Πώς συνδέονται τα social media με τον σχολικό εκφοβισμό;

Αλεξάνδρα Κορωναίου: «Οι βίαιες συμπεριφορές απλώνονται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, στις προνομιούχες συνοικίες, ακόμα και στα σχολεία των “αρίστων”». Facebook Twitter
Υπάρχει ένας «εκφασισμός» της κοινωνίας αλλά και δυνάμεις που αντιστέκονται σε αυτό το φαινόμενο. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

— Ζούμε σε μια εποχή στην οποία κάποια παιδιά δεν μπορούν να διακρίνουν τα όρια μεταξύ σωστού και λάθους;
Κατά την άποψή μου, η βία και η εγκληματικότητα υπήρχαν πάντα στις κοινωνίες και ανάμεσα στους νέους και τα παιδιά. Η λεκτική και μη λεκτική βία –ψυχολογική, σεξουαλική, σωματική– εκφράζονται εντός και εκτός του σχολείου, όπως βλέπουμε στο πρόσφατο πολύ άγριο περιστατικό σε σχολικό οργανισμό «υψηλού κύρους», στον οποίο 15χρονος μαθητής δέθηκε με πετονιά από συμμαθητές του. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό γιατί καταρρίπτει το παραδοσιακό στερεότυπο ότι η βία μεταξύ νέων είναι σχεδόν αποκλειστικά  φαινόμενο με ταξικό πρόσημο (υποβαθμισμένες περιοχές, φτωχά κοινωνικά στρώματα κ.λπ.).

Σήμερα οι βίαιες και εγκληματικές συμπεριφορές απλώνονται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, στις προνομιούχες συνοικίες, ακόμα και στα σχολεία των «αρίστων». Αυτές οι συμπεριφορές εκφράζουν σε γενικές γραμμές μια έντονη τάση για σχέσεις που δεν διαμορφώνονται στη βάση της ισοτιμίας, της αναγνώρισης του άλλου, του σεβασμού της ανθρώπινης προσωπικότητας  αλλά στη βάση της δύναμης, της εξουσίας και της απόλυτης κυριαρχίας πάνω στους άλλους. Υπάρχει ένας «εκφασισμός» της κοινωνίας αλλά και δυνάμεις που αντιστέκονται σε αυτό το φαινόμενο.

portrait
Αλεξάνδρα Κορωναίου, καθηγήτρια του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών

— Ποιοι λόγοι θεωρείτε ότι οδηγούν σήμερα τους νέους στη βία;
Από τις σχετικές έρευνες γνωρίζουμε πως οι συμπεριφορές αυτές εμφανίζουν επαναληπτικότητα, απομόνωση του θύματος που νιώθει ότι είναι αδύναμο να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή που στοχοποιείται για κάποιο χαρακτηριστικό του (π.χ. το βάρος, το ύψος, το χρώμα του δέρματός του, τον σεξουαλικό προσανατολισμό του ή, ακόμα, μια αναπηρία σωματική ή νοητική).

Γενικά, τέτοια φαινόμενα, τα οποία φαίνεται ότι πολλαπλασιάζονται το τελευταίο διάστημα, με βιασμούς ανηλίκων, άγριες συμπλοκές, χρήση ουσιών κ.λπ.,  δείχνουν πως το «διαφορετικό» εξακολουθεί να είναι απειλητικό για τον ψυχισμό και τα κοινωνικά στερεότυπα κάποιων.

Ο ατομοκεντρισμός της νέας εποχής παίζει, επίσης, σημαντικό ρόλο, όπως και η γενικευμένη τάση να βλέπει ο ένας τον άλλον ως «πράγμα». Η εξαντικειμενοποίηση, η εργαλειοποίηση του άλλου τον καθιστά αόρατο, σχεδόν ανύπαρκτο ως ανθρώπινο ον, ως πρόσωπο. Η ρευστή και αβέβαιη εποχή μας, εκτός από την εμπορευματοποίηση των πάντων, έχει καταφέρει να εμπορευματοποιήσει και τον ίδιο τον άνθρωπο, τις ανθρώπινες σχέσεις, τα ανθρώπινα σώματα.

Αυτές οι συμπεριφορές εκφράζουν σε γενικές γραμμές μια έντονη τάση για σχέσεις που δεν διαμορφώνονται στη βάση της ισοτιμίας, της αναγνώρισης του άλλου, του σεβασμού της ανθρώπινης προσωπικότητας  αλλά στη βάση της δύναμης, της εξουσίας και της απόλυτης κυριαρχίας πάνω στους άλλους.

— Πιστεύετε ότι τα social media, όπως για παράδειγμα το ΤikΤok, όπου ανεβαίνουν βίντεο με πράξεις βίας, συμβάλλουν στην έξαρση του φαινομένου; 
Μεγάλη τομή σε σχέση με το παρελθόν αποτελεί μια σύγχρονη μορφή εκφοβισμού που ονομάζεται κυβερνο-εκφοβισμός, διαδικτυακή παρενόχληση, διαδικτυακό bullying. Οι άγριες και απάνθρωπες μορφές αυτού του «νέου» τύπου βίας βασίζονται στη χρήση του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών.

Όλα αυτά τα νέα τεχνολογικά μέσα έκαναν αναμφισβήτητα πιο εύκολη των επικοινωνία και την έκφραση των ανθρώπων. Όμως, καθώς στηρίζονται στην ανωνυμία, ευνόησαν παράλληλα τη διάδοση της «αόρατης» βίας που ασκείται από ορισμένους, γεγονός που τους επιτρέπει να δρουν χωρίς να εντοπίζονται εύκολα. Αυτές οι μορφές βίας επαναλαμβάνονται με μηνύματα «αγνώστου» προελεύσεως, το περιεχόμενο των οποίων βρίθει από απειλές, ύβρεις, εκβιασμούς και ταπεινωτικές εικόνες.

Η κοινωνικοποίηση που γίνεται μέσω του διαδικτυακού κόσμου έχει αναμφισβήτητα θετικές αλλά και αρνητικές όψεις. Εδώ και χρόνια παράγονται και αναπαράγονται σε μαζική κλίμακα «παιχνίδια» στα οποία η εξόντωση ή η σωματική εκμετάλλευση του άλλου είναι ένας ανελέητος «πόλεμος» μεταξύ ατόμων ή ομάδων. Στόχος η εφήμερη ικανοποίηση του θύτη-νικητή, η αποθέωση του ισχυρού «εγώ», η επιβολή, η «άρνηση» του περίπλοκου πραγματικού κόσμου. Η πανδημία που έπληξε ολόκληρη την ανθρωπότητα είχε πολύ αρνητικές συνέπειες για πολλούς νέους, που ακόμα βιώνουν τις συνέπειές της: απομόνωση, φόβος, απόρριψη, στέρηση της κοινωνικοποίησης στο σχολείο ή στις εξωσχολικές δραστηριότητες, κατάθλιψη, άγχος, σωματοποίηση του άγχους (κεφαλαλγίες, κρίσεις πανικού κ.ά.), καθώς και αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας.

— Και ποιες είναι οι συνέπειες; 
Οι συνέπειες είναι πολλαπλές για τους νέους και τα παιδιά, σε ψυχολογικό και κοινωνικό επίπεδο: αίσθημα ντροπής, απώλεια αυτοεκτίμησης, δυσκολίες επαφής με τους άλλους, αποφυγή σύναψης κοινωνικών δεσμών, καταστροφικές ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές (π.χ. αυτοκτονίες) , αδυναμία αντιμετώπισης των πραγματικών κινδύνων που, ούτως ή άλλως, υπάρχουν στις κοινωνίες μας.

— Πολλοί υποστηρίζουν ότι η οικογένεια και το σχολείο συνιστούν συγχρόνως παράγοντες κινδύνου και ισχυρούς προστατευτικούς μηχανισμούς. Εσείς τι πιστεύετε;
Σε κοινωνικό επίπεδο, πάντως, είναι γεγονός πως οι υπάρχουσες δομές αποδείχτηκαν ελλιπείς και ανεπαρκείς να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο. Κυρίως στο επίπεδο της πρόληψης. Αυτό απαιτεί γενναία παρέμβαση εκ μέρους της πολιτείας για την ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου. Απαιτεί, επίσης, βιώσιμες δομές οι οποίες να εξακολουθούν να υπάρχουν και μετά το τέλος των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων. Να μπορούν να προσλαμβάνουν το κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό, να το επιμορφώνουν και να το αξιολογούν διαρκώς.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να υπάρχει χώρος διαλόγου και έκφρασης για τα θύματα. Αυτό δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στην οικογένεια –η ίδια πολλές φορές είναι εστία των προβλημάτων ή και της βίας– και στο σχολείο. Το σχολείο δεν αποτελεί πανάκεια για όλα τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και οι εκπαιδευτικοί δεν υπάρχουν για να επιλύουν τα πάντα. Πολύ περισσότερο, εκτός από την εξουθενωτική σωματικά και συναισθηματικά εργασία τους, να φορτώνονται ως «αποδιοπομπαίοι τράγοι» τα αδιέξοδα ενός ολόκληρου συστήματος.

Χώρος διαλόγου σημαίνει πρωτίστως «εσωτερικός» χώρος, ψυχικός χώρος για να ακουστεί το πρόβλημα και η τραυματική εμπειρία του άλλου. Αλλά και κοινωνικός χώρος όπου άνθρωποι διαφορετικών ειδικοτήτων (ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί, γονείς, νομικοί, γιατροί κ.ά.) μπορούν να συνομιλούν και να δημιουργούν ένα ασφαλές προστατευτικό δίχτυ για κάθε έφηβο και κάθε παιδί όπου κι αν κατοικεί: στο Μενίδι, στο Περιστέρι, στο Ψυχικό ή στην Εκάλη.

Και, βέβαια, απαιτείται κατάλληλη επιμόρφωση των δημοσιογράφων και όλων εκείνων των επαγγελματιών στα μέσα ενημέρωσης που δεν χειρίζονται πάντα με τον καταλληλότερο τρόπο αυτά τα περιστατικά. Ο διαρκής βομβαρδισμός με βίαιες ειδήσεις και εικόνες οδηγεί συχνά τα θύματα και το περιβάλλον τους να βιώνουν ξανά και ξανά την τραυματική εμπειρία. Οδηγεί, επίσης, την ευρύτερη κοινωνία στην εξοικείωση με το φαινόμενο και στην αντίληψη ότι όλος ο κόσμος γύρω μας είναι απειλητικός. Αυτό δημιουργεί και εντείνει την αίσθηση ανασφάλειας και μπορεί να μετατρέψει κάποιον από ενδεχόμενο θύμα σε ενδεχόμενο θύτη. Αλλά αυτή είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση που  εύχομαι να την ανοίξουμε κάποτε με θάρρος και παρρησία και στην ελληνική κοινωνία.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Θέματα
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Στην Ελλάδα πιστεύουν ότι μια γυναίκα που είναι στο OnlyFans δεν έχει ήθος»

Lifo Videos / «Στην Ελλάδα πιστεύουν ότι μια γυναίκα που είναι στο OnlyFans δεν έχει ήθος»

Η Όλγα Κοτλιδά έγινε γνωστή από τη συμμετοχή της στο My Style Rocks και πλέον δραστηριοποιείται ως content creator στο OnlyFans, διαμορφώνοντας ένα σταθερά αυξανόμενο γυναικείο κοινό και υπερασπιζόμενη την αυτοδιάθεση και την αυθεντική γυναικεία έκφραση.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Για πάντα νέοι: Μπορούμε όντως να σταματήσουμε το χρόνο;

Άκου την επιστήμη / Για πάντα νέοι: Μπορούμε όντως να σταματήσουμε το χρόνο;

Τι είναι η γήρανση; Μια αναπόφευκτη φθορά του σώματος ή μια βιολογική διαδικασία που μπορούμε πλέον να κατανοήσουμε και να επιβραδύνουμε; Μπορούμε τελικά να επηρεάσουμε τη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής μας; Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Χημικής Βιολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Στάθης Γκόνος απαντά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ζώντας με τυφλοκώφωση: Η καθημερινότητα, η επικοινωνία και τα εμπόδια στην Ελλάδα σήμερα

Ζούμε, ρε! / Ζώντας με τυφλοκώφωση: Η καθημερινότητα, η επικοινωνία και τα εμπόδια στην Ελλάδα

Πώς επικοινωνούν τα τυφλοκωφά άτομα; Τι δυσκολίες αντιμετωπίζουν στην εκπαίδευση και την εργασία; Και πόσο έτοιμη είναι η ελληνική κοινωνία να τα αντιμετωπίσει ως ισότιμα μέλη της; Η Χρυσέλλα Λαγαρία και ο Θοδωρής Τσάτσος συνομιλούν με τον αρχιτέκτονα Γιάννη Παναϊρλή, ο οποίος μοιράζεται την προσωπική του εμπειρία ως τυφλοκωφός επαγγελματίας στην Ελλάδα.
THE LIFO TEAM
Μάρκο, πώς είναι να τα βάζεις με τα 9 μποφόρ;

Ψυχή & Σώμα / Μάρκο, πώς είναι να τα βάζεις με τα 9 μποφόρ;

Ο Μάρκος Ψαλτάκης, ένας από τους κορυφαίους kite surfers στην Ελλάδα, μιλάει για τις πιο δυνατές στιγμές του στη θάλασσα, για την αδρεναλίνη, τη δύναμη της φύσης και τη ζωή ανάμεσα σε κύματα, ταξίδια και προκλήσεις.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Η φαντασίωση της «Ωραίας Κοιμωμένης»

Lifo Videos / Η Γαλήνη Χατζηπασχάλη διαβάζει ένα διήγημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες

Η Γαλήνη Χατζηπασχάλη διαβάζει στη LiFO «Το αεροπλάνο της Ωραίας Κοιμωμένης» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες από τη συλλογή «Δώδεκα διηγήματα περιπλανώμενα» σε μετάφραση Κλαίτης Σωτηριάδου-Μπαράχας (εκδ. Λιβάνης, 1993). Ο πρωτότυπος τίτλος της είναι «Doce cuentos peregrinos» και εκδόθηκε αρχικά το 1992, δέκα χρόνια αφότου ο συγγραφέας είχε τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κολλημένοι στις οθόνες: Τι παθαίνει ο εγκέφαλος από το συνεχές σκρολάρισμα;

Ψυχή & Σώμα / Κολλημένοι στις οθόνες: Τι παθαίνει ο εγκέφαλος από το συνεχές σκρολάρισμα;

Πόσες ώρες περνάμε μπροστά σε μια οθόνη κάθε μέρα, και τι σημαίνει αυτό για τη σκέψη, τη μνήμη και τη συγκέντρωσή μας; H Μερόπη Κοκκίνη συζητά με τον νευρολόγο Οδυσσέα Παζιώνη για το πώς επηρεάζουν την εγκεφαλική μας λειτουργία πρακτικές όπως το απλό multitasking, το binge watching και το endless scrolling.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Gen Z : Τι έχουν στο μυαλό τους όταν είναι διαρκώς με ένα κινητό στο χέρι;

Άκου την επιστήμη / Gen Z : Τι έχουν στο μυαλό τους όταν είναι διαρκώς με ένα κινητό στο χέρι;

Πώς επηρεάζουν τα social media την αυτοεικόνα των νέων σήμερα; Ποιον ρόλο παίζει η ανάγκη για αποδοχή και η εργασιακή αβεβαιότητα στη διαμόρφωση της ψυχικής τους ανθεκτικότητας; Ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής Βασίλης Κιοσσές μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μου έλεγαν “ωραία φωνή, αλλά δεν το έχεις καθόλου, ρε φίλε”»

Lifo Videos / «Μου έλεγαν “ωραία φωνή, αλλά δεν το έχεις καθόλου, ρε φίλε”»

Ο Ορέστης Μήλιος είναι voice artist, συγγραφέας του βιβλίου «Άσε κάτω το ρημάδι, μιλάω» και απόφοιτος του Πολυτεχνείου. Με μια φωνή που την αμφισβήτησαν αλλά δεν ξέχασε ποτέ, χτίζει μια πορεία σε στούντιο, βιβλία και σκηνές, κόντρα στις κρίσεις πανικού και το χρόνιο άγχος.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Διακοπές χωρίς εμπόδια: Χρήσιμες συμβουλές για ΑμεΑ

Ζούμε, ρε! / Διακοπές χωρίς εμπόδια: Χρήσιμες συμβουλές για ΑμεΑ

Από την επιβίβαση στο πλοίο και την αναζήτηση προσβάσιμου καταλύματος μέχρι την είσοδο στη θάλασσα και τη βραδινή έξοδο για ένα ποτό, τα αυτονόητα για τους περισσότερους μπορεί να κρύβουν απρόβλεπτες δυσκολίες για τα άτομα με αναπηρία. Πώς μπορούν, λοιπόν, να οργανώσουν τις διακοπές τους με μεγαλύτερη αυτονομία και ασφάλεια;
THE LIFO TEAM
Δεν τη φώναζαν «Κλουροκέρατη» τη γίδα χωρίς λόγο

Ηχητικά Άρθρα / Δεν τη φώναζαν «Κλουροκέρατη» τη γίδα χωρίς λόγο

Τα «Τετράδια ενός βοσκού» είναι ένα βιβλίο που καταγράφει, σε μορφή ημερολογίου, τον βιολογικό κύκλο ενός κοπαδιού στην περιοχή της Τσαπουρνιάς. Ο τρόπος με τον οποίο δίνονταν ονόματα στις γίδες και τις προβατίνες αποτελεί μέρος της προφορικής παράδοσης των Ελλήνων κτηνοτρόφων — μιας παράδοσης που πλέον έχει χαθεί.
M. HULOT
Λειψυδρία στα νησιά: Μια δυστοπική και πανάκριβη πραγματικότητα

Radio Lifo / Λειψυδρία στα νησιά: Μια δυστοπική και πανάκριβη πραγματικότητα

Η Ντίνα Καράτζιου συνομιλεί με τον Νάσο Στασινάκη, καθηγητή Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, γι’ αυτό το φαινόμενο της νησιωτικής χώρας, που πλέον δεν είναι εποχικό αλλά παγιώνεται χρόνο με τον χρόνο.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Κάποιες αγροτικές επιδοτήσεις έγιναν Porsche Cayenne στο Κολωνάκι»

LiFO politics / «Κάποιες αγροτικές επιδοτήσεις έγιναν Porsche Cayenne στο Κολωνάκι»

Ο Βάιος Γκανής, ένας από τους πιο γνωστούς προέδρους αγροτικών συλλόγων της χώρας, εξηγεί στο Lifo Politics και στη Βασιλική Σιούτη το πώς στήθηκε η απάτη του ΟΠΕΚΕΠΕ και περιγράφει το πελατειακό σύστημα που τροφοδοτείται από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις του αγροτικού τομέα και τα ευτράπελα της ελληνικής αγροτικής πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ