Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ελλάδα: η μεσαία τάξη

Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ελλάδα: η μεσαία τάξη Facebook Twitter
Η αποδομημένη από την κρίση μεσαία τάξη συνέχισε και συνεχίζει να εκφράζει την πλήρη απροθυμία της πλειονότητας της ελληνικής κοινωνίας να γίνει Βενεζουέλα, παρά τις προθέσεις πολλών από αυτούς που διαφέντευσαν τις τύχες της τα τελευταία χρόνια.
5

Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και με αποκορύφωμα την τρέχουσα προεκλογική περίοδο η κοινωνική τάξη, η οποία ήταν στιγματισμένη και επιστημονικά υποτιμημένη για χρόνια, ανάγεται, ρητορικά τουλάχιστον, σε πρωταγωνιστή. Πρόκειται, βέβαια, για τη μεσαία τάξη, αυτή που για δεκαετίες στον πολιτικό λόγο αριστερών και δεξιών διανοουμένων έπαιρνε την ονομασία «μικροαστισμός» ή «μικροαστίλα», με σκοπό να καταδειχτεί ο μπάσταρδος χαρακτήρας της.

Η μη καθαρότητα των υλικών και συμβολικών συνθηκών ύπαρξής των «μικροαστών» τούς υποβάθμιζε για πολύ καιρό στον δημόσιο λόγο στο καθεστώς της αφάνειας, αφού η ταυτότητά τους δεν μπορούσε να αναμετρηθεί με την αυθεντικότητα είτε της αστικής είτε της εργατικής τάξης. Ο Ντίνος Ηλιόπουλος στον «Δράκο» του Νίκου Κούνδουρου θα είναι πάντα η πρώτη χαρακτηριστική ενσάρκωση αυτού του ματαιωμένου απ' όλα ανθρωπάκου, αυτού που ακόμα και το φλερτ με το κοινωνικό περιθώριο θα τον οδηγήσει στον θάνατο.

Πολιτικός συντηρητισμός, άσκοπος καταναλωτισμός, ηθική αλλοτρίωση, κιτς ή ευτελής αισθητική είναι τα στοιχεία που τόσο η επιστημονική όσο και η ευρύτερη συζήτηση απέδιδε κυρίως στη μεταπολιτευτική μεσαία τάξη τις σπάνιες περιπτώσεις που καταδεχόταν να ρίξει μια ματιά στις θολές και ακατάτακτες ταυτότητες που αυτή παρήγε. Η αμερικανική κοινωνιολογία, που με κριτικό αλλά και εμβριθή τρόπο έστρεψε έγκαιρα τα φώτα στο πιο σημαντικό κοινωνικό υποκείμενο της μεταπολεμικής εποχής, ποτέ δεν βρήκε ιδιαίτερη απήχηση στην Ελλάδα, όπως και στην Ευρώπη ευρύτερα, αφού σε μεγάλο βαθμό κυριάρχησε το (νεο)μαρξιστικό παράδειγμα όσον αφορά τη μελέτη της κοινωνικής διαστρωμάτωσης.

Τα μεσοστρώματα έγιναν οι ιδανικοί φορείς της εξατομίκευσης, οι βασικοί εκφραστές μιας εποχής κατά την οποία οι διαφορές συγκροτούνται και καταγράφονται περισσότερο σε ατομικό επίπεδο, με βάση έναν κοινό άξονα συμβολικής και φαντασιακής αναφοράς που κάλλιστα θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε καταναλωτική ή ποπ κουλτούρα.

Η ταύτιση των παλιών μικροαστών του Μεσοπολέμου με τα νέα δυναμικά μεσοστρώματα των μεταπολεμικών χρόνων υπήρξε ο κανόνας που οδήγησε σε μια πολύ αυστηρή κριτική των τελευταίων και μια πολύ ελλιπή, αν όχι εντελώς άστοχη κατανόησή τους. Ποτέ δεν έγινε αντιληπτό ότι τα νέα μεσαία στρώματα, παρά τη μεγάλη τους αποσύνθεση, συγκρότησαν έναν πλουραλιστικό χώρο με κύρια χαρακτηριστικά τη μεγάλη κοινωνική κινητικότητα και τη δυνατότητα να αλλάζουν τον εαυτό τους, να κάνουν «κωλοτούμπες», με μικρό ή μεγάλο κόστος.

Η ρευστότητα και ο πολυμορφισμός των σύγχρονων μεσοστρωμάτων αποτέλεσαν τον βασικό λόγο υποτίμησής τους έναντι των πιο ξεκάθαρων ταυτοτήτων του «λαϊκού» ή του «αστικού». Οι παλιές συλλογικές διαφορές, εξαιτίας των παμφάγων πολιτισμικών και πολιτικών έξεων της μεσαίας τάξης, έπαψαν να έχουν μεγάλη και σταθερή σημασία. Τα μεσοστρώματα έγιναν οι ιδανικοί φορείς της εξατομίκευσης, οι βασικοί εκφραστές μιας εποχής κατά την οποία οι διαφορές συγκροτούνται και καταγράφονται περισσότερο σε ατομικό επίπεδο, με βάση έναν κοινό άξονα συμβολικής και φαντασιακής αναφοράς που κάλλιστα θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε καταναλωτική ή ποπ κουλτούρα.

Το αποτέλεσμα που προέκυψε στην Ελλάδα, όπως και διεθνώς, από την ανάδυση των νέων μεσοστρώματων δεν είναι ο περιβόητος «μαζάνθρωπος» αλλά μια ευρύχωρη τάξη που γίνεται ο βασικός φορέας του εκδημοκρατισμού στο πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο. Εδώ η έννοια του εκδημοκρατισμού πρέπει να νοηθεί ευρέως ως η δυνατότητα πρόσβασης και συμμετοχής σε αγαθά που κάποτε, για λόγους θεσμικούς ή οικονομικούς, αποτελούσαν περιορισμένα δικαιώματα: απόλαυση (σεξουαλική, ταξιδιωτική, προσωπική), εκπαίδευση, κατανάλωση, γοητεία.

Ο δημόσιος λόγος, δεκαετίες πριν από την έλευση της κρίσης, δεν ήθελε να κατανοήσει και να μιλήσει για τη μεσαία τάξη ως τον βασικό φορέα της εξατομίκευσης και του εκδημοκρατισμού. Στις εγχώριες κοινωνικές επιστήμες δεν υπάρχουν μελέτες για τον μέσο άνθρωπο και τον τρόπο ζωής του, αφού αυτός θεωρείται ασήμαντος μπροστά στην αποθέωση που γνώρισε και γνωρίζει το κοινωνικό περιθώριο και τα εμφύλια τραύματα.

Το γεγονός ότι κυριάρχησε η υποτιμητική ρητορική περί «μικροαστών» στην Ελλάδα είχε ως αποτέλεσμα να παραβλεφθεί πλήρως το ότι η εγχώρια μεσαία τάξη απέκτησε δυναμικά χαρακτηριστικά, δεν αποτελούσε μια εξ ορισμού συντηρητική τάξη που αναζητά αποκλειστικά την ασφάλεια, αλλά μπήκε στον αστερισμό της (αντισυμβατικής πολλές φορές) επιθυμίας που δημιουργεί η κοινωνική κινητικότητα.

Το παρελθόν της «επίπλαστης ευημερίας» της ελληνικής μεσαίας τάξης δεν ήταν καθόλου φανταστικό, παρ' ότι μπορεί να προήλθε με ελαφρά καθυστέρηση σε σχέση με άλλες χώρες ή να συγκροτήθηκε πάνω σε οικονομικές βάσεις λιγότερο αξιόπιστες και βιώσιμες. Η νοσταλγία αυτής της ευημερίας μπορεί να οδήγησε σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις και αυτοκαταστροφικές επιλογές την τελευταία δεκαετία.

Αυτή, όμως, πάντα έβαζε και το όριο και την πυξίδα της (δυτικής) κοινωνικής πραγματικότητας στην οποία το μεγάλο μέρος των Ελλήνων ήθελε να ανήκει έστω και με μεγάλες θυσίες. Η αποδομημένη από την κρίση μεσαία τάξη συνέχισε και συνεχίζει να εκφράζει την πλήρη απροθυμία της πλειονότητας της ελληνικής κοινωνίας να γίνει Βενεζουέλα, παρά τις προθέσεις πολλών από αυτούς που διαφέντευσαν τις τύχες της τα τελευταία χρόνια.

Στη σύγχρονη Ελλάδα τα κοινωνικά και πολιτισμικά βιώματα και οι επιθυμίες έρχονται σε αντίθεση με τον επικρατούντα πολιτικό και οικονομικό αρχαϊσμό (την εμμονή σε παραδοσιακές δομές) και αμφισβητούν τις ερμηνείες που βλέπουν στην Ελλάδα μια διαχρονική επικράτηση ορισμένων «ενστίκτων» καθυστέρησης. Παρά το αναχρονιστικό πλαίσιο που συχνά αναπαράγεται και στηρίζεται από το οικονομικό περιβάλλον, το κράτος και το πολιτικό σύστημα, οι εμπειρίες των υποκειμένων από τη δεκαετία του 1980 και ύστερα ‒και ιδιαίτερα εκείνων που ανήκουν στην αόρατη μεσαία τάξη‒ ακολουθούν αντίθετες διαδρομές που θα συνεχίσουν να μας εκπλήσσουν όσο δεν αναπτύσσουμε τα κατάλληλα εργαλεία για να καταλάβουμε τις αντιφάσεις του μέσου Έλληνα και της μέσης Ελληνίδας, αντιφάσεις που δεν θέλει να απεμπολήσει στο όνομα της οποιασδήποτε καθαρότητας.


Ο ιδεολογικός θρήνος που ακούγεται σήμερα για τη μεσαία τάξη, ακόμα και από όσους επί χρόνια την έβριζαν, δεν είναι ο πιο αξιόπιστος για να καταλάβουμε αυτό που μας συνέβη και μας συμβαίνει. Η σύνθεση των ομιλητών στο επερχόμενο συνέδριο του e κύκλος για την ανασύσταση της μεσαίας τάξης υπόσχεται επιτέλους μια διαφορετική βάση αφετηρίας, τη σοβαρή ενασχόληση με το σημαντικότερο φάντασμα των καιρών μας.

Στήλες
5

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μικροαστοί και «νοικοκύρηδες»: Ποιοι είναι και πώς ζουν στην Ελλάδα

Ελλάδα / Μικροαστοί και «νοικοκύρηδες»: Ποιοι είναι και πώς ζουν στην Ελλάδα

Αυτοαπασχόληση, μικροϊδιοκτησία, «στενές σχέσεις» με το δημόσιο, πληγές από την κρίση: Η επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και επιστημονική διευθύντρια του ΙΝΕΜΥ, Βάλια Αρανίτου, μελετά την εξέλιξη της Ελληνικής μεσαίας τάξης στο νέο της συγγραφικό πόνημα
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιώργος Παμπούκης: «Το δίπολο δεξιά - αριστερά έχει χάσει κάθε λόγο ύπαρξης»

Κίνηση ιδεών / Γιώργος Παμπούκης: «Το δίπολο δεξιά - αριστερά έχει χάσει κάθε λόγο ύπαρξης»

Στο τελευταίο του πόνημα «Τα απομεινάρια του φανατισμού - Πώς οι παρωχημένες εμμονές περί αριστεράς και δεξιάς στιγματίζουν ακόμη τη ζωή μας», ο σημαντικός στοχαστής διερευνά την εμμονική προσκόλληση στον διαχωρισμό αριστερής και δεξιάς ιδεολογίας
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

3 σχόλια
Η μεσαία τάξη στην Ελλάδα δεν πρόλαβε να αποκτήσει ταξική συνείδηση.Άσε που οι δύο άλλες τάξεις την μισούσαν. Η μεν από σνομπαρία, η άλλη από κόμπλεξ κατωτερότητας διότι στην εποχή της κουτάλας δεν πρόλαβε να ανέλθει.Πέραν τούτου η μεσαία τάξη δεν κολλάει στο μοδάτο αφήγημα "προλετάριος = καταπιεζόμενος vs αστός = καταπιεστής".Είναι αστείο διότι στην Ελλάδα κάνουμε μαρξιστικές παραδοχές που δεν έχουν καμία σχέση με την εδώ αλήθεια. Πχ η έννοια του αστού στην Ελλάδα δηλώνει αποκλειστικά και μόνο τόπο καταγωγής. Όχι ταξική καταγωγή/συνείδηση. Στην Ελλάδα ο αστός είναι ο καταγόμενος από το άστυ και όχι ο μπουρζουάς. Και αυτό διότι δεν συνέτρεξαν ποτέ οι συνθήκες που είχε ο Μαρξ στο μυαλό του και που εντός τους αναπτυσσόταν η αστική τάξη. Και μόλαταύτα ακόμα και στα ευγενεστέρων προθέσεων πονήματα γίνεται αυτό το λογικό σφάλμα.Στην Ελλάδα η μεσαία τάξη είναι οι αστοί. Είναι οι κάτοικοι των πόλεων. Η ραχοκοκαλιά του έθνους. Από το Παγκράτι στους Αμπελόκηπους και από τα Πατήσια στο Γαλάτσι αυτή είναι η αστική τάξη.Αυτό που αποκαλεί ένας μαρξιστής "αστική τάξη" μένει στη Φιλοθέη και στη Γλυφάδα. Ούτε αυτοί όμως έχουν κατά Μαρξ ταξική συνείδηση διότι και αυτών οι παππούδες ήταν τζομπαναραίοι.Δεν έχουμε εδώ γόνους, δεύτερης και τρίτης γενιάς, βιομηχάνων και μεγαλογεωκτημόνων. Αν θέλαμε να τους ψάξουμε θα βρίσκαμε 50-100 ανθρώπους με το ζόρι. Και οι μισοί κατεβαίνουν με τον Σύριζα (Κόκκαλης) και τις παραφυάδες του (Στράτου). Άντε κατάλαβε εσύ τώρα...
Μπράβο για το κείμενο, ακριβώς έτσι είναι, δεν υπήρξε ποτέ αστική τάξη, η οποία προσδιορίζεται και από μια παιδεία που εδώ δεν υπάρχει πουθενά!
Η -προχρονοληγημένη (1983)- συνεισφορά του Δήμου Μούτση στον διάλογο περί μεσαίας τάξης :Εμείς η μεσαία τάξηείμεθα η μόνη τάξημε έντιμη συνείδηση εθνική.Παρασυρόμενοι όμως απ' τις άλλες τάξειςστα νοήματα και στις πράξειςδίνουμε χροιά πολιτική.Ε, για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες και γενικώς!Και όπως είναι φυσικό η μεσαία τάξηθέλει και εκείνη λιγάκι να διατάξει,να γίνει άρχουσα δηλαδή!Στην κλειδαρότρυπα σκυμμένηκαι το χέρι στην τσέπη,χρόνια τώρα περιμένει και βλέπει,όμως την εμποδίζει ένα κλειδί!Και τούτο εδώ είναι ένα μικρό παιδίπου τρυπάει το μπαλόνι του με δυο καρφιά,για να τρομάξει αυτό τον κύριοπου καπνίζει το τσιμπούκι του και γκούχου γκουχκαι που ρωτάει το μηχάνημαπου μας λέει την αλήθεια εκατό φορές:ότι για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες γενικώς!Και τον δικό μου τον καημό τώρα ποιος να τον μάθειπου έχω κάτσει πάνω σε ένα αγκάθικαι τη βρίσκω κάπως μαζοχιστικά;Όλα ωραία και στο βάθος κήποςπληροφορίες; Κίτρινος ο τύποςκαι νομίζω πως τη βάψαμε κανονικά!Και τούτη δω η εφημερίδαμοιάζει τέντα στην αυλόπορταπου σκιάζει το μικρό παιδίπου τρυπάει το μπαλόνι του με δυο καρφιά,για να τρομάξει αυτό τον κύριοπου καπνίζει το τσιμπούκι του και γκούχου γκουχκαι που ρωτάει το μηχάνημαπου μας λέει την αλήθεια εκατό φορές:ότι για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες γενικώς!Το να λέει όμως κανένας την αλήθειαείναι μια πολύ κακή συνήθειαπου αν την έχεις την πληρώνεις κάπως ακριβά...Αλλά από δω παιδιά αρχίζει άλλη ιστορία,άλλο κεφαλαίο και στην ουσίακάτι τέτοια δε λέγονται τραγουδιστά.Και ιδού εγώ μονάχος,αγκαλιά με την κιθάρα μουνα τραγουδάω για την εφημερίδα,τέντα στην αυλόπορταπου σκιάζει το μικρό παιδίπου τρυπάει το μπαλόνι του με δυο καρφιάγια να τρομάξει αυτό τον κύριοπου καπνίζει το τσιμπούκι του και γκούχου γκουχκαι που ρωτάει το μηχάνημαπου μας λέει την αλήθεια εκατό φορές:ότι για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες γενικώς...
Η -προχρονοληγημένη (1983)- συνεισφορά του Δήμου Μούτση στον διάλογο περί μεσαίας τάξης :Εμείς η μεσαία τάξηείμεθα η μόνη τάξημε έντιμη συνείδηση εθνική.Παρασυρόμενοι όμως απ' τις άλλες τάξειςστα νοήματα και στις πράξειςδίνουμε χροιά πολιτική.Ε, για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες και γενικώς!Και όπως είναι φυσικό η μεσαία τάξηθέλει και εκείνη λιγάκι να διατάξει,να γίνει άρχουσα δηλαδή!Στην κλειδαρότρυπα σκυμμένηκαι το χέρι στην τσέπη,χρόνια τώρα περιμένει και βλέπει,όμως την εμποδίζει ένα κλειδί!Και τούτο εδώ είναι ένα μικρό παιδίπου τρυπάει το μπαλόνι του με δυο καρφιά,για να τρομάξει αυτό τον κύριοπου καπνίζει το τσιμπούκι του και γκούχου γκουχκαι που ρωτάει το μηχάνημαπου μας λέει την αλήθεια εκατό φορές:ότι για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες γενικώς!Και τον δικό μου τον καημό τώρα ποιος να τον μάθειπου έχω κάτσει πάνω σε ένα αγκάθικαι τη βρίσκω κάπως μαζοχιστικά;Όλα ωραία και στο βάθος κήποςπληροφορίες; Κίτρινος ο τύποςκαι νομίζω πως τη βάψαμε κανονικά!Και τούτη δω η εφημερίδαμοιάζει τέντα στην αυλόπορταπου σκιάζει το μικρό παιδίπου τρυπάει το μπαλόνι του με δυο καρφιά,για να τρομάξει αυτό τον κύριοπου καπνίζει το τσιμπούκι του και γκούχου γκουχκαι που ρωτάει το μηχάνημαπου μας λέει την αλήθεια εκατό φορές:ότι για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες γενικώς!Το να λέει όμως κανένας την αλήθειαείναι μια πολύ κακή συνήθειαπου αν την έχεις την πληρώνεις κάπως ακριβά...Αλλά από δω παιδιά αρχίζει άλλη ιστορία,άλλο κεφαλαίο και στην ουσίακάτι τέτοια δε λέγονται τραγουδιστά.Και ιδού εγώ μονάχος,αγκαλιά με την κιθάρα μουνα τραγουδάω για την εφημερίδα,τέντα στην αυλόπορταπου σκιάζει το μικρό παιδίπου τρυπάει το μπαλόνι του με δυο καρφιάγια να τρομάξει αυτό τον κύριοπου καπνίζει το τσιμπούκι του και γκούχου γκουχκαι που ρωτάει το μηχάνημαπου μας λέει την αλήθεια εκατό φορές:ότι για όλα φταίνε οι γκόμενες,οι πρώην και οι επόμενες,ανώνυμες και επώνυμες γενικώς...
Πέραν των νοημάτων είναι και άριστο δείγμα επισωρευτικής (cumulative) στιχουργικής δομής. Άπειρα χρόνια έχω να το ακούσω (από το λύκειο ίσως) αλλά διαβάζω τους στίχους και το ακούω στο κεφάλι μου.