Εγκώμιο της κούρασης
Του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου
Οταν κουράζομαι πολύ και σαν να χάνω επαφή, αυτοματικά κάνω switch σε μια παλιά νωχέλεια. Συνήθως αράζω κάπου και στις λεπτομέρειες ανακαλύπτω καθεδρικούς ναούς. Καθετί μικρό και ασήμαντο μου φαίνεται μεγάλο, πλήρες και συναρπαστικό. Και κουρασμένος, γίνομαι λιγάκι πιο ελεύθερος. Ας καίγονται τα terabytes σαν πυρετός – είμαι στις φραουλένιες πεδιάδες του κάψιμου. Εδώ, οι πέρδικες βαδίζουν σιγανά και το ρυάκι του ζεν κατεβάζει καμέλιες από τον πύργο των εργατών. Η ζωή είναι απλή, όπως παλιά (...)
Τείνω να πιστέψω ότι η Κούραση γενικώς υπήρξε τόσο απεχθής ως κατάσταση του ανθρώπου, όχι διότι είναι ακριβώς δυσάρεστη αλλά διότι είναι αντιπαραγωγική και –επιτρέψτε μου ξανά– αντιεξουσιαστική. Πέρα από ακραίες περιπτώσεις, όπου η υπερκόπωση φτάνει στην αρρώστια, οι πιο ελαφρές μορφές κούρασης, έτσι όπως σπρώχνουν τον άνθρωπο έξω από τον κλοιό της εργασίας, έξω στα χωράφια, έχουν κάτι περίπου ποιητικό. Ανυπότακτο και ποιητικό.
Δεν είναι καινούργια πράγματα αυτά. Από τη μέλαινα χολή του Ιπποκράτη που προκαλούσε δυσθυμία, φόβο και εν τέλει μελαγχολία, μέχρι τον Αριστοτέλη που στο «Μελαγχολία και ιδιοφυΐα» (εκδ. Άγρα) αναρωτιέται «Για ποιον λόγο όλοι όσοι έχουν αναδειχθεί εξαίρετοι στη φιλοσοφία ή στην πολιτική ή στην ποίηση ή στις τέχνες είναι εµφανώς µελαγχολικοί;», οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η Κούραση της καρδιάς, τα πεσμένα κέφια της ύπαρξης, είναι γνώρισμα των ποιητών και δεν πρέπει να δαιμονοποιείται, διότι είναι απλώς έκκριση ενός χυμού. Δεν φταίει ο άνθρωπος, αλλά κάτι οργανικό, στο σώμα του. Όπως όταν σπάει, ας πούμε, μια ηρωίδα του Τενεσί Ουίλιαμς. Αυτή η σακατεμένη μουσική που βγαίνει από τη νευρασθένειά της, έτσι όπως είναι ανίκανη να κάνει την παραμικρή πρακτική κίνηση, πόσο μάλλον δουλειά, έχει κάτι καλλιτεχνικό εν τη δυσπραγία του.
Δεν είναι τυχαίο ότι συνήθως κουρασμένοι και μελαγχολικοί είναι οι άεργοι αστοί στις ελληνικές ταινίες - που κι αυτοί δεν βασανίζονται από το μεροδούλι μεροφάι : (L' ennui: η ακηδία των αστών, η έλλειψη ενθουσιασμού, κάτι από English Malady, η πολυτελής θλίψη, το να ανιάς χωρίς διακριτό αίτιο, οι άλλοι να σε λένε κακομαθημένο παλιοκόριτσο, αλλά εσύ να πνίγεσαι, να θες να φωνάξεις πάνω από τη φυλακή της Εκάλης, να είσαι αεροσυνοδός και να πλήττεις πάνω απ' τις πόλεις, μια αίσθηση κούρασης στα μέλη, ατονίας στα νεύρα, ένας έρωτας που σ' αρέσει το σεξ του αλλά βαριέσαι την κλινοπάλη του, τραγούδια του Χατζηνάσιου, του Πιτσιλαδή, το να είσαι ιδεώδης εν τη λύπη σου, classy εν τη μελαγχολία σου, καπνός και σκοτς εκεί που τραγουδά η Κανελλίδου, μια μυστική αρρώστια, ένα λεπτοφυές μαράζι – και άλλα πολλά). Ή δεν έχω δίκιο; Ας το συζητήσουμε.
