Η πολύτιμη ελευθερία της κριτικής

Η πολύτιμη ελευθερία της κριτικής Facebook Twitter
Κάποιος κόσμος κινητοποιείται για μια υπόθεση ζωής και θανάτου και ξανασυζητούνται κρίσιμα για όλους μας ζητήματα της ειρήνης, του πολέμου, της δικαιοσύνης και των όρων της σε μια γωνιά του κόσμου. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗ ΓΑΖΑ οι παγκόσμιες αντιδράσεις συνοδεύονται από σοβαρές διαφωνίες και αναστάτωση, ιδίως στον χώρο της διανόησης και των πανεπιστημιακών (αν και όχι τόσο στη χώρα μας). Δεν θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά. Σκοτώνονται άνθρωποι, καταστρέφονται υποδομές, ο «πόλεμος του Ισραήλ με τη Χαμάς» έχει γίνει μια φονική εκστρατεία επί δικαίους και αδίκους και όλο αυτό περιπλέκει τη συζήτηση για τις ρίζες της σύγκρουσης, τον αντισημιτισμό και τον αντισιωνισμό, τις ευθύνες της Δύσης ή των αραβικών κρατών.

Η διαμάχη είναι πολυεπίπεδη και εμπλέκει, όπως είδαμε, και έναν αριθμό νέων ανθρώπων στις χώρες της Ευρώπης και στη Βόρεια Αμερική, ριζοσπαστικούς και αντιπολιτευόμενους χώρους που πολλοί βλέπουν την Παλαιστίνη ως ένα νέο Βιετνάμ.

Λέω πως δεν θα μπορούσε να συμβεί αλλιώς. Και κάτι ακόμα: δεν έχει τόση σημασία αν διαφωνεί κανείς με συγκεκριμένες διατυπώσεις, τη γραμμή της μίας ή της άλλης ανάλυσης ή μεμονωμένα συνθήματα (που φτιάχνουν, ωστόσο, ένα πλαίσιο ερμηνείας των γεγονότων). Το σημαντικό είναι ότι κάποιος κόσμος κινητοποιείται για μια υπόθεση ζωής και θανάτου και ξανασυζητούνται κρίσιμα για όλους μας ζητήματα της ειρήνης, του πολέμου, της δικαιοσύνης και των όρων της σε μια γωνιά του κόσμου.

Υποθέτω ότι η γενίκευση που έχει ηθική βαρύτητα είναι να είμαστε κατά της βαρβαρότητας. Έχουμε ωστόσο μάθει καλά πως η βαρβαρότητα δεν έχει ένα και μόνο πρόσημο, ούτε μια αποκλειστική πηγή προέλευσης.

Στη συγκεκριμένη συγκυρία όμως το χειρότερο θα ήταν η εύκολη απαξίωση και η διάθεση περιστολής του κριτικού λόγου. Όλοι/-ες έχουμε όχι απλώς το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να μη σιωπούμε για εγκλήματα, μαζικές παραβιάσεις δικαιωμάτων, καταχρήσεις εξουσίας και στρατηγικές εκφοβισμού.

Όπως δεν είναι αντισημιτική η απόρριψη των επιλογών του ισραηλινού establishment και της ισοπεδωτικής εκστρατείας στη Γάζα και τώρα στη Ράφα, έτσι δεν είναι «ισλαμοφοβική» και η ρητή εναντίωση στα σχέδια της Χαμάς ή στα «αντιστασιακά» διαπιστευτήρια του Ιράν και των οργανώσεων που ελέγχει. Μπορούμε να είμαστε υπέρ του άμεσου τερματισμού του πολέμου και την ίδια στιγμή να λέμε ότι τα προβλήματα ρύθμισης της ειρήνης και της δικαιοσύνης για τους λαούς είναι σύνθετα, επίπονα και δεν χωρούν στο πρωτόλειο σχήμα «καλοί» vs «κακοί».

Προφανώς και μια τέτοια συζήτηση δεν θα είναι αποστασιοποιημένα ψύχραιμη, ούτε απαλλαγμένη από εντάσεις. Όταν έχεις δίπλα σου μια θερμή ζώνη πολέμου και βίας, οι απόψεις δεν μπορεί να είναι πάντα με διπλωματική αβροφροσύνη και ανεπίληπτη ευγένεια. Το πάθος, ωστόσο, δεν μπορεί να γίνεται δικαιολογία για να κατασκευάζουμε μάχιμες καρικατούρες, όπου οι μεν εμφανίζονται ναζί αντισημίτες και οι δε υποτακτικοί του Νετανιάχου, οι μεν χαμασίτες και οι δε γενοκτόνοι.

Υπάρχουν πολλές δίκαιες ευαισθησίες και μαζί –και δίπλα τους– κάποιες απαράδεκτες θέσεις. Η ευαισθησία για τις ζωές των Παλαιστινίων, για την τύχη των Ισραηλινών ομήρων, για την καταστροφή κρίσιμων υποδομών υγείας και περίθαλψης, για την επισιτιστική κρίση που σκοτώνει κι αυτή. Απαράδεκτη είναι όμως η προγραφή μιας πολυσύνθετης ιστορικής πραγματικότητας όπως ο σιωνισμός (με τις πολλές διαφορετικές εκδοχές του από τις αρχές του εικοστού αιώνα) ως εγκληματικής και ρατσιστικής ιδεολογίας. Και αδικαιολόγητη η ετοιμότητα κάποιων να δουν στα κινήματα αλληλεγγύης στα campus της Ευρώπης ή της Αμερικής έναν μαχητικό αντιεβραϊσμό «παρόμοιο» με των φασιστών.   

Αν ψάξουμε, φυσικά, στις εικόνες ή στα κείμενα (μέσα στο χάος), θα βρούμε αρκετά πειστήρια για τη μία ή την άλλη θέση. Κείμενα που ερμηνεύουν τη λογική του Ισραήλ ως ενσάρκωση της αιώνιας δυτικής-λευκής αποικιοκρατίας ή άρθρα που βλέπουν στις διεθνείς κινητοποιήσεις για την Παλαιστίνη κάποιου είδους αντισημιτικό πογκρόμ, αν όχι μια αριστερο-ισλαμιστική εκστρατεία.

Τέτοιες θέσεις μπορεί να εντυπωσιάζουν μερικούς με την κρυστάλλινη απλότητά τους, δεν πρέπει όμως να υπονομεύουν την ελευθερία της κριτικής των υπολοίπων, όσων δεν συμμεριζόμαστε το απατηλό μεγαλείο της γενίκευσης. Υποθέτω ότι η γενίκευση που έχει ηθική βαρύτητα είναι να είμαστε κατά της βαρβαρότητας. Έχουμε ωστόσο μάθει καλά πως η βαρβαρότητα δεν έχει ένα και μόνο πρόσημο, ούτε μια αποκλειστική πηγή προέλευσης. Υπάρχουν εκδοχές βαρβαρότητας μέσα στον σιωνισμό, στο ριζοσπαστικό Ισλάμ, σε τομείς της παγκόσμιας δεξιάς και δυνάμεις που οι ίδιες αυτοτοποθετούνται στην αριστερά. Βαρβαρότητες στον φιλελεύθερο πρώτο κόσμο και σε καθεστώτα ή κινήματα που ανήκουν στον παγκόσμιο Νότο.

Επιδιώκοντας, τελικά, να σώσουμε το νόημα της αλληλεγγύης στα θύματα της βαρβαρότητας, χρειαζόμαστε ανοιχτές δυνατότητες κριτικής. Παραφράζοντας τον Τόνι Τζαντ, χρειάζεται να μιλάμε για τα «δεινά που μαστίζουν τις χώρες», δίχως απαίτηση να συμμορφωθούν και οι άλλοι, οι φίλοι και συνάδελφοί μας, στα δικά μας μέτρα και σταθμά.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρης Παρασκευής: «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Οπτική Γωνία / «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, εξηγεί γιατί κάθε φθινόπωρο αυξάνονται οι ιώσεις του αναπνευστικού, ποια είναι η εικόνα του Covid-19 στην Ελλάδα και ποια μέτρα πρέπει να πάρουμε εν όψει του χειμώνα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ