PODCAST

Υπακοή: Η εύθραυστη στιγμή της υγειονομικής κρίσης

Υπακοή: Η εύθραυστη στιγμή της υγειονομικής κρίσης Facebook Twitter
Σε μια χώρα με την πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας, όπου η εμπιστοσύνη προς τους εκάστοτε κυβερνώντες δεν τρέχει από τα μπατζάκια μας, οι ισορροπίες γίνονται ακόμα πιο λεπτές και εύθραυστες.
7
Ο πιο δυνατός δεν είναι ποτέ αρκετά δυνατός για να είναι πάντα ο κυρίαρχος, αν δεν μετατρέψει τη δύναμή του σε δικαίωμα και την υπακοή σε καθήκον



ΑΥΤΑ ΓΡΑΦΕΙ Ο ΡΟΥΣΟ
σε ένα από τα πιο κρίσιμα αποσπάσματα του «Κοινωνικού Συμβολαίου» του. Ωστόσο, η θαυμαστή πειθαρχία που βλέπουμε αυτές τις μέρες στη χώρα μας –η μετατροπή της υπακοής σε καθήκον– δεν παρέχεται δωρεάν. Χρειάζεται ανταπόδοση. Για να μπορούν οι άνθρωποι να αυτοπεριορίζονται, να δέχονται την πειθαρχία ως ηθική υποχρέωση και όχι ως εξωγενή καταναγκασμό χρειάζεται να εισπράξουν ότι η πειθάρχησή τους δεν υπηρετεί μόνο την αποτελεσματικότητα αλλά και τη δικαιοσύνη. Κανείς δεν ανέχεται εύκολα την άνιση, άδικη αποτελεσματικότητα.

Προϋπόθεση για να αποδεχτούμε τον περιορισμό των ελευθεριών μας είναι να περιορίζονται οι ελευθερίες όλων με δίκαιο και αναλογικό τρόπο. Να υπάρχει ισότητα στον περιορισμό της ελευθερίας μας. Αν περιορίζονται οι ελευθερίες κάποιων, ενώ οι οικονομικές ελευθερίες άλλων μένουν ανέγγιχτες, αν το εισόδημα κάποιων εκμηδενίζεται, ενώ άλλων αυξάνεται ή μένει αλώβητο, τότε η όποια επίκληση ισότητας δεν πείθει. Ενισχύεται η αδικία και τότε η πειθαρχία δεν είναι προϊόν πειθαναγκασμού αλλά απλώς φόβου. Όσο η αδικία μεγαλώνει, τόσο η εμπιστοσύνη μειώνεται. Αν εξατμιστεί, τότε η υπακοή παύει να είναι καθήκον.

Τα μέτρα μπορεί να είναι λογικά και αναγκαία (και τα συγκεκριμένα ασφαλώς είναι), αλλά λόγω της φύσης της κοινωνίας είναι εξ αντικειμένου άνισα. Δηλαδή, για κάποιον που έχει μια μονοκατοικία με κήπο και αυλή, κάποιον που έχει ένα τεσσάρι με μπαλκόνι και κάποιον που ζει σε ένα υπόγειο η καραντίνα είναι τελείως αλλιώς. Σε μια ταξική κοινωνία αυτό ισχύει σε όλα και είναι αναπόφευκτο. Ωστόσο, ο εγκλεισμός το παροξύνει σε βαθμό ανυπόφορο.

Είμαι διατεθειμένος να θεωρήσω θεμιτή τη μείωση του μισθού μου, αρκεί να μη βλέπω δίπλα μου άλλους να πλουτίζουν και ενώ άλλοι καταρρακώνονται.

Χωρίς ένα ελάχιστο, αλλά ικανό απόθεμα εμπιστοσύνης, λοιπόν, ένα σύστημα έκτακτης ανάγκης δεν μπορεί να είναι βιώσιμο. Η κυβέρνηση ως σήμερα κερδίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών, διότι ανταποκρίθηκε έγκαιρα και αποτελεσματικά στην πρόκληση της αντιμετώπισης του ιού. Για την ώρα τουλάχιστον. Αυτό είναι κρίσιμο και αναγκαίο. Δεν είναι αρκετό όμως.

Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στη διαχείριση του περιορισμού της ελευθερίας με τρόπο δίκαιο και αναλογικό έναντι όλων των πολιτών: ο διπλασιασμός του νοσηλίου κλίνης ΜΕΘ σε ιδιωτικές κλινικές, η συνέχιση του τεστ από ιδιώτες προς κέρδος και η διάθεση υπέρογκων ποσών για ανάγκες επικοινωνίας είναι τα πιο κραυγαλέα παραδείγματα. Όχι τα μόνα, ωστόσο.


Είμαι διατεθειμένος να θεωρήσω θεμιτή τη μείωση του μισθού μου, αρκεί να μη βλέπω δίπλα μου άλλους να πλουτίζουν και ενώ άλλοι καταρρακώνονται. Η αλληλεγγύη στην οικονομική καταρράκωση των ανθρώπων είναι ηθικό καθήκον, σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 5 του Συντάγματός μας: «Oι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους». Χωρίς διακρίσεις, χωρίς εξαιρέσεις, ανάλογα με τις δυνάμεις τους. Αυτό προσδοκώ. Όχι για να είμαι πειθήνιος υπήκοος, αλλά για να είμαι πολίτης μιας κοινότητας που δεν αντέχει μόνο υπομένοντας τα μέτρα αλλά αντέχει και στην κριτική τους.


Την κάθε κριτική. Από πού ακούστηκε ξαφνικά ότι η κριτική πρέπει να είναι «βάσιμη», «υπεύθυνη» ή «καλοπροαίρετη»; Η κριτική είναι ό,τι είναι οι άνθρωποι. Φορέας βάσιμων ή αβάσιμων δοξασιών, υπεύθυνων ή ανεύθυνων προσδοκιών και πάει λέγοντας. Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι σαχλαμάρα νομίζει ‒ και να υπόκειται ως και στη δημόσια χλεύη γι' αυτό. Όταν σφίγγουν, βέβαια, τα πράγματα υπάρχει αυξημένη απαίτηση για σοβαρότητα, αλλά κι αυτό δεν είναι ακαταμάχητο. Η ελαφρότητα είναι ανυπέρβλητη. Πάντως, είναι το μονάκριβο όπλο της κριτικής, που μας επιτρέπει να διακρίνουμε τις μεν από τις δε. Με σιωπή, όπως θέλει ο Ούγγρος πρωθυπουργός, δεν διακρίνει κανείς τίποτα.

Υπακοή: Η εύθραυστη στιγμή της υγειονομικής κρίσης Facebook Twitter
Tα μέτρα δεν τα παίρνει μια κυβέρνηση μόνο στο όνομα της αντιμετώπισης της υγειονομικής απειλής. Τα παίρνει στο όνομα ενός λαού.

Σε μια συνθήκη έκτακτης ανάγκης είναι εύλογο η εκτελεστική εξουσία να παίρνει το πάνω χέρι. Όμως, όσο αναμενόμενο είναι αυτό, άλλο τόσο αναγκαίο είναι να υπάρχει κριτική και συζήτηση. Το να τίθενται διλήμματα είναι η πεμπτουσία της δημοκρατίας. Η κριτική, λοιπόν, είναι στο πρόγραμμα της δημοκρατίας. Απαραιτήτως. Και η διαβούλευση. Σε μια στιγμή παντοκρατορίας της εκτελεστικής εξουσίας και σιγής των άλλων λειτουργιών του πολιτεύματος θα πρέπει να επαγρυπνούμε. Όχι να υφαίνουμε σενάρια καταστροφολογίας, ούτε όμως και να κοιμόμαστε ήσυχοι.


Το γεγονός ότι το ελληνικό Κοινοβούλιο δεν λειτουργεί κανονικά είναι κακή στιγμή της δημοκρατίας μας. Όλοι, και οι πιο αδαείς, κουτσά- στραβά, μάθανε να χειρίζονται μια πλατφόρμα τηλεδιάσκεψης. Γιατί να μην μπορούν οι επιτροπές και η ολομέλεια της Βουλής να λειτουργήσουν έτσι; Όταν η εκτελεστική εξουσία μαθαίνει να λειτουργεί χωρίς έλεγχο εθίζεται και για τον λόγο αυτό η λειτουργία της Βουλής αφορά αποκλειστικά τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας. Ο ηθικά και πολιτικά καταρρακωμένος ελληνικός κοινοβουλευτισμός μπορεί στην πανδημία να βρει το χαμένο του νόημα.

Όταν περιορίζεται η ελευθερία, όπως σήμερα, ο μόνος τρόπος για να αντέξει το δημοκρατικό-φιλελεύθερο κράτος είναι να αυξάνει η ισότητα. Παλιά συνταγή της Γαλλικής Επανάστασης... Διότι, κακά τα ψέματα, τα ατομικά δικαιώματα στη συνθήκη αυτή θα παραβιαστούν. Η πεμπτουσία της έκτακτης ανάγκης είναι η παραβίαση των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Το επίδικο, όμως, πέραν των δικαιωμάτων αυτών καθαυτά, αφορά το αίτημα του δημοκρατικού αυτοκαθορισμού της κοινότητας.


Δηλαδή, τα μέτρα δεν τα παίρνει μια κυβέρνηση μόνο στο όνομα της αντιμετώπισης της υγειονομικής απειλής. Τα παίρνει στο όνομα ενός λαού. Μιας πολιτικής κοινότητας που της έχει εναποθέσει αυτή την κυριαρχική αρμοδιότητα. Αυτό είναι λαϊκή κυριαρχία. Δηλαδή, τα μέτρα δεν μας επιβάλλονται από μια εξωγενή δύναμη αλλά δι' αντιπροσώπου μάς ανήκουν. Επί της αρχής, λοιπόν, τα μέτρα είναι δικά μας.


Για να μην καταλήξει, ωστόσο, πλασματική η ιδιοκτησία στα μέτρα αυτά, θα πρέπει η κυβέρνηση να λειτουργεί με τέτοιο τρόπο ώστε, έστω και σε αυτή την οριακή στιγμή, να γίνεται ευλαβώς σεβαστό αυτό το αίτημα ‒ όχι ατομικής ελευθερίας ούτε ατομικής ευθύνης (όπως κακώς ακούγεται) αλλά της συλλογικής αλληλεγγύης. 


Τέλος, σε μια χώρα με την πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας, όπου η εμπιστοσύνη προς τους εκάστοτε κυβερνώντες δεν τρέχει από τα μπατζάκια μας, οι ισορροπίες γίνονται ακόμα πιο λεπτές και εύθραυστες.


Η στιγμή της έκτακτης ανάγκης είναι η κατεξοχήν δοκιμασία της κοινότητας να μετατρέψει την υπακοή της σε καθήκον. Αποτελεσματικότητα χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη δεν μετατρέπει την υπακοή σε καθήκον αλλά σε ποδηγέτηση. Κι αυτό κάνει πιο δύσκολη την, ούτως ή άλλως, πολύ δύσκολη επόμενη μέρα.

Στήλες
7

PODCAST

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

NAS: Ο κορωνοϊός ίσως εξαπλώνεται μέσω του αέρα με την «απλή αναπνοή» - Όχι μόνο με βήχα ή φτέρνισμα

Τech & Science / NAS: Ο κορωνοϊός ίσως εξαπλώνεται μέσω του αέρα με την «απλή αναπνοή» - Όχι μόνο με βήχα ή φτέρνισμα

Επιστήμονες της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (NAS) των ΗΠΑ θεωρούν πιθανό ο νέος κορωνοϊός που προκαλεί τη νόσο Covid-19, μπορεί να εξαπλωθεί μέσω του αέρα και της απλής αναπνοής

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Θοδωρής Αντωνόπουλος / Για την έκφραση «Επάγγελμα ομοφυλόφιλος»

Αν θεωρήσουμε την ομοφυλοφιλία επάγγελμα, αξιότιμε κ. συνήγορε, τότε σίγουρα αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στα βαρέα ανθυγιεινά. Τουλάχιστον για όσο μπορούν να δηλητηριάζουν τον δημόσιο λόγο κακοποιητικές απόψεις, αντιλήψεις και πρακτικές, σαν αυτές που είτε εκφέρετε είτε ενθαρρύνετε.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
O βούρκος των ημερών

Στήλες / O βούρκος των ημερών

Σήμερα: Μηνύματα στο αλεξίπτωτο • • • βουλευτική ηπιότητα • • • περιβαλλοντικη καταστροφή στο Ισραήλ • • • δύσκολες μέρες για τον Μακρόν • • • εμβολιαστική ευνοιοκρατία • • • ένας γενναιόδωρος πρώην οδηγός νταλίκας • • • η περιπέτεια της «μυστικής ομιλίας»
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Αρετή Γεωργιλή / Ψάχνοντας τις ευθύνες, ξεχάσαμε τους κακούς

Γιατί όλη αυτή η πολιτική χυδαιότητα που αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από το πραγματικό πρόβλημα και στρέφει τη συζήτηση σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση, στις πλάτες όλων αυτών των παιδιών, που το μόνο που ζητούν είναι δικαίωση και γαλήνη;
ΑΡΕΤΗ ΓΕΩΡΓΙΛΗ
Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Τι διαβάζουμε σήμερα: / Το δίλλημα με τον Κουφοντίνα

Σήμερα: Τα Ζεν της Βαϊκάλης • • • νίκη μεγαλοψυχίας • • • η βία δεν πτοεί (ακόμη) τους Βιρμανούς • • • μια πρώτη δικαίωση • • • οι επίμονοι Ινδοί αγρότες • • • δημοκρατία και πίτσα • • • ένας τιτάνας
ΚΩΣΤΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

6 σχόλια
Να συμπληρώσω ότι περισσότερο τρομάζει όχι η παρούσα συνθήκη των περιορισμών και των απαγορεύσεων, αλλά το κατά πόσον αυτή θα μπορεί να επιβάλλεται ολοένα και πιο εύκολα στο μέλλον, για λόγους πολύ μικρότερης σημασίας.
Εγώ μπερδεύτηκα με το άρθρο σας. Είναι κατά τη γνώμη μου μια στείρα αντιπαράθεση όπως όλες αυτές τις μέρες από φωνές που δεν θέλουν από ιδεολογικούς λόγους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση ως αναγκαία για την δημόσια υγεία. Όλους τους σκεπτόμενους ανθρώπους μας προβληματίζει η επόμενη μέρα. Φιλοσοφικά δεν ξέρω πως λειτουργεί η επιβολή υπακοής. Είμαι πιο ρεαλιστής και με ενδιαφέρει το παρόν. Δεν φοβάμαι την υποταγή γιατί απλά ο άνθρωπος έμφυτα αναζητά την ελευθερία του. Σχεδόν πάντα καταφέραμε να αποτάξουμε τα ολοκληρωτικά καθεστώτα αριστερά και δεξιά. Τώρα σας συγχαίρω για την ανακάλυψη της διαφοράς ανάμεσα σε μια βίλα και ένα ημιυπόγειο αλλά λυπάμαι, υπήρχε και πριν κορωνοιού. Όσο και να θέλει ένα κράτος να είναι δίκαιο προς όλους τους πολίτες πάντα θα υπάρχουν αδικίες. Και πάντα στο όνομα του λαού κάποιοι θα ζουν σε βίλες.
Ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος τους "ήρωες" που παίρναν πρωτοβουλίες στη μάχη τους τιμωρούσε. Ήθελε υπακοή. Ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος ήταν αυτός που έφερε για τελευταία φορά το Βασίλειο των Ρωμαίων στο μέγιστο της ακμής του. Από τότε μόνο έχανε δύναμη. Είτε με τους Κομνηνούς είτε -βέβαια- με τους Άγγελους είτε με τους Δούκες ή τους Παλαιολόγους. Ο τελευταίος των Μακεδόνων που μάλλον δεν ήταν Μακεδόνες.Προς τι αυτή η παρελθοντολογία;Τα αυτονόητα. Κάθε πολίτευμα εδράζεται στην υπακοή των πολιτών του. Των υπηκόων του. Κυρίως σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Υπακοή σε νόμους, σε αρχές.Ξέρω ότι η υπακοή και δη σε ακραία πράγματα, όπως είναι το "βιδώσου σπίτι σου", είναι δύσκολη για όσους φλερτάρουν με την ανυπακοή ως πολιτικό μέσο. Τους τρομάζει -και δικαίως- η επόμενη πίστα.Το μετά.Αυτό που θα έπρεπε να ενδιαφέρει άπαντες -κατά την ταπεινή μου άποψη- δεν είναι η υπακοή. Αλλά το κατά πόσο στις περιόδους μη έκτακτης ανάγκης (δηλ. κανονικότητας) έχουμε επενδύσει σε θεσμούς ελέγχου της κεντρικής εξουσίας. Όσοι συστηματικά βάλλουν κατά της δικαιοσύνης πχ είναι αυτοί που δεν θέλουν έλεγχο στις πράξεις τους. Όσοι έχουν αποδυναμώνουν τις ανεξάρτητες αρχές. Όσοι θέλουν τα σώματα ασφαλείας (συγγνώμη αλλά έτσι αποκαλούνται συλλογικά ο στρατός, η αστυνομία, το λιμενικό, η πυροσβεστική) απλούς διεκπεραιωτές πολιτικών διαταγών και όχι τοποτηρητές του νόμου, της ασφάλειας και της τάξης. Όσοι ακυρώνουν συλλήβδην την εκκλησία μην βλέποντας το τεράστιο φιλανθρωπικό της έργο.Αυτό που θα έπρεπε να θέλει κάποιος, κατά την ταπεινή μου πάντα άποψη, δεν είναι λιγότερη υπακοή ή πιο "υποψιασμένη" υπακοή. Τα πολιτεύματα και οι κοινωνίες δεν ζούνε με συνεχείς αιρέσεις. Αυτό που θα έπρεπε να θέλει κάποιος είναι πιο βαθείς και εδραιωμένοι θεσμοί.Εξάλλου πως τόλεγε ο μακαρίτης ο Σωκράτης; Η γνώμη του επαΐοντος μετράει. Καλή του ώρα.
"δέχονται την πειθαρχία ως ηθική υποχρέωση και όχι ως εξωγενή καταναγκασμό"Εξωγενής και ενδογενής καταναγκασμός (ηθική υποχρέωση). Το ίδιο νόμισμα..Τα δυο σίγουρα μονοπάτια στην πορεία για την ανελευθερία. Είχαμε κάποτε τον Μωυσή να μας υποδείξει της 10 εντολές. Τώρα έχουμε τους "φιλόσοφους" να μας υποδεικνύουν τι είναι ηθικά σωστό.
Μιλήσατε για την πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας, όπου η εμπιστοσύνη προς τους εκάστοτε κυβερνώντες δεν τρέχει από τα μπατζάκια μας κι έχετε εν μέρει δίκιο. Πώς θα κρίνατε το παράδειγμα της Σουηδίας, που φημίζεται για την εμπιστοσύνη των πολιτων της προς τους κυβερνώντες, και ακριβώς αυτό εκμεταλλευόμενη τους συμπεριφέρθηκε σαν αγέλη προτρέποντας τους να συνεχίσουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες να βγαίνουν έξω και να συναθροίζονται; Λέτε επίσης ότι η ταξική φύση της κοινωνίας μας είναι τέτοια που επιτρέπει σε κάποιους να ζουν σε βίλες με πισίνα και σε κάποιους άλλους σε μικρά διαμερίσματα με μπαλκονάκι ή φωταγωγό. Τι είδους φύση θα έπρεπε να έχει η κοινωνία μας ώστε να είναι αταξική και να μη συμβαίνει κάτι τέτοιο και, κυρίως με ποιο πολιτικό καθεστώς;