Τα τρόλεϊ, ένα από τα πιο ιστορικά μέσα μαζικής μεταφοράς στην Ελλάδα και στην Αθήνα που ήρθε να αντικαταστήσει το τραμ του 20ου αιώνα, μπαίνουν στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας» μετά το «ξήλωμα» του δικτύου τους.
Τα τρόλεϊ ήρθαν τη δεκαετία του ’50 για να αντικαταστήσουν το τραμ, του οποίου οι γραμμές ξηλώθηκαν για να περάσουν τα καλώδια τους, καλώδια που τώρα, με τη σειρά τους, ξηλώνονται για να ανοίξει ο δρόμος στα σύγχρονα ηλεκτρικά λεωφορεία χωρίς δίκτυο.
Η απόφαση για τη σταδιακή κατάργηση των τρόλεϊ έχει ήδη ληφθεί. Ο αναπληρωτής υπουργός Μεταφορών, Κωνσταντίνος Κυρανάκης, έκρινε ότι πρόκειται για ένα μέσο παρωχημένο σε μια εποχή όπου η ηλεκτροκίνηση εξελίσσεται χωρίς καλώδια και σταθερές υποδομές. Για να συνεχίσουν να λειτουργούν, θα απαιτούνταν επενδύσεις αντίστοιχες με εκείνες που χρειάζονται τα σύγχρονα ηλεκτρικά λεωφορεία - χωρίς, ωστόσο, να προσφέρουν την ίδια ευελιξία.
Τρόλεϊ: Το τέλος μιας εποχής
Με βάση τον σχεδιασμό, το 2027 τα τρόλεϊ θα έχουν αποσυρθεί πλήρως. Η διαδικασία εξελίσσεται σε δύο φάσεις: πρώτα, το ξήλωμα των καλωδίων από το κέντρο της Αθήνας -μια διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει- και έπειτα η πλήρης κατάργηση του μέσου.
Ο ΟΑΣΑ έχει ήδη εκπονήσει σχέδιο απόσυρσης 130 παλαιών τρόλεϊ και αντικατάστασής τους με 100 νέα ηλεκτρικά λεωφορεία, με στόχο έναν στόλο 250 οχημάτων έως το τέλος της δεκαετίας. Η μετάβαση θεωρείται αναγκαία για λόγους κόστους, βιωσιμότητας και ευελιξίας: πολλά τρόλεϊ έχουν ξεπεράσει τα 20 χρόνια ζωής, το εναέριο δίκτυο θεωρείται αισθητικά και λειτουργικά ξεπερασμένο, ενώ η συντήρησή του είναι ακριβή.
Σήμερα, η Αθήνα διαθέτει περίπου 210 τρόλεϊ σε 19 γραμμές και 247 στάσεις, καλύπτοντας συνολικά 390 χιλιόμετρα. Τα περισσότερα οχήματα αποκτήθηκαν μεταξύ 1999 και 2004 και προέρχονται κυρίως από τις Neoplan και Van Hool. Οι παλαιότεροι, ωστόσο, θυμούνται τα ιταλικά Fiat, Alfa Romeo και Lancia που κυριάρχησαν από τη δεκαετία του ’50 έως τα τέλη του ’80, αλλά και τα σοβιετικά Energoma Chexport της περιόδου 1972–1992.
Η τεχνολογία τους ήταν απλή και αξιόπιστη: ηλεκτρική ενέργεια 600V DC μέσω εναέριων καλωδίων και διπλού παντογράφου. Χωρίς βαριές μπαταρίες, τα τρόλεϊ είχαν μικρότερο βάρος και χαμηλότερη κατανάλωση. Από την άλλη, σε περίπτωση διακοπής ρεύματος ή αποσύνδεσης του παντογράφου, το όχημα ακινητοποιούνταν — μια εικόνα γνώριμη σε πολλούς Αθηναίους.
Τρόλεϊ: Από το 1948 έως σήμερα
Το πρώτο τρόλεϊ κυκλοφόρησε στην Ελλάδα στις 27 Ιουλίου 1948 στη γραμμή Πειραιάς–Καστέλλα. Στην Αθήνα, τα πρώτα τρόλεϊ εμφανίζονται το 1953, αντικαθιστώντας σταδιακά το τραμ. Για χρόνια, οι Αθηναίοι τα αποκαλούσαν απλώς «τραμ» και τους οδηγούς «τραμβαγέρηδες».
Από το 1970, τη διαχείριση του δικτύου αναλαμβάνει η ΗΛΠΑΠ, σηματοδοτώντας μια περίοδο επέκτασης. Ωστόσο, η οικονομική κρίση, η έλλειψη ανταλλακτικών και η υποχρηματοδότηση οδήγησαν σε σταδιακή απαξίωση. Η αξιοπιστία του δικτύου μειώθηκε δραστικά, με συχνές βλάβες και καθυστερήσεις.
Ξεχωριστή θέση στην ιστορία κατέχει η «Φαλκονέρα», το μοναδικό ελληνικής κατασκευής τρόλεϊ, που παρουσιάστηκε το 1967 και συνδέθηκε ακόμη και με την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Σήμερα, βρίσκεται παροπλισμένο στα Άνω Λιόσια, σύμβολο μιας εποχής που φεύγει.
Παρά τις αδυναμίες τους, τα τρόλεϊ υπήρξαν για δεκαετίες ήσυχα, αξιόπιστα και καθαρά μέσα μεταφοράς. Συνέδεσαν γειτονιές, έγραψαν ιστορία και έγιναν κομμάτι της καθημερινότητας της πόλης. Και ίσως γι’ αυτό, η αποχώρησή τους δεν είναι απλώς μια τεχνική απόφαση, αλλά το τέλος ενός γνώριμου κεφαλαίου της αστικής Αθήνας.
