Οι παλιότεροι θυμάστε ότι η Ελλάδα δεν μπήκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) αλλά στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), η οποία κατόπιν μετεξελίχθη σε Ε.Ε. Αυτό που λίγοι θυμούνται είναι το πρώτο επιστημονικό συνέδριο που στόχο είχε τη συζήτηση για το πώς θα δημιουργούνταν μια μελλοντική ΕΟΚ, ποιοι θα ήταν οι στόχοι της, οι κεντρικοί άξονες της λειτουργίας της, οι συμμετέχουσες σε αυτήν ευρωπαϊκές χώρες κ.λπ.
Το συνέδριο είχε τον τίτλο «Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα» και διοργανώθηκε στο Βερολίνο από την Ένωση Επιχειρηματιών και Βιομηχάνων Βερολίνου. Προσήλθαν και μίλησαν πολλοί οικονομολόγοι από χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ιταλία, Σκανδιναβία), επιχειρηματίες, τραπεζίτες, πολιτικοί, εκπρόσωποι της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας κ.λπ. (*)
Στην εισαγωγή του, ο πρόεδρος της διοργανώτριας ένωσης, ο κ. Heinrich Hunke, αναφέρθηκε στην ανάγκη υπέρβασης του απλοϊκού αγγλοσαξονικού μοντέλου της αχαλίνωτης αγοράς και δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας που θα έδινε στους λαούς της Ευρώπης την ευκαιρία να υλοποιήσουν το αρχέγονο όνειρο ενός κοινού ευρωπαϊκού ιδεώδους.
Κατόπιν, μίλησε ο κ. Walther Funk, υπουργός Οικονομικών και πρόεδρος τότε της Κεντρικής Τράπεζας. Έδωσε μεγάλη έμφαση στην ιδέα ενός «φυσικού νόμου εξέλιξης», ο οποίος απαιτούσε την κατάργηση των δασμών στα ευρωπαϊκά σύνορα, την ελεύθερη μεταφορά κεφαλαίων και αγαθών, την εναρμόνιση των κανονισμών και ρυθμιστικών πλαισίων των αγορών. Εξήγησε πως όπως η ενοποίηση της Γερμανίας κατά τον 19ο αιώνα και της Ιταλίας στις αρχές του 20ού ήταν φυσική εξέλιξη της διαδικασίας δημιουργίας σύγχρονων κοινωνιών της αγοράς, για τον ίδιο ακριβώς λόγο απαιτούνταν η επέκταση αυτών των ενοποιήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Για να γίνει, όμως, αυτή η ενοποίηση σωστά και να καταστεί βιώσιμη η ενωμένη Ευρώπη, συμπλήρωσε ο κ. Funk, «απαιτείται να υπερβούμε την ιδέα της αυτόνομης εγωιστικής δράσης ατόμων που κινητοποιούνται αποκλειστικά από το ιδιωτικό τους συμφέρον». Η ενωμένη Ευρώπη, κατέληξε, «απαιτεί κοινωνική συνείδηση». «Δεν θα είναι εύκολο. Θα αποδειχθεί πιο δύσκολο από την ενοποίηση της Γερμανίας ή της Ιταλίας. Όμως η Ευρωπαϊκή Οικονομική Ένωση θα έρθει επειδή έχει έρθει η ώρα της – και θα στηριχθεί στην επιχειρηματική πρωτοβουλία των ιδιωτών, αλλά, παράλληλα, και στην ορθολογική θεσμική οργάνωση».
Καθώς δεν νομίζω να σας ενδιαφέρει μια λεπτομερής καταγραφή του τι ειπώθηκε από τους υπόλοιπους συμμετέχοντες σε εκείνη την πρώτη επιστημονική, θεσμική και πολιτική συνάντηση με θέμα την Ευρωπαϊκή Οικονομική Ένωση, θα αναφερθώ μόνο στους τίτλους μερικών από τις κεντρικές εισηγήσεις:
«Το οικονομικό πρόσωπο της νέας Ευρώπης»
«Η πορεία προς μια Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα»
«Κοινή Ευρωπαϊκή Αγροτική Πολιτική»
«Η απασχόληση στην Ευρώπη»
«Η Ευρωπαϊκή Βιομηχανία»
«Συνθήκες εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών»
«Νομισματικά ζητήματα και το ερώτημα κοινού νομίσματος»
«Το μέγα ερώτημα: Η Ευρώπη αποτελεί γεωγραφική έννοια ή πολιτική πραγματικότητα;»
Δεν ξέρω αν το καταλάβατε, αλλά το συνέδριο αυτό πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο εν έτει... 1942. Ο υπουργός Funk δεν ήταν άλλος από τον Τσάρο της Οικονομίας επί Αδόλφου Χίτλερ. Οι συμμετέχοντες μη Γερμανοί επιστήμονες και ιθύνοντες προέρχονταν από πολιτικές δυνάμεις τύπου Quisling (π.χ. στελέχη της κυβέρνησης του Vichy).
Γιατί σας παρουσίασα τα πιο πάνω; Σε καμιά περίπτωση δεν θέλω να υπονοήσω πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τις ρίζες της στο ναζιστικό καθεστώς. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Όχι, ο λόγος είναι άλλος: πρώτον, από μόνο του το γεγονός ότι οι ναζί είχαν ήδη αρχίσει να σχεδιάζουν μια Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα με τον ίδιο τίτλο και με λίγο-πολύ το ίδιο σκεπτικό δεν είναι άνευ σημασίας. Δεύτερον, επειδή πρέπει να τελειώνουμε με τον μύθο ότι η Ε.Ε. που έχουμε, και η οποία δημιουργήθηκε με δημοκρατικές διαδικασίες (αντίθετα με εκείνη που σκόπευαν να φτιάξουν οι ναζί), είναι μοναδικά συναφής με τις δημοκρατικές διαδικασίες. Τρίτον, καταδεικνύουν ότι πολλά σκοτεινά συμφέροντα και μισανθρωπικές στοχεύσεις μπορούν να κρυφτούν κάλλιστα πίσω από τον ιδεολογικό μανδύα μιας από-πάνω-προς-τα-κάτω Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης.
Ως ευρωπαϊστής που θέλει να δει την Ευρώπη να μετατρέπεται στο κοινό σπίτι των λαών της Ευρώπης, χωρίς σύνορα και εθνικισμούς, με τρομάζει η πορεία της σημερινής Ευρώπης και φοβάμαι ότι, έχοντας ξεχάσει τα μαθήματα της Ιστορίας, πορευόμαστε προς έναν νέο αυταρχισμό που δικαιολογεί τον ουσιαστικό παραμερισμό της δημοκρατίας με επιχειρήματα τα οποία έχουν ξανα-ακουστεί σε χαλεπούς καιρούς.
(*) Βλ. Walter Lipgens (επιμέλεια), Documents on the History of Economic Integration (De Gruyter, Berlin and New York, 1985)
σχόλια