«Περί Φιλίας» του Α. Νεχαμά: Ένα δοκίμιο για μια εμπειρία που μας μεταμορφώνει

«Περί Φιλίας» του Α. Νεχαμά: Ένα δοκίμιο για μια εμπειρία που μας μεταμορφώνει Facebook Twitter
Αυτό που μας λέει ο Νεχαμάς είναι ότι κάθε μοναδική φιλία έχει τη δυνατότητα να μας προσθέσει κάτι, να «συνεισφέρει ένα στοιχείο ατομικότητας». © The Trustees of Princeton University
0



O ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΕΧΑΜΑΣ, ελληνικής καταγωγής Αμερικανός στοχαστής, δεν μας παραδίδει απλώς έναν ύμνο στη φιλία ή μια φιλοσοφική πραγματεία γι' αυτήν. Στήνει λεπταίσθητες συνομιλίες με ορισμένους από τους ήρωές του, τον Αριστοτέλη, τον Μονταίνιο ή τον Νίτσε, για να πάει όμως μακρύτερα από το «σχόλιο» σε έργα της σκέψης ή στιγμιότυπα της τέχνης.

Το δοκίμιό του ψάχνει τα ίχνη της φιλίας σε κείμενα, ταινίες ή μυθιστορήματα, για να εκφράσει μια κατάφαση: ο Νεχαμάς δεξιώνεται τη φιλία σαν μια εμπειρία που μεταμορφώνει τους φίλους, είτε προς το καλύτερο είτε και προς το χειρότερο.

Η φιλία εδώ δεν είναι ηθική αρετή όσο μια κατά βάση αισθητική αξία με αμφίβολη έκβαση. Μπορεί, δηλαδή, να εμπλουτίσει ή να μαραζώσει μια ζωή, να την κάνει πιο ανοιχτή σε πλούσια ερεθίσματα ή να τη βυθίσει σε εμμονές. Μόνη βεβαιότητα είναι πως η φιλία διαμορφώνει όσους πιάνονται στα δίχτυα της. Εκεί που αποκτά βαρύτητα για τη ζωή σου, υπερβαίνει το «όφελος» που τυχόν προσκομίζεις ή τις ηδονές που ίσως αντλείς.

Η φιλία είναι, με άλλα λόγια, εμπειρία πιο περίπλοκη από τη συνηθισμένη της ηθική εξιδανίκευση ή τη μετατροπή της σε στυλοβάτη των υποθετικά «υγιών» ανθρώπινων σχέσεων. Αυτό που μας λέει ο Νεχαμάς είναι ότι κάθε μοναδική φιλία έχει τη δυνατότητα να μας προσθέσει κάτι, να «συνεισφέρει ένα στοιχείο ατομικότητας».

Ο φίλος έτσι με δημιουργεί με τον τρόπο του κι εγώ με τη σειρά μου τον πλάθω. Γι' αυτό, άλλωστε, το «περιεχόμενο» μιας φιλίας δεν μετράει τόσο, όσο η ίδια της η ύπαρξη και η ανθοφορία της. Αυτό που κάνουν οι φίλοι μαζί είναι λιγότερο σημαντικό από το γεγονός ότι το κάνουν μαζί και ο χρόνος που περνούν δεν είναι σκοτωμένος χρόνος.

Ο Νεχαμάς γράφει με παραδείγματα και πολλές πολιτισμικές αναφορές. Από τον Δον Κιχώτη κάνει ένα άλμα στη Θέλμα και Λουίζ και από το Art της Γιασμίνα Ρεζά σε μια φράση του Καντ. Σε όλες τις σύντομες στάσεις της, όμως, η γραφή του θέλει να απαντήσει στο ερώτημα «γιατί αγαπάμε τους φίλους μας», ενώ την ίδια στιγμή διαπιστώνει την αδυναμία για «πλήρη εξήγηση» του μυστηρίου αυτού.

Στην προοπτική αυτού του βιβλίου οι άνθρωποι ως φίλοι δεν είναι σύνολα από ιδιότητες που αλληλοσυμπληρώνονται, ούτε όντα που αποζητούν ολοκλήρωση ή έξοδο από τη μοναχικότητα. Όλες αυτές οι γνωστές ηθικές και ψυχολογικές προσεγγίσεις στη φιλία δεν ικανοποιούν τον ανήσυχο στοχαστή που ψάχνει τη φιλία «πέραν του καλού και του κακού».

Η φιλία είναι, εν τέλει, αυτοσκοπός και όχι μέσο ή εργαλείο. Βρίσκεται μακριά από τα tips κοινωνικότητας και ευεξίας που την έχουν μετασκευάσει κι αυτήν σε διάκοσμο μιας καθωσπρέπει προσωπικότητας.

Στο τέλος ο Νεχαμάς προσεγγίζει την οικεία σε αυτόν κατάφαση σε μια τέχνη του βίου όπου ακόμα και η ασημαντολογία μιας κουβέντας για ασήμαντα πράγματα, ακόμα και το «χάσιμο χρόνου» με τον φίλο δεν είναι ποτέ απώλεια αλλά πλούτος. Το λέει εξαιρετικά και εδώ νομίζω πως ο συγγραφέας θυμίζει περισσότερο τον Κωστή Παπαγιώργη, παρά τον πανεπιστημιακό των Ηνωμένων Πολιτειών:

Όπως η αλχημεία, έτσι και η φιλία συχνά δεν παράγει τίποτε παρά απορρίμματα· ωστόσο, σε αντίθεση με αυτήν, μερικές φορές φτάνει στον χρυσό.

Η φιλία σώζει, αλλά εντός της μπορεί να φιλοξενείται και η ασωτία. Κάπως έτσι ο Νεχαμάς μας παραδίδει ένα ανοιχτό μάθημα για τη φιλία, δίχως να διαστρέφει τον τόνο του για να τον προσαρμόσει στο ακαδημαϊκό ύφος.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ