Μαθήματα φιλοσοφίας για βιαστικούς

Μαθήματα φιλοσοφίας για βιαστικούς Facebook Twitter
2

Η απλούστευση των θεωριών, φιλοσοφικών ή άλλων, μπορεί να είναι αρεστή στο πλατύ κοινό για ευνόητους λόγους, πλην όμως είναι και τυφλοσούρτης, ο οποίος, αποσκοπώντας στη δημοκρατικότητα της νόησης, τελικά τα κάνει μούσκεμα διότι διδάσκει άλλα αντ' άλλων. Όταν λέμε συχνά για κάτι ότι δεν θέλει και πολλή φιλοσοφία, ουσιαστικά ομολογούμε ότι η φιλοσοφία είναι κατιτίς δύσκολο, που πρέπει να σπάσεις το κεφάλι σου για να βρεις την άκρη. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι η ημετέρα εκπαίδευση, που έχει σε υψίστη εκτίμηση φιλοσόφους όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και ο Πλωτίνος, ουσιαστικά δεν τους διδάσκει, ομολογώντας του λόγου το αληθές. Αν πάλι επιλέγει κάποιο βατό χωρίο, ουσιαστικά κάνει το ίδιο – διδάσκει το εύκολο, υποκαθιστώντας έτσι το δύσκολο. Είμαστε οι μόνοι που κάνουμε παρόμοιες απλουστεύσεις; Περιέργως πώς, οι ξένοι και τα ισχυρά πανεπιστήμιά τους ουδέποτε αρνήθηκαν κάποια, τέλος πάντων, απλοποίηση. Ο Βάρμπουρτον, ιδιότυπος φιλοσοφών με αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του, είναι προφανές ότι αφιερώνει τις σελίδες του σε αδιάβαστους, οι οποίοι έχουν τη διάθεση και την ειρωνική στάση να αποδεχτούν τον «τυφλοσούρτη», όχι για να συνεχίσουν τη φιλοσοφία αλλά για να μην πιάνονται κορόιδα και σκράπες σε συζητήσεις και συναναστροφές καλλιεργημένων.

Όσον αφορά τη φιλοσοφία, που δεν είχε τίποτα το θεσμικό στην αρχαία Αθήνα (όπως η τραγωδία και η ρητορική), επινοήθηκε από τον Σωκράτη, ο οποίος προέβαλλε την ηθική και τον ορισμό με απλούστατο τρόπο, σάμπως να ήταν κατιτίς προφανές και χειροπιαστό. Όπως γράφει ο Διογένης ο Λαέρτιος, καθώς ο Σωκράτης σεριάνιζε στην αγορά και ρωτούσε τους πάντες για τα πιο «απλά» πράγματα, του τύχαινε συχνά να λογομαχεί αλλά και να τρώει ξύλο. «Έλεγέ τε τους μεν άλλους άνθρωπους ζην ίν' εσθίοιεν, αυτός δε εσθίειν ίνα ζώη». Το λέμε ακόμα και σήμερα: δεν ζω για να τρώω, τρώω για να ζω. Γενικά, αν σήμερα, μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια, ο Σωκράτης απολαμβάνει μέγιστη και εκτυφλωτική φήμη, το οφείλει στον εαυτό του βέβαια, αλλά κυρίως στην προστασία του μαθητή του Πλάτωνα, ο οποίος κατέστησε αθάνατο και ιδρυτή της ηθικής τον γιο του Σωφρονίσκου.

Κάθε κεφάλαιο αφιερωμένο σε κάποιον φιλόσοφο (με χρονολογική σειρά) εξαντλείται σε μερικές σελίδες (τέσσερις, πέντε ή έξι). Σχετικά με τον Πλάτωνα αναφέρονται το σπήλαιο, η θεωρία των ιδεών και η Πολιτεία (δηλ. η πολιτική), αλλά αποσιωπούνται πλείστα όσα πράγματα: το αττικόν άλας (καθόσον διαβάζει τους διαλόγους στην αττική διάλεκτο), η επινόηση του διαλόγου, το μίσος για τη δημοκρατία, η άρνηση της τραγωδίας και του Ομήρου, η απέχθεια για τους σοφιστές, ακόμα και η άρνηση του γέλιου.

Το σημείωμα για τον Αριστοτέλη δεν λέει τίποτε ιδιαίτερο, για να μην πούμε ότι είναι εντελώς ασήμαντο, ενώ τα περί Πύρρωνος είναι ενδιαφέροντα, μια και αναφέρονται στον σκεπτικισμό. «Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα», δηλώνει ο Πύρρων, «κατά συνέπεια πρέπει να αγνοούμε τα ένστικτα και τα αισθήματά μας σχετικά με το τι είναι επικίνδυνο». Ο Βάρμπουρτον επιδεικνύει ιδιαίτερη συμπάθεια για τους σκεπτικιστές φιλοσόφους, για τους ανθρώπους της μίας σκέψης που κατηύθυνε τον βίο τους, τους ήρωες, με άλλα λόγια, του πνεύματος που –σωστά ή λανθασμένα– έκαναν το παν για να καταστεί η σκέψη τους αιώνια αρχή. Ο Επίκουρος, για παράδειγμα, που δόξασε την αισθησιακή ηδονή, στο άλλο άκρο της βιοθεωρίας του δεν παρέλειψε να διδάξει ότι ο θάνατος δεν πρέπει να εμπνέει φόβο. Ο λόγος; Ο θάνατος δεν είναι κάτι που συμβαίνει σ' εμάς τους ίδιους. Όταν επέρχεται, εμείς δεν είμαστε παρόντες. Παραλλαγή του Βιτγκενστάιν: ο θάνατος δεν είναι ένα γεγονός στη ζωή!

Στον Αυγουστίνο ο Βάρμπουρτον αναγνωρίζει ένα μέγεθος σπάνιο και έναν προάγγελο της νεωτερικής σκέψης. Έκανε ατάσθαλο και ακόλαστο βίο, χρίστηκε άγιος και επίσκοπος Ιππώνος. Ο ιστορικός δεν ασχολείται με το αν το cogito ανακαλύφθηκε από τον Αυγουστίνο και όχι από τον Καρτέσιο, αντίθετα επιμένει στο γιατί ο Θεός επέτρεψε το κακό στον κόσμο. Ο μανιχαϊσμός δεν αποτέλεσε ισχυρό επιχείρημα γι' αυτόν, αντίθετα υπερασπίστηκε με επιτυχία την Ελεύθερη Βούληση. Βοήθιος, Άνσελμος και Ακινάτης σχολιάζονται κατά το δοκούν, ωσότου έλθει η σειρά του Μακιαβέλι και του ξακουστού Ηγεμόνα. Από το 1532 που εκδόθηκε ο Ηγεμόνας μέχρι σήμερα δεν παύει να σκανδαλίζει ηθικώς τον αναγνώστη, μέχρι σημείου να θεωρείται «εγχειρίδιο για κακοποιούς». Ο Καίσαρας Βοργίας –νόθο τέκνο του πάπα Αλέξανδρου ΣΤ' και ήρωας του Μακιαβέλι– ουδέποτε ορρωδούσε προ της απάτης και του φόνου.

Κανονικά, όλες οι ιστορίες της φιλοσοφίας, όταν φτάνουν στην εποχή του Καρτέσιου, υποχρεωτικά αλλάζουν σημαία, θα λέγαμε, καθότι –όπως γράφει ο Χέγκελ– για πρώτη φορά οι ταξιδιώτες βλέπουν γη! Ήτοι το σταθερό έδαφος του υποκειμένου.

Ο Μπλαιζ Πασκάλ –το μέγα καμάρι των Γάλλων– και ο Μπαρούχ Σπινόζα –ο διανοητής που ταύτισε τον Θεό με τον κόσμο– περιγράφονται με ένα είδος ενθουσιασμού, καθώς αυτοί οι δύο φιλόσοφοι, πέρα από την αναζήτηση της αλήθειας, ήταν συνταρακτικές μορφές που άφησαν ανεξάλειπτο χνάρι. Μπορεί κανείς να είναι ασυμπάθιστος άνθρωπος, αλλά να έχει συλλάβει κάποια ισχυρή αλήθεια (όπως ο Μακιαβέλι), από την άλλη μπορεί κανείς να είναι ιδιάζουσα προσωπικότητα (όπως ο Πασκάλ) ή μοναδική περίπτωση διανοητή (όπως ο Σπινόζα), ο οποίος δεν πέρασε απαρατήρητος από κανέναν, σύγχρονο ή κατοπινό.

Τζον Λοκ, Τζόρτζ Μπέρκλεϊ, Βολταίρος, Λάιμπνιτς, Χιουμ, Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, αποτελούν μια εξαμελή συντροφιά συντριπτικής διασημότητας, που είτε θετικά είτε αρνητικά βοήθησαν τη σκέψη της εποχής τους, ο καθένας στον τομέα του. Όλοι μαζί, βέβαια, δεν φτιάχνουν τον Ιμμάνουελ Καντ. Αντιγράφουμε μία παράγραφο: «Ο ίδιος ο νους του Καντ ήταν πολύ τυποποιημένος και λογικός. Όπως, άλλωστε, και η ζωή του. Δεν παντρεύτηκε ποτέ, ενώ κάθε μέρα ακολουθούσε ένα αυστηρό πρόγραμμα. Για να μη χάνει χρόνο, έβαζε τον υπηρέτη του να τον ξυπνάει στις πέντε το πρωί. Έπινε τσάι, κάπνιζε πίπα και στρωνόταν στη δουλειά. Ηταν τρομερά παραγωγικός – έγραψε πολλά βιβλία και δοκίμια. Ύστερα έδινε διαλέξεις στο πανεπιστήμιο. Το μεσημέρι έκανε έναν περίπατο στις 4:30 –την ίδια ώρα κάθε μέρα–, κατά τον οποίο ανεβοκατέβαινε τον δρόμο όπου έμενε ακριβώς οχτώ φορές. Μάλιστα, οι κάτοικοι της πόλης αυτής, του Κένιξμπεργκ (σημερινό Καλίνινγκραντ), ρύθμιζαν τα ρολόγια τους σύμφωνα με τον περίπατό του». Σημειωτέον ότι μόνο μία φορά αθέτησε το ραντεβού του, εξαιτίας της Γαλλικής Επαναστάσεως... Το γεγονός και μόνο ότι το κείμενο για τον Καντ περιλαμβάνει δύο κεφάλαια αποδεικνύει ότι στην περίπτωσή του και μόνο ο Βάρμπουρτον αναγνωρίζει –έστω, σιωπηλά– την αυθεντική περίπτωση του φιλοσόφου, την τέλεια συμφωνία διανοητή και καθημερινού ανθρώπου, του ανθρώπου με χαρακτήρα και υψηλό ήθος.

Παρά το γεγονός ότι ο Βάρμπουρτον «κρύβεται» πίσω από τη συντομία των κεφαλαίων του και ούτε μια φορά δεν αποφασίζει να εκτεθεί, εμβαθύνοντας σε κάποιο φιλοσοφικό πρόβλημα τελικά, παρακολουθώντας τη σειρά των φιλοσόφων που αναφέρονται (ή δεν αναφέρονται, όπως ο Χούσερλ και ο Χάιντεγγερ....), συμπεραίνουμε ότι ο ίδιος ευφραίνεται με τους υπερμοντέρνους Αμερικανούς και Εγγλέζους.

Αναφέρουμε ένα παράδειγμα από τα επιχειρήματα της Τζούντιθ Τζάρβις Τόμσον: «Υπάρχει ένας διάσημος βιολιστής με πρόβλημα στα νεφρά. Η μόνη πιθανότητα να ζήσει είναι να συνδεθεί με ένα άτομο που ανήκει στην ίδια σπάνια ομάδα αίματος. Εσείς ανήκετε σε αυτήν τη σπάνια ομάδα. Ένα πρωί ξυπνάτε και βρίσκετε ότι ενώ κοιμόσασταν, οι γιατροί τον έχουν συνδέσει με τα νεφρά σας». Η Τόμσον υποστηρίζει ότι σε μία τέτοια περίσταση δεν έχετε το καθήκον να τον έχετε συνδεδεμένο πάνω σας, ακόμα κι αν ξέρετε πως θα πεθάνει, αν τραβήξουν τους σωλήνες. Κατά τον ίδιο τρόπο, υποστηρίζει, αν μια γυναίκα μείνει έγκυος παρότι χρησιμοποιεί αντισύλληψη, το έμβρυο δεν έχει το αυτόματο δικαίωμα να χρησιμοποιεί το σώμα της. Το έμβρυο είναι σαν τον βιολιστή».

Είναι όντως;

Βιβλίο
2

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

σχόλια

1 σχόλια
Φαστφουντάδικο φιλοσοφίας δεν νοείται. Συμφωνώ με τον Κωστή Ππαπαγιώργη. Αυτό το είδος βιβλίων μου είναι το πιο απουκρουστικό. (Ο Πλάτωνας μάλιστα έγραψε ότι δεν μπορεί καν κάποιος να μάθει φιλοσοφία διαβάζοντας απλώς φιλοσοφικά βιβλία.)