Ό,τι να πεις για την Ελλάδα, δεν έχουν εξαχρειωθεί τόσο οι θεσμοί ώστε να αφήσουν κάποιον άνθρωπο να πεθάνει, ακόμα κι αν δεν τους χαρίζει κάστανο... Εικονογράφηση: Ατελιέ/ LIFO

1.

Γιατί η αξία της ανθρώπινης ζωής και η προστασία της είναι η απόλυτη προτεραιότητα. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για έναν νέο άνθρωπο που παρανόμησε αλλά δεν εγκλημάτησε.

2.

Γιατί αποδείχθηκε ξανά ότι ακόμα κι ένα αδύναμο, υποσιτισμένο, «γυμνό» αλλά αποφασισμένο σώμα μπορεί να σταματήσει στρατούς ολόκληρους.

3.

Γιατί μαζί με τον Ρωμανό «νίκησε», τρόπον τινά, στο πεδίο του αυτοσεβασμού τουλάχιστον, μια ολόκληρη γενιά: Αυτή που αφύπνισε με δραματικό τρόπο η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από αστυνομικό τον Δεκέμβριο του '08 για να έρθει, αμέσως μετά, αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη δοκιμασία που γνώρισε ο τόπος της σε καιρό ειρήνης, με απαγορευτικό διαρκείας σε διεκδικήσεις και όνειρα κι έναν βρυκολακιασμένο εργασιακό μεσαίωνα σε πλήρη εξέλιξη.

Όσοι του συμπαρασταθήκαμε δεν το κάναμε κατ' ανάγκη για τις ιδέες του, με τις οποίες πολλοί πιθανότατα διαφωνούμε ριζικά, αλλά για το δίκαιο των αιτημάτων του και την εκδικητική, δυσανάλογη με το μέγεθος της παραβατικότητας εξουσιαστική αγριότητα απέναντί του. 

4.

Γιατί χάρη στο ανυποχώρητο πείσμα του έγινε πραγματικότητα ένα ευεργετικό μέτρο για πολλούς ακόμα φυλακισμένους που φοιτούν.

5.

Για να φανεί ότι η κοινωνία ή τουλάχιστον ένα υπολογίσιμο κομμάτι της διαθέτει ακόμα ισχυρά συνειδησιακά αντισώματα. Ο αγώνας του Νίκου έγινε πρώτη είδηση παντού, κινητοποίησε αλληλέγγυους από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, συσπείρωσε καλλιτέχνες, συγγραφείς, δημοσιογράφους μέχρι και παλιούς αντιστασιακούς, διεθνοποιήθηκε κι έγινε σύμβολο αντίστασης κι αξιοπρέπειας.

6.

Γιατί όσοι του συμπαρασταθήκαμε δεν το κάναμε κατ' ανάγκη για τις ιδέες του, με τις οποίες πολλοί πιθανότατα διαφωνούμε ριζικά, αλλά για το δίκαιο των αιτημάτων του και την εκδικητική, δυσανάλογη με το μέγεθος της παραβατικότητας εξουσιαστική αγριότητα απέναντί του. Είναι η ίδια εξουσία που κιοτεύει μπροστά σε μεγαλόσχημους διαπλεκόμενους με πολλαπλάσια εγκληματική δράση.

7.

Γιατί ό,τι και να πεις για την Ελλάδα, δεν ξέρω σε ποια άλλη χώρα ένας αναρχικός απεργός πείνας θα γνώριζε τέτοια ευρεία προβολή και στήριξη. Εντάξει, δεν συμπαραστάθηκαν όλοι συνειδητά, σε άλλους μίλησε το συναίσθημα, σε άλλους ο υπολογισμός, άλλοι χρειάζονται απεγνωσμένα ήρωες, άλλοι πάλι επειδή αργούν πολύ κι οι ίδιοι να ενηλικιωθούν, μπορούν να δικαιολογήσουν οτιδήποτε στα άλλα «παιδιά». Και εννοείται ότι υπήρξαν επίσης λόγοι συμπαράστασης μελοδραματικοί, επηρμένοι, «φτηνοί», «δήθεν». Έχει όμως άραγε τόση σημασία; Ή μήπως χρειάζεται να βγάλουμε «δείκτη επαναστατικότητας», όπως αξίωναν κάποιοι άλλοι πυροβολημένοι; Το αποτέλεσμα μετρά. Η ζωή προηγείται της όποιας ιδεολογίας.

8.

Γιατί επίσης, ό,τι να πεις για την Ελλάδα, δεν έχουν εξαχρειωθεί τόσο οι θεσμοί ώστε να αφήσουν κάποιον άνθρωπο αν πεθάνει, ακόμα κι αν δεν τους χαρίζει κάστανο. Η «σκληρή γραμμή» του ακροδεξιού πόλου της ΝΔ δεν πέρασε. Όταν τα πράγματα φτάσανε στο μη παρέκει, υπήρξε διακομματική συναίνεση στην εξεύρεση λύσης. Μέχρι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εντέλει παρενέβη. Κανείς πολιτικός καμιας παράταξης δεν θα άντεχε να χρεωθεί έναν νεκρό πολιτικό κρατούμενο – γιατί, κακά τα ψέματα, σαν τέτοιο τον αντιμετωπίζει η εξουσία κι ας τον δίκασε σαν ποινικό. Ήταν, εννοείται, και το αυθόρμητο, μαζικό κίνημα συμπαράστασης που τους αιφνιδίασε και τους «έσκιαξε».

Έκανε τους οπαδούς της θεωρίας των άκρων να το τερματίσουν: «Και τι θα γίνει αν ένας καταδικασμένος Χρυσαυγίτης ή ένας βιαστής κάνουν το ίδιο;». Τίποτε απολύτως, ανόητοι στρεψοδίκες.

9.

Γιατί «κόπηκε η χαρά» των λογιών-λογιών ανθρωποφάγων – από την άκρα δεξιά μέχρι τη φιλελεύθερη εκδοχή της – που καθύβριζαν και συκοφαντούσαν χυδαία όλον αυτό τον καιρό τον αγώνα του, ευχόμενοι να το δουν νεκρό το «κωλόπαιδο». Σιγά μην σας πέρναγε.

10.

Γιατί έκανε τους οπαδούς της θεωρίας των άκρων να το τερματίσουν: «Και τι θα γίνει αν ένας καταδικασμένος Χρυσαυγίτης ή ένας βιαστής κάνουν το ίδιο;». Τίποτε απολύτως, ανόητοι στρεψοδίκες. Ποτέ πουθενά στον πλανήτη δεν έκανε φασίστας απεργία πείνας, αφενός γιατί η ανοικονόμητη εγωπάθεια κι ο ναρκισσισμός του θα του το απαγόρευαν, αφετέρου επειδή απαιτεί ένα ηθικό ανάστημα κι ένα ψυχικό σθένος που δεν διαθέτει. Για τους ίδιους λόγους, εξάλλου, δεν είδαμε ούτε θα δούμε ποτέ βιαστές, εγκληματίες, μαφιόζους κ.λπ. απεργούς πείνας. Το εμπεδώσατε;

11.

Γιατί ο νεαρός απεργός πείνας έπρεπε, εκτός από τα πιστεύω του, να απολογηθεί για την ηλικία, την οικογενειακή προέλευση και την κοινωνική του τάξη. Λες κι οι ιδανικοί επαναστάτες είναι οι ηλικιωμένοι λούμπεν προλετάριοι, λες και δεν ήταν γόνοι της αστικής τάξης οι μεγαλύτεροι αμφισβητίες της: Ο Ένγκελς ήταν μεγαλοβιομήχανος, ο Κροπότκιν πρίγκιπας, ο Μπολιβάρ αριστοκράτης, οι Μαρξ, Λένιν, Τρότσκι, Ρόζα Λούξεμπουργκ, Έμα Γκόλντμαν, Εμιλιάνο Ζαπάτα, Τσε και άλλοι πολλοί προέρχονταν από μεσαία κοινωνικά στρώματα. Μόνο o αναρχικός ήρωας του ισπανικού εμφυλίου Μποναβεντούρα Ντουρούτι ήταν, θυμάμαι, κανονικός εργάτης. Δεν βάζω, φυσικά, τον Ρωμανό στο ίδιο επίπεδο, αλλά να μη λέμε χαζά.

12.

Γιατί αυτοί οι γονείς, με την αξιοπρεπέστατη στάση τους όλο αυτό το διάστημα, τη συμπαράσταση και τον απόλυτο σεβασμό που έδειξαν στη θέληση του γιού τους, με όλη την πίκρα και την αγωνία τους, άξιζαν με το παραπάνω να τον κερδίσουν ζωντανό. Όπως άλλωστε και οι γιατροί που τον φρόντιζαν, αφήνοντας εκείνον και μόνο να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο.

13.

Γιατί η «ανάσα ελευθερίας» που γύρεψε – και για τον ίδιο, άλλωστε, ήταν το ουσιαστικό ζητούμενο – ίσως τον βοηθήσει να δει μερικά πράγματα καθαρότερα. Πως όσο κι αν σε πνίγουν η οργή, το δίκιο κι ο πόνος, δεν αξίζει να μακελέψεις και να μακελευτείς κυνηγώντας τη χίμαιρα του σύγχρονου «ένοπλου». Που παρά την τόση μυθοποίησή του και τις ζωές που στοίχισε, δεν προώθησε απολύτως καμία κοινωνική αλλαγή. Αντίθετα, έβγαλε στην παρανομία και κατέστρεψε χιλιάδες ανθρώπους που θα μπορούσαν πολλά να είχαν προσφέρει στον αγώνα για έναν δικαιότερο κόσμο, υπονόμευσε μαζικά κινήματα, ενίσχυσε την κρατική καταστολή – αν η ιστορική μαρτυρία για το γερμανικό αντάρτικο πόλης ή το ιταλικό «θερμό φθινόπωρο» του '77 και ό,τι ακολούθησε δεν αρκεί, ας εντρυφήσει κανείς ψύχραιμα στην ως τώρα «ελληνική εμπειρία». Αυτά ξέρω, αυτά λέω. Καλή λευτεριά, Νίκο.