Τα τελευταία χρόνια η μεγάλη έκρηξη στις κυκλοφορίες του είδους που οι Αγγλοσάξονες ονομάζουν «non-fiction» έκανε δημοφιλές έναν νέο τύπο βιβλίου, αυτόν που ασχολείται με θέματα ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος, με την ιστορία του ανθρώπου και την επιστήμη γενικά, αλλά και πιο ειδικά, με τόσο μεγάλο εύρος θεματικών ενοτήτων, που είναι δύσκολο να ταξινομηθεί ακόμα και στα ράφια των βιβλιοπωλείων.
Ως «Ιστορία-Ανθρωπολογία-Εθνολογία» μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ουσιαστικά ή άτυπα πολλά από τα επιστημονικά βιβλία που κυκλοφορούν τα οποία, στην πραγματικότητα, είναι «επιστημονική λογοτεχνία» ή «αφηγηματικά δοκίμια», όπως τα βιβλία του καθηγητή Γιουβάλ Νώε Χαράρι, του πιο δημοφιλούς non fiction συγγραφέα παγκοσμίως την τελευταία δεκαετία), από το Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου και το Homo Deus: Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος μέχρι το 21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα (και τα τρία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια), που αναφέρονται στην ιστορία του ανθρώπινου γένους και τον οραματισμό ενός δυστοπικού μέλλοντος, όπου ο έμφρων άνθρωπος θα αντικατασταθεί από τον άνθρωπο-θεό και τις προκλήσεις του παρόντος αντίστοιχα.
Ως «Ιστορία-Ανθρωπολογία-Εθνολογία» μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ουσιαστικά ή άτυπα πολλά από τα επιστημονικά βιβλία που κυκλοφορούν τα οποία, στην πραγματικότητα, είναι «επιστημονική λογοτεχνία» ή «αφηγηματικά δοκίμια»
Με το μέλλον της ανθρωπότητας ασχολείται και ο Βρετανός John Higgs στο νέο του, αισιόδοξο βιβλίο «Το μέλλον αρχίζει εδώ και τώρα: Περιπέτειες στον 21ο αιώνα» (Μεταίχμιο), που μας καλεί να ανακαλύψουμε γιατί δεν πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στις προβλέψεις της επιστημονικής φαντασίας, γιατί η φύση δεν είναι τόσο αβοήθητη όσο υποθέτουμε και γιατί η δύναμη που μας ωθεί να δημιουργήσουμε δεν θα αυτοματοποιηθεί ποτέ.
Στο προηγούμενο βιβλίο του, «Ο αιώνας των μεγάλων αλλαγών - Κατανοώντας τις αντιφάσεις και τις προκλήσεις του 20ού αιώνα» (Μεταίχμιο), είχε κάνει μια εναλλακτική εξιστόρηση ενός αιώνα αμφιλεγόμενου, του οποίου οι συνέπειες φαίνονται σε κάθε τομέα της σύγχρονης καθημερινότητας.
Ένα βιβλίο που προσφέρει μια νέα οπτική του αντίκτυπου της ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη μας και ένα ξεχωριστό ταξίδι στη σχέση μας με το σκοτάδι, την ταφή και όσα κείτονται κάτω από την επιφάνεια τόσο του τόπου όσο και του νου είναι η Υπογαία του Ρόμπερτ Μακφάρλαν (Μεταίχμιο), ένα από τα πιο φιλόδοξα αφηγηματικά δοκίμια της εποχής μας.
Τους νόμους της φύσης προσπαθεί να εξηγήσει με απλό και κατανοητό τρόπο, αλλά και χιούμορ, ο κορυφαίος νομπελίστας φυσικός Richard Feynman στο βιβλίο του Ο χαρακτήρας του φυσικού νόμου (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), ενώ ο Ιταλός γιατρός και ανθρωπολόγος Τσεζάρε Λομπρόζο, στον Εγκληματία Άνθρωπο (Κάκτος), μελετάει τη συμπεριφορά των φυτών και κυρίως των ζώων στις εκδηλώσεις της εγκληματικής κληρονομικότητας, στα εγκλήματα των αγρίων, στην παραβατικότητα της παιδικής ηλικίας, στις επιδράσεις του περιβάλλοντος και στα αποτελέσματα της αγωγής του ποινικού κολασμού σε μία από τις πιο σοβαρές μελέτες που έχουν γίνει για το τι ωθεί κάποιον να αποκτήσει εγκληματική συμπεριφορά.
Ένα από τα πολύ ξεχωριστά βιβλία που έχουν γραφτεί για την κατανόηση του ανθρώπινου σώματος και των λειτουργιών του είναι το Σώμα: Ένας ταξιδιωτικός οδηγός του Bill Bryson (Μεταίχμιο), ένα απολαυστικό και εμπεριστατωμένο εγχειρίδιο για να κατανοήσει κανείς πώς λειτουργεί, πώς αυτοθεραπεύεται και πώς μπορεί να «χαλάσει» το πιο πολύτιμο «εργαλείο» μας.
Εξαιρετικό (και πολύ χρήσιμο) ανάγνωσμα είναι, επίσης, το βιβλίο του Gottfried Schatz Βιολογία, ένας κήπος γεμάτος θαύματα (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), που δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως «γιατί δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας και σε τι διαφέρουμε από τους χιμπατζήδες; Πώς μετατρέπεται σε αχαλίνωτο Δον Ζουάν ένας μονογαμικός αρουραίος και πώς επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας ουσίες όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη ή η κοκαΐνη; Γιατί στον πόλεμο κατά των μικροβίων χαμένοι θα είμαστε πάντα εμείς; Τι πληροφορίες μάς δίνουν για τη ζωή σε άλλους πλανήτες οι διαστημοσυσκευές που έχουμε στείλει;», μεταφέροντάς μας στον αόρατο κήπο της μοριακής και κυτταρικής βιολογίας, της βιοχημείας και της γενετικής, στον κήπο της αυτογνωσίας μας.
Τέλος, ο Θρίαμβος της αδικίας των Saez Emmanuel και Zucman Gabriel (Πόλις) είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο με υπότιτλο «Πώς οι πλούσιοι αποφεύγουν τους φόρους και πώς θα τους κάνουμε να πληρώσουν». Στην Αμερική οι ανισότητες έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο, εξαιτίας ενός απολύτως άδικου φορολογικού συστήματος. Για πρώτη φορά εδώ και εκατό χρόνια οι Αμερικανοί δισεκατομμυριούχοι πληρώνουν τους λιγότερους φόρους –ανάλογα με τα εισοδήματά τους– σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη κοινωνική ομάδα, ενώ οι Αμερικανοί της εργατικής τάξης πληρώνουν τους περισσότερους. Ο Θρίαμβος της Αδικίας, έργο δύο οικονομολόγων που έφεραν επανάσταση στη μελέτη των ανισοτήτων, εξετάζει διεξοδικά και με ακρίβεια αυτήν τη μεγάλη και δραματική ανατροπή.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
