Κική Δημουλά: Για τον χρόνο και τις λέξεις.

Κική Δημουλά: Για τον χρόνο και τις λέξεις. Facebook Twitter
Αμφιθυμία, αμφισημία, αμφιβολία, ιδού τα όπλα της ποιήτριας στη μάχη κατά των δουλικών που είναι οι άκαμπτες πεποιθήσεις και υπέρ της πιο ποιητικής υλικότητας που είναι το γεγονός. Φωτο: SOOC
0

Στοχασμοί σχετικά με τον χρόνο και τις λέξεις. Γιατί καλά το ξέρουν οι ποιητές: καμωμένοι είμαστε από το υλικό, το άυλο, του χρόνου και των λέξεων. Κι αν έχουμε μια καλή δουλειά να κάνουμε, αυτή είναι να στοχαστούμε σχετικά με το τι είναι και πώς μας δυναστεύει ο χρόνος, τι είναι και πώς μας απελευθερώνουν οι λέξεις. Αυτή είναι η διαλεκτική της ζωής, αυτή είναι η διαλεκτική της Δημουλά: Χρόνε, εσύ μας οδηγείς στον όλεθρο, μα με τις λέξεις τον όλεθρο ας τον κάνουμε γλέντι, έστω κι αν ξέρουμε πώς τελειώνουν τα γλέντια που θέλουν να είναι κεράκια στο σκότος του χρόνου. Από το 1952 παλεύει η Κική Δημουλά να βάλει τα δέοντα σημεία στίξεως στο αχανές χειρόγραφο του χρόνου και των λέξεων, πάει να πει να επινοεί, ξανά και ξανά, τη ζωή την ίδια, τη μελαγχολία της αντίστασης στο αδυσώπητο κύλισμα των δευτερολέπτων, στο κενό των ημερών και των νυχτών που μας κλέβει τον καπνό των πολύτιμων σιγαρέττων μας (και τα σιγαρέττα μας είναι τα μισοϋλικά μισοάυλα κομπολόγια και κομποσκοίνια μας).

Πάλι μνήμη πάλι λήθη.
Διαρκώς τις ίδιες λέξεις χρησιμοποιώ.

Κι ο βίος ο πολυλογάς
σ' αυτές τις δύο λέξεις αρκείται
εν τέλει, μνήμη και λήθη

ψάλλει/προσεύχεται η Δημουλά στο τελευταίο της έργο με τίτλο Άνω τελεία (εκδ. Ίκαρος). Και είναι ψαλμωδία, είναι προσευχή, αυτή η επανάληψη του «πάλι». Και αλλού, πάντα επιμένοντας στον χρόνο και στις λέξεις, στοχάζεται η ποιήτρια για το Άλλοτε και το Τότε, για τα δύο βήματα που χωρίζουν το «έχω» από το «έχασα», για τη διαρκή διελκυστίνδα ανάμεσα στην Αλήθεια και το Ψέμα, στην αγάπη και στην απώλεια, στο νόημα των λέξεων και στη συντριβή αυτού του νοήματος – μια συντριβή που το αντίδοτό της αποτελεί η ποίηση.

2.

Σχολαστικότητες

Άλλοτε και Τότε.
Και τα δύο χρόνος
μια αλήθεια σαν ψέμα.

Κανένα ελαφρυντικό
πολύ γοργά μας απομάκρυναν
από το μόλις πριν λίγο.

Ωστόσο βρίσκω πιο ένοχο το Άλλοτε.
Μας οδήγησε
σε πιο χαώδη ακόμα μακρινή αοριστία
τόσο που η μια ζωή στερήθηκε
ν' αγναντεύει την άλλη

άσε που απομακρύνθηκα κι εγώ
τόσο που δε βλέπω αν είμαι κανενός
ούτε καν του σώματός μου
μια ζεστή ανάμνηση.

Απαρνούμαι το Άλλοτε
στο Τότε αφοσιώνομαι γελιέμαι

πως κάθε Τότε
είναι πολύ κοντά στα τωρινά μου
σαν δυο βήματα μόνο ν' απέχει
το έχω από το έχασα.

Όμως αν είναι έτσι
εάν εφάπτονται τόσο θερμά οι διαφορές
αν αγαπιέται ακόμα το έχω με το έχασα

τότε λοιπόν εσύ
γιατί δεν μου κρατάς πια το χέρι;

Και συ Αλήθεια γιατί λες τόσα ψέματα;
Κι εσύ Ψέμα γιατί δεν αληθεύεις ποτέ;

(Όπου θαυμάζουμε την εσκεμμένη ανάσα ανάμεσα στο «και» και στο «συ», όταν έχουμε απεύθυνση στην Αλήθεια, ενώ ένα λαχάνιασμα φουριόζο υπάρχει στο «κι εσύ» όταν η ποιήτρια ρωτάει το Ψέμα).

3.

Αίνος στο ίσως. Η Δημουλά, σοφή και σαφής όσο ποτέ, ξέρει ότι δύναμή μας είναι η αδυναμία μας, ότι το ψέλλισμα είναι το ουρλιαχτό μας, ότι δίχως σιγαστήρα η κραυγή μας είναι άσφαιρο μελόδραμα, ότι υπονομεύοντας την ποιητικότητα διακονείς την Ποίηση, ότι το πνεύμα ενοικεί στην ύλη, ότι το Τίποτα εμπεριέχει το Παν, ότι αν δεν στέργεις να απουσιάζεις δεν έχεις παρουσία. Παίζει (και τι μεγαλείο είναι το παιχνίδι όταν μετράς έξι δεκαετίες στη γραφή!) με τις αντιφάσεις, δεν τις φοβάται, τις κανακεύει, μας τις προσφέρει. Αμφιθυμία, αμφισημία, αμφιβολία, ιδού τα όπλα της ποιήτριας στη μάχη κατά των δουλικών που είναι οι άκαμπτες πεποιθήσεις και υπέρ της πιο ποιητικής υλικότητας που είναι το γεγονός. Ποντάρει στο «ίσως» η Δημουλά, στη μικροκαμωμένη, στη μια σταλιά λέξη «ίσως» που είναι το όχημα του στοχασμού.

Δυο συλλαβές λέξη είσαι και τρέμει
η μάνα σου η γλώσσα
μη σε τσαλαπατήσουν οι πολυσύλλαβες
δυνάμεις
[...]
Τα ναι και τα όχι δειλή σε θεωρούν
πως είσαι τσιράκι της υπεκφυγής.

Ξέρει καλά η Δημουλά να ανθίσταται στην παντογνωσία, να εμμένει στο διαζευκτικό, να ελίσσεται ανάμεσα στα πολύβουα στερεότυπα, να προκρίνει το έμμεσο. Μέσευση, μεσολάβηση, ένας go-between, ένας ενδιάμεσος είναι η ποίηση ανάμεσα στην αμετάκλητη φθορά και στη σοφία, ανάμεσα στο αγχώδες αίτημα και στη μαγεία της μη διεκδίκησης, όπως θύμιζε και ένας άλλος ποιητής. Η Δημουλά ανήκει στον χώρο του «αλλιώς», στον χώρο όπου τα πράγματα και τα συναισθήματα συντίθενται, σμίγουν ξανά, αποκτούν την όντως διάστασή τους, αν και πάντα μένει μια ανησυχητική απορία, ένα ακόμα ερωτηματικό. Σε ένα από τα πιο συγκινητικά ποιήματα του βιβλίου Άνω τελεία επιμένει:

Θα ήθελα
κάπως αλλιώς ν' αγαπιούνται τα πράγματα

στριμωγμένα
σ' ένα μικρό δωμάτιο που να είναι
μπάνιο κουζίνα μαζί κι υπνοδωμάτιο
εντός και το καθιστικό
η μία χρήση να νίβει την άλλη

χώρισμα να μην υπάρχει
ούτε χώρος – σπιθαμή
για τον χωρισμό.

Θα ήθελα;
Και πού θα κοιμάται η προσποίηση;
αγκαλιά με την αγάπη;

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ