Η τέχνη έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως στον επιστημονικό τομέα, όπως για παράδειγμα στην Ψυχολογία.
Ο βασικός λόγος είναι ότι τα έργα επηρεάζουν άμεσα την ψυχολογία του ανθρώπου, κυρίως μέσω της ταύτισης, αποστροφής, πρότυπου ή παραδειγματισμού, αλλά και γενικότερα στον τρόπο αντιμετώπισης των θεμάτων ψυχικής υγείας.
Σκεφτείτε πόσες φορές έχει αλλάξει το συναίσθημα ή η διάθεσή σας ακούγοντας ένα τραγούδι, βγαίνοντας από μια θεατρική αίθουσα ή κλείνοντας την τηλεόραση μετά το τέλος μιας ταινίας.
Τι ρόλο μπορεί να παίζει όμως ο κινηματογράφος και πώς μπορεί να βοηθήσει κάποιον;
‘Cinematherapy: The viewing of thought-provoking or inspiring films as a form of therapy’
Για να ενημερωθούμε επικοινωνήσαμε με την Ελίνα Πανταλέων, ψυχολόγο με ειδίκευση στη συμβουλευτική ψυχολογία. Η Ελίνα είναι ειδική να μας μιλήσει για αυτό καθώς, αφενός ήταν το θέμα του μεταπτυχιακού της και αφετέρου, διοργανώνει μαζί με μία συνάδελφό της, βραδιές cinematherapy στην Αθήνα.
Σε γενικές γραμμές, έχει ερευνήσει το πώς μπορούν οι ψυχολόγοι να χρησιμοποιούν ταινίες ως εργαλείο στη δουλειά τους, είτε σε one-on-one συνεδρείες είτε σε ομάδες.
Πώς ορίζεις την έννοια cinematherapy;
Ως ‘cinematherapy’ ορίζεται μία θεραπευτική τεχνική που περιλαμβάνει την επιλογή ταινιών που είτε θα έχουν άμεσο θεραπευτικό αποτέλεσμα για τον συμμετέχοντα/θεραπευόμενο, είτε θα χρησιμοποιηθούν ως ερέθισμα και αφετηρία για να ανοίξουν κάποια θέματα σε επόμενες συνεδρίες. Ιστορικά, ο όρος επινοήθηκε από τους Berg-Cross, Jennings & Baruch (1990), ως μία φυσική συνέχεια της επιτυχίας που είχε η αντίστοιχη τεχνική με τη χρήση της λογοτεχνίας.
Πώς λειτουργεί όλο αυτό;
Οι ταινίες δίνουν στους συμμετέχοντες/θεραπευόμενους βαθύτερες γνώσεις και διορατικότητα γύρω από προσωπικά τους διλήμματα, τους βοηθούν να κατανοήσουν καλύτερα την προσωπικότητά τους και να δημιουργήσουν σημαντικές θεραπευτικές μεταφορές, εντοπίζοντας την ουσία των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν στο εδώ-και-τώρα.
Στο εξωτερικό, πολλοί θεραπευτές συνιστούν τη χρήση των ταινιών, επειδή ο κινηματογράφος μπορεί να αναδείξει ισχυρές αντιδράσεις και να κάνει το θεατή να συμμετάσχει συναισθηματικά, σωματικά και νοητικά χάρη στη χρήση διαλόγων, εικόνων, μουσικής, φωτισμού ή ειδικών εφέ.
Επομένως, η ταινία χρησιμοποιείται σαν κίνητρο για συζήτηση στις συνεδρίες.
Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι; Υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα;
Προέρχομαι από καλλιτεχνική οικογένεια και πάντα ήθελα να συνδυάσω τις δύο μου «αγάπες», την ψυχολογία και τον κινηματογράφο. Όσο σπούδαζα λοιπόν ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο, παρακολούθησα, ως μάθημα επιλογής, την «Ιστορία και Θεωρία του Κινηματογράφου» και τότε άρχισα να σκέφτομαι πιο σοβαρά το ενδεχόμενο να τα συνδυάσω.
Η ενασχόλησή σου με όλο αυτό όμως ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού σου...
Ναι, στο μεταπτυχιακό τελικά, πήρα συνέντευξη από έξι επαγγελματίες του χώρου, ψυχολόγους και ψυχιάτρους, Άγγλους και Αμερικάνους, οι οποίοι είτε έχουν εξειδικευθεί πάνω στο cinematherapy είτε χρησιμοποιούν ταινίες με τους ασθενείς τους.
Από όσα μου είπαν στις συνεντεύξεις και με όσα στοιχεία συνέλεξα από την βιβλιογραφία, κατέληξα σε τρία βασικά συμπεράσματα:
Τα κυριότερα οφέλη – πλεονεκτήματα της θεραπευτικής χρήσης των ταινιών είναι τα εξής:
1. Οι ταινίες με βοηθούν ως ψυχολόγο, να γνωρίσω καλύτερα τον «πελάτη» μου και διευκολύνουν τη θεραπευτική σχέση που θα δημιουργηθεί ανάμεσά μας.
2. Οι ταινίες ανοίγουν «έναν νέο χώρο» για να μιλήσουμε. Ο χώρος αυτός μπορεί να είναι ανάμεσα στον ψυχολόγο και τον «πελάτη», αλλά και ανάμεσα στον «πελάτη» και την οικογένειά του. Επίσης, μια ταινία μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά ως εργαλείο για να γνωριστούν και να δεθούν μεταξύ τους τα μέλη μιας θεραπευτικής ομάδας ή ομάδας αυτογνωσίας.
3. Για άτομα που δυσκολεύονται να κατανοήσουν κάποιο πρόβλημά τους, είναι μια καλή αρχή να το δουν και να το αναγνωρίσουν σε έναν κινηματογραφικό χαρακτήρα στην οθόνη και να παρακινηθούν να κάνουν κι εκείνοι κάτι γι’ αυτό.
Τι άλλα εργαλεία μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας θεραπευτής;
Η Κινηματογραφο-θεραπεία είναι μια φυσική εξέλιξη της Βιβλιο-θεραπείας.
Τα βιβλία αποτελούσαν πάντα ένα εργαλείο των ψυχολόγων.
Ο ψυχολόγος σου μπορεί να σου προτείνει να διαβάσεις το τάδε βιβλίο, επειδή πχ. ο ήρωας αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα με εσένα και έπειτα να το συζητήσετε.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι μια ταινία μπορεί να αντικαταστήσει την αξία ενός βιβλίου. Πρόκειται για δύο εξίσου αποτελεσματικά εργαλεία, με τη διαφορά ότι μία ταινία κρατάει περίπου δύο ώρες ενώ είναι πολλοί εκείνοι που δεν έχουν χρόνο να διαβάσουν βιβλία παρά μόνο στις καλοκαιρινές τους διακοπές.
Θα μπορούσε κάποιος να θεωρήσει ως cinematherapy το να δει μια ταινία στο σπίτι του, η οποία θα βοηθήσει ψυχολογικά; Μπορεί όλο αυτό να αντικαταστήσει την ‘επαγγελματική υποστήριξη’;
Οι ταινίες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλευτική ή την ψυχοθεραπεία, αλλά αποτελούν ένα διορατικό και ψυχαγωγικό «συστατικό» στη θεραπευτική διαδικασία.
Το Cinematherapy είναι πολύ περισσότερα από τα να δεις απλά μια ταινία που απευθύνεται σε ένα δικό σου πρόβλημα. Περιλαμβάνει τη μετέπειτα ψυχολογική – θεραπευτική συζήτηση πάνω στην ταινία, εστιάζοντας σε θέματα όπως είναι οι πιθανές ταυτίσεις με τους κινηματογραφικούς χαρακτήρες μέσω στοχευμένων ερωτήσεων και μεταφορών.
Υπάρχουν ταινίες που παράγονται για αυτό το συγκεκριμένο σκοπό;
Από όσο ξέρω όχι. Αν κάποιος όμως έχει δημιουργήσει μια ταινία με θεραπευτικό σκοπό και διαβάζει αυτό το άρθρο, ας επικοινωνήσει μαζί μας!
Τι είναι οι «Cinematherapy Nights» και πώς ακριβώς τις χρησιμοποιείτε εσείς συγεκριμένα;
Από τον Νοέμβριο της περσινής χρονιάς, με τη συνάδελφο Μαρία Κωσταλά, συντονίζουμε τις Βραδιές Ψυχολογίας και Κινηματογράφου, γνωστές και ως Cinematherapy Nights.
Πρόκειται για μία εφαρμογή της θεωρίας του cinematherapy σε ομαδικό και λιγότερο θεραπευτικό πλαίσιο.
Οι βραδιές είναι ανοιχτές και κάποιος μπορεί να συμμετάσχει όσες και όποιες φορές θέλει.
Θέλαμε να διοργανώσουμε ένα event που να συνδυάζει το group therapy με την ψυχαγωγία, χωρίς να πρέπει να δεσμευτεί κανείς να παρευρίσκεται κάθε φορά.
Αν σου αρέσει ή σε «αγγίζει» η θεματική, δηλώνεις συμμετοχή και έρχεσαι!
Τί ακριβώς δηλαδή συμβαίνει σε αυτές τις συναντήσεις;
Η δομή των Cinematherapy Nights έχει συνήθως ως εξής:
Μαζευόμαστε κάθε Τετάρτη στις 19:00 και αφού γνωριστούμε πίνοντας έναν καφέ, βλέπουμε την ταινία ή αποσπάσματα από μία ή περισσότερες ταινίες.
Έπειτα από ένα μικρό διάλειμμα, επανερχόμαστε και ανταλλάσσουμε εμπειρίες και σκέψεις για το θέμα της βραδιάς, με αφορμή το κοινό – για όλους πλέον – ερέθισμα. Ο καθένας μπορεί να μιλήσει όσο προσωπικά θέλει, άλλωστε εμείς το ενθαρρύνουμε.
Τι θέματα καλύπτονται; Μπορεί εκτός από λόγους θεραπείας να συμμετέχει κάποιος και από απλό ενδιαφέρον;
Θέματα με τα οποία έχουμε ασχοληθεί έως τώρα περιλαμβάνουν τη στασιμότητα, το ρόλο της τύχης στη ζωή μας, την οικονομική κρίση, το σεξ, την αναζήτηση συντρόφου, το αν αλλάζει ο άνθρωπος, το φόβο της δέσμευσης και πολλά άλλα.
Από τη μία, είναι μεν μία μορφή group therapy αλλά από την άλλη, δεδομένου του ψυχαγωγικού χαρακτήρα των βραδιών, είναι πολλοί εκείνοι που συμμετέχουν επειδή τους φάνηκε ενδιαφέρουσα η ιδέα ή και από απλή περιέργεια!
Τελικά είναι στο χέρι του καθενός τι θα αποκομίσει από τα Cinematherapy Nights.
Ο σκοπός μας είναι, ως ψυχολόγοι να συντονίσουμε τη συζήτηση και να συνθέσουμε τα διάφορα σχόλια, δίνοντας παράλληλα στους συμμετέχοντες «τροφή για σκέψη» και εναλλακτικές οπτικές μιας κατάστασης.
Πρόγραμμα Σεπτεμβρίου 2012:
Τετάρτη 12/09: "Νέα Ξεκινήματα..."
Τετάρτη 19/09: "Έχεις ρεαλιστικές προσδοκίες;"
Τετάρτη 26/09: "Πόσο διαφέρει ο έρωτας από την τρέλα;"
Πρόγραμμα Οκτωβρίου 2012:
Τετάρτη 03/10: "Θετική Ψυχολογία στην καθημερινότητα!"
Τετάρτη 10/10: "Οικογενειακά θέματα..."
Τετάρτη 17/10: "Πόσο ρισκάρουμε όταν εμπιστευόμαστε;"
Τετάρτη 24/10: "Aπώλεια: εσείς τι νιώθετε ότι έχετε χάσει;"
Τετάρτη 31/10: "Γνωρίζω πώς να διεκδικώ;"
Για περισσότερες πληροφορίες για το Cinematherapy Nights μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους στο [email protected] ή μέσω του Facebook group
*Η Ελίνα Πανταλέων είναι αδειούχος ψυχολόγος, απόφοιτη Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη Συμβουλευτική Ψυχολογία του Manchester Metropolitan University.
Εκπαιδεύεται στη Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία. Εργάζεται εθελοντικά στη Συμβουλευτική Γραμμή «Μαζί για το παιδί» και διατηρεί ιδιωτικό γραφείο στο Χαλάνδρι.( [email protected])
σχόλια