Η πολύτιμη ελευθερία της κριτικής

Η πολύτιμη ελευθερία της κριτικής Facebook Twitter
Κάποιος κόσμος κινητοποιείται για μια υπόθεση ζωής και θανάτου και ξανασυζητούνται κρίσιμα για όλους μας ζητήματα της ειρήνης, του πολέμου, της δικαιοσύνης και των όρων της σε μια γωνιά του κόσμου. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗ ΓΑΖΑ οι παγκόσμιες αντιδράσεις συνοδεύονται από σοβαρές διαφωνίες και αναστάτωση, ιδίως στον χώρο της διανόησης και των πανεπιστημιακών (αν και όχι τόσο στη χώρα μας). Δεν θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά. Σκοτώνονται άνθρωποι, καταστρέφονται υποδομές, ο «πόλεμος του Ισραήλ με τη Χαμάς» έχει γίνει μια φονική εκστρατεία επί δικαίους και αδίκους και όλο αυτό περιπλέκει τη συζήτηση για τις ρίζες της σύγκρουσης, τον αντισημιτισμό και τον αντισιωνισμό, τις ευθύνες της Δύσης ή των αραβικών κρατών.

Η διαμάχη είναι πολυεπίπεδη και εμπλέκει, όπως είδαμε, και έναν αριθμό νέων ανθρώπων στις χώρες της Ευρώπης και στη Βόρεια Αμερική, ριζοσπαστικούς και αντιπολιτευόμενους χώρους που πολλοί βλέπουν την Παλαιστίνη ως ένα νέο Βιετνάμ.

Λέω πως δεν θα μπορούσε να συμβεί αλλιώς. Και κάτι ακόμα: δεν έχει τόση σημασία αν διαφωνεί κανείς με συγκεκριμένες διατυπώσεις, τη γραμμή της μίας ή της άλλης ανάλυσης ή μεμονωμένα συνθήματα (που φτιάχνουν, ωστόσο, ένα πλαίσιο ερμηνείας των γεγονότων). Το σημαντικό είναι ότι κάποιος κόσμος κινητοποιείται για μια υπόθεση ζωής και θανάτου και ξανασυζητούνται κρίσιμα για όλους μας ζητήματα της ειρήνης, του πολέμου, της δικαιοσύνης και των όρων της σε μια γωνιά του κόσμου.

Υποθέτω ότι η γενίκευση που έχει ηθική βαρύτητα είναι να είμαστε κατά της βαρβαρότητας. Έχουμε ωστόσο μάθει καλά πως η βαρβαρότητα δεν έχει ένα και μόνο πρόσημο, ούτε μια αποκλειστική πηγή προέλευσης.

Στη συγκεκριμένη συγκυρία όμως το χειρότερο θα ήταν η εύκολη απαξίωση και η διάθεση περιστολής του κριτικού λόγου. Όλοι/-ες έχουμε όχι απλώς το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να μη σιωπούμε για εγκλήματα, μαζικές παραβιάσεις δικαιωμάτων, καταχρήσεις εξουσίας και στρατηγικές εκφοβισμού.

Όπως δεν είναι αντισημιτική η απόρριψη των επιλογών του ισραηλινού establishment και της ισοπεδωτικής εκστρατείας στη Γάζα και τώρα στη Ράφα, έτσι δεν είναι «ισλαμοφοβική» και η ρητή εναντίωση στα σχέδια της Χαμάς ή στα «αντιστασιακά» διαπιστευτήρια του Ιράν και των οργανώσεων που ελέγχει. Μπορούμε να είμαστε υπέρ του άμεσου τερματισμού του πολέμου και την ίδια στιγμή να λέμε ότι τα προβλήματα ρύθμισης της ειρήνης και της δικαιοσύνης για τους λαούς είναι σύνθετα, επίπονα και δεν χωρούν στο πρωτόλειο σχήμα «καλοί» vs «κακοί».

Προφανώς και μια τέτοια συζήτηση δεν θα είναι αποστασιοποιημένα ψύχραιμη, ούτε απαλλαγμένη από εντάσεις. Όταν έχεις δίπλα σου μια θερμή ζώνη πολέμου και βίας, οι απόψεις δεν μπορεί να είναι πάντα με διπλωματική αβροφροσύνη και ανεπίληπτη ευγένεια. Το πάθος, ωστόσο, δεν μπορεί να γίνεται δικαιολογία για να κατασκευάζουμε μάχιμες καρικατούρες, όπου οι μεν εμφανίζονται ναζί αντισημίτες και οι δε υποτακτικοί του Νετανιάχου, οι μεν χαμασίτες και οι δε γενοκτόνοι.

Υπάρχουν πολλές δίκαιες ευαισθησίες και μαζί –και δίπλα τους– κάποιες απαράδεκτες θέσεις. Η ευαισθησία για τις ζωές των Παλαιστινίων, για την τύχη των Ισραηλινών ομήρων, για την καταστροφή κρίσιμων υποδομών υγείας και περίθαλψης, για την επισιτιστική κρίση που σκοτώνει κι αυτή. Απαράδεκτη είναι όμως η προγραφή μιας πολυσύνθετης ιστορικής πραγματικότητας όπως ο σιωνισμός (με τις πολλές διαφορετικές εκδοχές του από τις αρχές του εικοστού αιώνα) ως εγκληματικής και ρατσιστικής ιδεολογίας. Και αδικαιολόγητη η ετοιμότητα κάποιων να δουν στα κινήματα αλληλεγγύης στα campus της Ευρώπης ή της Αμερικής έναν μαχητικό αντιεβραϊσμό «παρόμοιο» με των φασιστών.   

Αν ψάξουμε, φυσικά, στις εικόνες ή στα κείμενα (μέσα στο χάος), θα βρούμε αρκετά πειστήρια για τη μία ή την άλλη θέση. Κείμενα που ερμηνεύουν τη λογική του Ισραήλ ως ενσάρκωση της αιώνιας δυτικής-λευκής αποικιοκρατίας ή άρθρα που βλέπουν στις διεθνείς κινητοποιήσεις για την Παλαιστίνη κάποιου είδους αντισημιτικό πογκρόμ, αν όχι μια αριστερο-ισλαμιστική εκστρατεία.

Τέτοιες θέσεις μπορεί να εντυπωσιάζουν μερικούς με την κρυστάλλινη απλότητά τους, δεν πρέπει όμως να υπονομεύουν την ελευθερία της κριτικής των υπολοίπων, όσων δεν συμμεριζόμαστε το απατηλό μεγαλείο της γενίκευσης. Υποθέτω ότι η γενίκευση που έχει ηθική βαρύτητα είναι να είμαστε κατά της βαρβαρότητας. Έχουμε ωστόσο μάθει καλά πως η βαρβαρότητα δεν έχει ένα και μόνο πρόσημο, ούτε μια αποκλειστική πηγή προέλευσης. Υπάρχουν εκδοχές βαρβαρότητας μέσα στον σιωνισμό, στο ριζοσπαστικό Ισλάμ, σε τομείς της παγκόσμιας δεξιάς και δυνάμεις που οι ίδιες αυτοτοποθετούνται στην αριστερά. Βαρβαρότητες στον φιλελεύθερο πρώτο κόσμο και σε καθεστώτα ή κινήματα που ανήκουν στον παγκόσμιο Νότο.

Επιδιώκοντας, τελικά, να σώσουμε το νόημα της αλληλεγγύης στα θύματα της βαρβαρότητας, χρειαζόμαστε ανοιχτές δυνατότητες κριτικής. Παραφράζοντας τον Τόνι Τζαντ, χρειάζεται να μιλάμε για τα «δεινά που μαστίζουν τις χώρες», δίχως απαίτηση να συμμορφωθούν και οι άλλοι, οι φίλοι και συνάδελφοί μας, στα δικά μας μέτρα και σταθμά.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ