντρωσε το απαιτούμενο ποσό έφυγε για την Ευρώπη.
«Γιατί οι δικές μας πατρίδες που χουν τόσο τεράστιο πολιτισμό και ιστορία κατάντησαν έτσι;». Από όσο θυμάμαι δεν της απάντησα. Η Φεριάλ είναι Ιρανή και εγώ Ελληνοϊρανός. Σε αντίθεση με εκείνη, φέρω μέσα μου δυό περηφάνιες και δυό ντροπές μαζί.
Μετά από όλα αυτά και αφού μου εξιστόρησε τα διάφορα περιστατικά άρχισε να με ρωτάει για την Ελλάδα της Κρίσης. Όταν ολοκλήρωσα και γω την παράθεσή μου, αναφώνησε με πηγαίο καημό «Γιατί οι δικές μας πατρίδες που χουν τόσο τεράστιο πολιτισμό και ιστορία κατάντησαν έτσι;».
Από όσο θυμάμαι δεν της απάντησα. Η Φεριάλ είναι Ιρανή και εγώ Ελληνοϊρανός. Σε αντίθεση με εκείνη, φέρω μέσα μου δυό περηφάνιες και δυό ντροπές μαζί. Θα απαντούσα στη Φεριάλ αλλά δεν είχα όρεξη να συνεχίσω γιατί η πρότερη κουβέντα με είχε ψυχοπλακώσει. Θα της έλεγα πως πρέπει να συνεχίσουμε να αντιδράμε δημιουργικά εμφορούμενοι από τους μεγάλους άντρες και τις μεγάλες γυναίκες των τόπων μας. Σε κάθε κατάπτωση να απαντάμε με περισσότερο έργο, περισσότερη δημιουργία, υπέρβαση και εξαγνισμό.
Οι δύο κοινωνίες μοιάζουν και διαφέρουν αρκετά αλλά λογαριάζοντας πιστεύω πως συγκλίνουν σε περισσότερα. Οι Έλληνες σε λιγότερο βαθμό και οι Ιρανοί περισσότερο, είναι συντηρητικοί. Δεν εννοώ τον συντηρητισμό με την έννοια της καταπολέμησης των ψυχοκτόνων ενδοιασμών αλλά της καθήλωσης σε στεγανά και νόρμες. Πολύ δύσκολα θέλουμε να αλλάξουν τα πράγματα τριγύρω μας, πολύ δύσκολα θα διεκδικήσουμε το ρίσκο, θα πειραματιστούμε, ίσως επειδή ζητάμε την ασφάλεια της μόνιμης κατάστασης κι ας διακρίνουμε πως αυτή ξεθωριάζει.
Με τους Ιρανούς τσακώνομαι συχνά γιατί ως ''ξένος'' αποσυναρμολογώ τη στάση τους με ξένα μάτια. Βλέπω σε αυτούς καταστάσεις που έχουν πετσώσει στη νοοτροπία τους, οι ίδιοι έχουν εθιστεί και δεν παρατηρούν. Όταν τους θίγω τις ενδογενείς αγκυλώσεις τους, δεν το παραδέχονται και αποδίδουν όλες τις κακοτοπιές στον ξένο δάκτυλο.
Ο νόμος σου επιτρέπει να πάρεις μέχρι τέσσερις συζύγους αλλά εσύ γιατί το κάνεις; Δεν έχεις καμιά εσωτερική αντίσταση;
Είναι φρικτοί οδηγοί. Όποιο καθεστώς κι αν σε κυβερνάει εσύ ξέρεις: στρίβω σημαίνει βγάζω φλας.
Ήθελα να πω στη Φεριάλ πως ως λαοί έχουμε χάσει τη ψυχραιμία μας και δεν είμαστε κύριοι του εαυτού μας αλλά ευθυνόφοβοι. Δυστυχώς, όπως στην περίπτωσή της, τα χλωρά καίγονται με τα ξερά.
Παρά τις παθογένειες και τις δυσκολίες, οι δύο λαοί θα επιβιώσουν όπως κατάφεραν μέχρι στις μέρες. Οι Ιρανοί είναι εφτάψυχοι. Όσοι και να τους κατακτούν εκείνοι παρεισφρέουν στον νέο κρατικό μηχανισμό και στο τέλος εξιρανίζουν τους κατακτητές τους.
Οι αξιωματικοί του Μεγάλου Αλεξάνδρου εξέφρασαν τη δυσφορία τους προς τον στρατηλάτη όταν εκείνος υιοθέτησε το βασιλικό πρωτόκολλο των Αχαιμενιδών και άρχισε να φοράει την ενδυμασία των ιρανών αυτοκρατόρων. Οι Αββασίδες διόρισαν Ιρανούς πρωθυπουργούς και υπουργούς στις κυβερνήσεις τους όπως και οι μεταγενέστεροι Σελτζούκοι και οι μογγόλοι Τιμουρίδες ενώ οι Οθωμανοί δεν κατάφεραν ποτέ να επεκταθούν προς το ιρανικό οροπέδιο. Αργότερα, το Ιράν δεν έγινε ποτέ αποικία των δυτικών δυνάμεων αλλά η ανακάλυψη των πετρελαϊκών κοιτασμάτων δελέασε τη Δύση για να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της.
Οι δυναστείες και τα καθεστώτα καταρρέουν και στη θέση τους γεννιούνται νέα. Άλλοτε η αλλαγή είναι ήπια και άλλοτε ρηξικέλευθη. Σε σημαντικό βαθμό, το στίγμα της νέας διαφοροποίησης εντυπώνεται στις Ιρανές, όπως συνέβη και με την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.
Επέλεξα να παρουσιάσω συνοπτικά την πολυτάραχη και συνεχώς μεταβαλλόμενη ιστορία των Ιρανών μέσω μιας σειράς vintage φωτογραφιών από επίδειξη γυναικείων ενδυμάτων στο προεπαναστατικό Ιράν. Ο σχεδιαστής και οι συντελεστές βασιζόμενοι σε αρχαία γλυπτά, επιτοίχια και γκραβούρες δημιούργησαν μια σειρά ρούχων που αντικατοπτρίζουν την κάθε εποχή.
σχόλια