«Nomad: In the footsteps of Bruce Chatwin»: Ο Βέρνερ Χέρτσογκ στα βήματα ενός σύγχρονου νομά

Βέρνερ Χέρτσογκ Facebook Twitter
Τα σημειωματάρια έγιναν η προσωπική του κουνστ-κάμερα και το δερμάτινο σακίδιο που κληρονόμησε ο Χέρτσογκ μετά τον θάνατό του χώρεσε τα λιγοστά εργαλεία μιας σπαρτιάτικης διαβίωσης στα πιο απίθανα μέρη του κόσμου.
0

Θυμάμαι τις απαράμιλλες σκηνές με τον ντελιριακό στρατιώτη, όταν αντικρίζει τους χιλιάδες ανεμόμυλους στο Λασίθι, στο Signs of Life από το 1968, την πρώτη μεγάλου (και όχι μικρού, όπως εσφαλμένα είχε αναγραφεί) μήκους του Βέρνερ Χέρτσογκ, παρουσία του Γερμανού σκηνοθέτη, πριν από δύο χρόνια στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Η ένταση της σεληνιασμένης χειρονομίας είχε συνεπάρει τον Μπρους Τσάτουιν όταν την είχε πρωτοδεί, σε μία από τις πολλές εκφάνσεις σύμπνοιας μεταξύ του κινηματογραφιστή και του Βρετανού συγγραφέα, δύο αδελφών ψυχών και πιστών φίλων που συνέκλιναν κυρίως στην αστείρευτη πεποίθησή τους πως ο άνθρωπος βρίσκει την ουσία του στην αεικινησία, στη συνεχή και συνεπή φυγή από τον καναπέ της δυτικής κουλτούρας και τη χαριστική βολή της ιντελιγκέντσιας. «Ο τουρισμός είναι αμαρτία, το περπάτημα, αρετή» είχε πει ο Χέρτσογκ, αναφερόμενος στην πορεία του με τα πόδια από το Μόναχο μέχρι το Παρίσι ως πράξη στήριξης προς την ετοιμοθάνατη über-ιστορικό του κινηματογράφου Λότε Άισνερ.

Το απρόβλεπτο οδοιπορικό του δημιουργού του Φιτζκαράλντο είναι καταγεγραμμένο στο σελιλόιντ, μακρύ και ποικίλο, σπαρμένο ανάμεσα σε τυχοδιωκτικές μυθοπλασίες και επινοητική τεκμηρίωση, αλλά δεν συγκρίνεται με το προσηλωμένο, συμπυκνωμένο έπος του παιδιού που γεννήθηκε στο Σέφιλντ και όργωσε τη γη για να αναζητήσει τη μεταφυσική καταγωγή του ανθρώπου μέσα από έρευνα, μύθους, όνειρα και μνημεία.

Δεινός και παραγωγικότατος τεχνίτης κινηματογραφικών ιστοριών, ο Χέρτσογκ θεωρούσε τον Τσάτουιν τον μεγαλύτερο παραμυθά.


Όλα ξεκίνησαν από το οικογενειακό cabinet de curiosités και το πολύτιμο, μοναδικό κομμάτι ενός βραδύποδα, του μαλλιαρού θηρίου που ζούσε στη Νότια Αμερική μέχρι και πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια. Αντιμετώπισε το αρχέγονο μαλλιαρό απομεινάρι που κοσμούσε το ντουλαπάκι της συλλογής, και που μπέρδευε με βροντόσαυρο όταν ήταν μικρός, με το δέος με το οποίο στέκεται κανείς μπροστά σε ένα θεϊκό αξεσουάρ, εφάμιλλο άγιου σκηνώματος –το ιερό δισκοπότηρο που του έδωσε τη σπίθα να ψάξει την προέλευσή του στην Παταγονία, στην Πούντα Αρένας, που τώρα, χάρη σ’ αυτόν, είναι αξιοθέατο–, πιάνοντας τον μίτο της δικής του αφήγησης από το 1977.

Δεν εγκατέλειψε ακριβώς τα εγκόσμια, διατηρούσε φιλοδοξίες λογοτεχνικής διάκρισης, πάντοτε γυρνούσε στις πόλεις, του άρεσε να γοητεύει άνδρες και γυναίκες, να μπλέκει με περιπέτειες της σάρκας, αλλά το πνεύμα του αναχωρητή, μαζί με τον διακαή του πόθο να καταγράψει, να εμπνευστεί –παντρεμένος με την Ελίζαμπεθ αλλά και κατά κόρον εραστής– και να μετατρέψει τις παλιές ιστορίες σε ποιητικά ημερολόγια, τον καθόρισε. Τα σημειωματάρια έγιναν η προσωπική του κουνστ-κάμερα και το δερμάτινο σακίδιο που κληρονόμησε ο Χέρτσογκ μετά τον θάνατό του χώρεσε τα λιγοστά εργαλεία μιας σπαρτιάτικης διαβίωσης στα πιο απίθανα μέρη του κόσμου.

Nomad: In the footsteps of Bruce Chatwin Facebook Twitter
Ο Τσάτουιν ταυτιζόταν με τον Χέρτσογκ στην καλλιτεχνική παρατήρηση φυλών και ομάδων προς εξαφάνιση, των περιπλανώμενων του προηγούμενου αιώνα, που διέσχιζαν απίθανες εκτάσεις, μελαγχολικά διαπιστώνοντας πως το τέλος της εποχής τους διαφαινόταν στον ορίζοντα.

Το ντοκιμαντέρ Nomad: In the footsteps of Bruce Chatwin, που είδαμε σε πρώτη πανελλήνια προβολή στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ακολουθεί το χνάρι του ευειδούς Βρετανού με τον λόγο που «σε μια σελίδα του περιέγραφε έναν ολόκληρο κόσμο», από τον βορρά της ανατροφής του στις εσχατιές του πολιτισμού, από τη Χιλή ως την Αυστραλία, εκεί όπου συνέλαβε το υπερβατικό concept των προγονικών τραγουδιών των Αβορίγινων ως αυτουργών των αόρατων μονοπατιών της χώρας τους, δηλαδή της ρίζας που μετέφεραν μελωδικά από γενιά σε γενιά.

Ειδικός στη ζωγραφική του δέκατου ένατου αιώνα αλλά και σε σπάνια ευρήματα της Αφρικής και της Μεσοποταμίας, ταυτιζόταν με τον Χέρτσογκ στην καλλιτεχνική παρατήρηση φυλών και ομάδων προς εξαφάνιση, των περιπλανώμενων του προηγούμενου αιώνα, που διέσχιζαν απίθανες εκτάσεις, μελαγχολικά διαπιστώνοντας πως το τέλος της εποχής τους διαφαινόταν στον ορίζοντα.

Κατ’ επιλογήν νομάς, συγγραφέας του Nomadic Alternative άλλωστε, ο Τσάτουιν του Χέρτσογκ είναι εξίσου ορμητικός και ενθουσιώδης με το καινούργιο και το εξωτικό, το ίδιο περίεργος αλλά και ικανός να το μετατρέψει σε αφήγημα, σαν μια προσθήκη σε ένα opus διαφορετικό απ’ όσα είχαν προηγηθεί, που καταφέρνει να ξεπεράσει τον περισπασμό της εικόνας. «Δεν έλεγε μισές αλήθειες ή περίπου ψέματα, αλλά τουλάχιστον μιάμιση αλήθεια κάθε φορά», όπως εξηγεί στο ντοκιμαντέρ ο βιογράφος του, ένα από τα πρόσωπα που τον συνάντησαν και διατήρησαν τις προθέσεις και τις ανακαλύψεις του στο χαρτί.

Δεινός και παραγωγικότατος τεχνίτης κινηματογραφικών ιστοριών, ο Χέρτσογκ θεωρούσε τον Τσάτουιν τον μεγαλύτερο παραμυθά: αυτό δείχνει πως όχι μόνο ξεπερνά τα στενά όρια της εθνολογικής παρατήρησης αλλά χρησιμοποιεί τις όποιες ανακαλύψεις του για να επινοήσει την Ιστορία, να αποδώσει την προφορική μαρτυρία σε γραπτό λόγο, να την αρθρώσει και να την ερμηνεύσει σε κείμενα που ταξιδεύουν τον αναγνώστη και, ακόμη καλύτερα, τον παρακινούν να μετακινηθεί, όπως επηρέασαν σημαντικότατα το σύγχρονο ταξιδιωτικό διήγημα.

Nomad: In the footsteps of Bruce Chatwin Facebook Twitter
«Ο τουρισμός είναι αμαρτία, το περπάτημα, αρετή» είχε πει ο Χέρτσογκ.


Το τελευταίο βιβλίο, αυτό που κλείνει και αποτελεί το όγδοο κεφάλαιο της ταινίας, είναι ο επίλογος των τοπίων της ψυχής του Τσάτουιν, όπως τα αποτυπώνει ο Χέρτσογκ, με έκδηλο το συναίσθημα προς τον συμπαραστάτη που του λείπει.

Οι τελευταίες λέξεις που έγραψε ο ίδιος, πριν, ανήμπορος πλέον από το AIDS που τον καθήλωσε και τον μάρανε, ήταν κάτι για το χιτώνιο του Χριστού, όπου δεν διακρίνονταν οι ραφές. Ο Τσάτουιν είχε βαπτιστεί χριστιανός ορθόδοξος, είχε επισκεφθεί το Άγιο Όρος στα τελευταία του και η τέφρα του φυλάσσεται στην Καρδαμύλη, δίπλα στο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, πολύ κοντά στο αγαπημένο του καταφύγιο, την οικία του καλού του φίλου Πάτρικ Λι Φέρμορ και της γυναίκας του.

Αμέσως μετά το ρωμαλέο, πολύχρωμο εδάφιο που σχετίζεται με το φιλμ Cobra Verde και την επίσκεψη στο χαώδες σετ του Τσάτουιν, με τις γυμνόστηθες πολεμίστριες που απειλούσαν με σύρραξη και τον Κλάους Κίνσκι δαιμονισμένο από τη γεωμετρικά αυξανόμενη τρέλα του, ο Γερμανός σκηνοθέτης σβήνει το κρεσέντο, παραμερίζει τον αφοπλιστικό κυνισμό του, χαμηλώνει το τέμπο, κεντράρει στη θλιμμένα κενή καρέκλα δίπλα στη χήρα του και περιπλανιέται με την κάμερά του, αργά και στοχαστικά, στην αγγλική εξοχή της νιότης, εκεί όπου ο συγγραφέας επέστρεψε όταν έσβησε η φλόγα και τον εγκατέλειψαν οι δυνάμεις του για ένα ακόμη ταξίδι.

Είχε βρει, ωστόσο, τον προορισμό του. «Οι αθάνατοι είναι θνητοί και οι θνητοί αθάνατοι· αυτοί ζουν από τον θάνατο εκείνων κι εκείνοι πεθαίνουν από τη ζωή αυτών». Συμφώνησε με τον Ηράκλειτο και την αρμονία των αντιθέτων. Και επέλεξε την όμορφη λακωνική γωνιά ως τελικό σταθμό, γιατί οι Έλληνες, όπως έλεγε, γνώριζαν τις καλύτερες τοποθεσίες που τους φύλαγε ο Θεός. 

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μπρους Τσάτουιν: Ένας αεικίνητος ταξιδιώτης

Πέθανε Σαν Σήμερα / Μπρους Τσάτουιν: Ένας αεικίνητος ταξιδιώτης

Ο αιώνιος ταξιδευτής, μυθιστοριογράφος και ταξιδιωτικός συγγραφέας περιπλανήθηκε στα πιο άβατα σημεία του κόσμου αναζητώντας το DNA των νομάδων και έζησε μια μυθιστορηματική ζωή που υπερβαίνει αυτήν που κατέγραψε στα βιβλία του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Βέρνερ Χέρτσογκ: Ο μεγάλος τυχοδιώκτης του σινεμά στη Στέγη

Pulp Fiction / Βέρνερ Χέρτσογκ: Ο μεγάλος τυχοδιώκτης του σινεμά στη Στέγη

Ένας από τους πιο ασυμβίβαστους καλλιτέχνες της εποχής μας έρχεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση για μια ζωντανή συζήτηση, ενώ μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του θα προβάλλονται παράλληλα. Ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος συγκεντρώνει μερικά πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για εκείνον και το έργο του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

Οθόνες / Terence Stamp (1938-2025): Ο μάγκας του Λονδίνου που θα γινόταν Τζέιμς Μποντ

«Το άτακτο αγόρι του βρετανικού σινεμά βρήκε τον δρόμο του σε ώριμες επιλογές, είτε παίζοντας κάποιον αδυσώπητο κακό είτε αφήνοντας τα λακωνικά του διακριτικά σαν στάμπα, όνομα και πράγμα, σε σύντομες εμφανίσεις – εννοείται πως έχει υποδυθεί και τον διάβολο!»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Οθόνες / The Karate Kid: Πώς η «ταινιούλα που δεν θα έβλεπε κανείς» εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο

Η ταινία σημάδεψε μια γενιά εφήβων που φαντασιώνονταν ότι θα αντιστεκόντουσαν ηρωικά στους νταήδες που τους κακοποιούσαν καθημερινά. Και τώρα, ο μύθος επιστρέφει για έκτη φορά στην οθόνη, με πρωταγωνιστές τον Τζάκι Τσαν και τον Ραλφ Μάτσιο
THE LIFO TEAM
Ο άνθρωπος που έφερε την μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Daily / Ο άνθρωπος που έφερε τη μαύρη μουσική κουλτούρα στο σαλόνι εκατομμυρίων σπιτιών

Το ντοκιμαντέρ «Sunday Best: The untold story of Ed Sullivan» αναδεικνύει τη συμβολή του Εντ Σάλιβαν και της δημοφιλέστατης τηλεοπτικής εκπομπής του στην ανάδειξη τεράστιων μορφών της μαύρης μουσικής, από τη Nίνα Σιμόν και τον Τζέιμς Μπράουν μέχρι την Tίνα Τέρνερ και τον Στίβι Γουόντερ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Οθόνες / Έντουαρντ Νόρτον: Γεννημένος σε λάθος εποχή

Με αφορμή τα σημερινά του γενέθλια, ανατρέχουμε στην καριέρα ενός ηθοποιού με την ερμηνευτική στόφα των μεγάλων ονομάτων του New Hollywood, μα καταδικασμένου να εργάζεται σε καιρούς που η κινηματογραφική βιομηχανία δεν ξέρει τι να κάνει μαζί του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Οθόνες / Ana Kokkinos: «Αν ήμουν ένας στρέιτ, Άγγλος άντρας, η ζωή θα ήταν ευκολότερη»

Η ελληνικής καταγωγής Αυστραλή σκηνοθέτιδα πίσω από το «Ten Pound Poms» μιλά στη LiFO για τη στάση των Αυστραλών απέναντι στους μετανάστες, την ταινία της που εξόργισε την ομογένεια, και το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος ακόμη κι όταν το έργο σου έχει δει πολύς κόσμος.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

Οι Αθηναίοι / Μιχάλης Ρέππας: «Θέλω να διασκεδάζω. Πέρασα τα 65 και έχει αρχίσει να μη με νοιάζει»

«Τρεις Χάριτες», «Βίρα τις Άγκυρες», «Δις εξαμαρτείν», «Safe Sex», «Το Κλάμα βγήκε από τον Παράδεισο», «Μπαμπάδες με ρούμι». Λίγοι μας έχουν κάνει να γελάσουμε τόσο τα τελευταία 30 χρόνια όσο ο Μιχάλης Ρέππας. Ο ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτης που εξαιτίας του «το Τζέλα Δέλτα δεν είχε φουγάρα» αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Οθόνες / Το τρίο Πασκάλ-Τζόνσον-Έβανς και 9 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Μια ταινία που η Τζέιν Όστιν θα ήταν περήφανη να είχε σκηνοθετήσει, η Λίντσεϊ Λόχαν ανταλλάζει σώμα με την Τζέιμι Λι Κέρτις ξανά μετά από 22 χρόνια κι ένας μεταλλαγμένος Μπάμπι εκδικείται για τον θάνατο της μαμάς του. – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
«Νεαρές μητέρες»: Είναι καλοκαιρινή επιλογή μία ταινία των αδελφών Νταρντέν; 

The Review / «Νεαρές μητέρες»: Tα κατάφεραν πάλι οι αδελφοί Νταρντέν; 

Τι κάνει τις «νεαρές μητέρες» να ξεχωρίζουν από τις προηγούμενες δουλειές των Βέλγων δημιουργών; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητάνε για τη βραβευμένη ταινία που παίζεται στους θερινούς κινηματογράφους της Αθήνας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
American Apparel: Τα βρόμικα μυστικά της πιο ανατρεπτικής εταιρείας των ’00s

Οθόνες / American Apparel: Τα βρόμικα μυστικά της πιο ανατρεπτικής εταιρείας των ’00s

Η American Apparel πουλούσε απελευθέρωση, αλλά πίσω από τις βιτρίνες και το φίνο βαμβάκι το brand ήταν βουτηγμένο στα σκάνδαλα: σεξουαλική παρενόχληση, κατάχρηση εξουσίας και ένα εργασιακό κλίμα που κάθε άλλο παρά cool ήταν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Movies

Οθόνες / Η σπαρταριστή επιστροφή των «Τρελών Σφαιρών» και 9 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Ο Λίαμ Νίσον δείχνει την κωμική στόφα του, η Άλισον Μπρι και ο Ντέιβ Φράνκο πρωταγωνιστούν στην πιο αναμενόμενη ταινία τρόμου της χρονιάς, η νέα ταινία των αδερφών Νταρντέν και 4 επανεκδόσεις – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
Είδαμε την ταινία που διασκευάζει ο Γιώργος Λάνθιμος

Οθόνες / Η ταινία στην οποία βασίστηκε ο Λάνθιμος: Ένα κρυμμένο νοτιοκορεατικό διαμάντι

Η επικείμενη κυκλοφορία του «Bugonia» στάθηκε αφορμή για να επισκεφτούμε ξανά την κινηματογραφική του πηγή, το cult «Save the Green Planet!», έναν από τους κρυμμένους θησαυρούς του νοτιοκορεατικού σινεμά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ