«Διαβάζοντας τον Μακρυγιάννη»: Ένα δοκίμιο για την κατασκευή του «μακρυγιαννισμού» Facebook Twitter
Καρλ Κρατσάιζεν (1794 - 1878), Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης το 1828,

Η κατασκευή του «μακρυγιαννισμού»

0

Ο στρατηγός Μακρυγιάννης, χάρη στα «Απομνημονεύματά» του, αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά σύμβολα της νεότερης Ελλάδας. Ο Ρουμελιώτης αγωνιστής με το απελέκητο γράψιμο, ο «πιο ταπεινός αλλά και ο πιο σταθερός διδάσκαλος» του Γιώργου Σεφέρη, έναν αιώνα τώρα ενσαρκώνει όσο λίγοι την ελληνική ψυχή: τον άσβεστο πόθο της για ελευθερία και δικαιοσύνη, τη γενναιότητα, την ανθρωπιά της.

Κι αν αυτός ο υποδειγματικός Έλληνας «κατασκευάστηκε»; Μήπως θα έπρεπε ν’ απομυθοποιηθεί; Μήπως τα γραπτά του, από «ιερά κειμήλια» πρέπει ν’ αντιμετωπίζονται απλώς ως ιστορικές πηγές;

Τα παραπάνω ερωτήματα βρίσκονται στο επίκεντρο του πυκνού αλλά όχι απροσπέλαστου δοκιμίου του Γιώργου Γιαννουλόπουλου «Διαβάζοντας τον Μακρυγιάννη» (Πόλις, 2003), όπου ο πρώην διευθυντής της ελληνικής υπηρεσίας του ΒΒC και αρθρογράφος σήμερα στην Εφημερίδα των Συντακτών επιχείρησε κάτι χωρίς βιβλιογραφικό προηγούμενο: ν’ αναλύσει γραμμή προς γραμμή τις αναγνώσεις του Μακρυγιάννη από τους Γιάννη Βλαχογιάννη, Γιώργο Θεοτοκά, Γιώργο Σεφέρη και Ζήσιμο Λορεντζάτο, να εξετάσει το ιδεολογικό πλαίσιο από το οποίο προέκυψαν –δημοτικισμός, Γενιά του ΄30, νεορθοδοξία– και ν’ αναδείξει τις καταβολές του ελληνοκεντρισμού.

Ο ίδιος, έχοντας ζήσει κι εργαστεί για μεγάλα διαστήματα στη Βρετανία, την Ιταλία και τη Γαλλία, εκτέθηκε «σε τρόπους σκέψης που σε κάνουν ν’ αμφιβάλλεις για το αυτονόητο. Ζώντας έξω, δεν τον βίωσα τον Μακρυγιάννη αλλά τον αντίκρυσα».

 Ένα δοκίμιο για την κατασκευή του «μακρυγιαννισμού» Facebook Twitter
Καρλ Κρατσάιζεν, Καπετάνιος με τα παλληκάρια του μαχόμενοι, 1829

Η καρδιά του προβλήματος, σύμφωνα με τον συγγραφέα του «Διαβάζοντας τον Μακρυγιάννη», βρίσκεται στο γεγονός ότι ο στρατηγός αναδείχτηκε εξέχουσα ιστορική φυσιογνωμία μέσα από «λογοτεχνικές» αναγνώσεις, βαθύτατα αντιιστορικές.

Με εξαίρεση τον λογοτέχνη και ιστοριοδίφη που ανακάλυψε, αποκρυπτογράφησε και δημοσιοποίησε το χειρόγραφο των «Απομνημονευμάτων», τον Γιάννη Βλαχογιάννη, ο οποίος είχε κάποιες γνώσεις για το ΄21, κανείς από τους υπόλοιπους δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, επισημαίνει ο Γιαννουλόπουλος. «Αν όμως συγκρίνουμε την αφήγηση του στρατηγού με τις εκδοχές άλλων αγωνιστών του ΄21 ή με ό,τι πραγματικά συνέβη, οι αποκλίσεις είναι ενδιαφέρουσες».

Γιώργος Γιαννουλόπουλος
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Όπως υποστηρίζει ο ίδιος, «στον άδικα παραμελημένο Πρόλογο του Βλαχογιάννη, στην έκδοση του 1907, εντοπίζονται εν σπέρματι όλες οι αισθητικές, γλωσσικές, ιστορικές και γενικά ιδεολογικές θέσεις απ’ όπου ξεφύτρωσε ο αειθαλής μακρυγιαννισμός». Μιλώντας τη γλώσσα του μαχόμενου δημοτικισμού των αρχών του 20ού αιώνα, ο Βλαχογιάννης θεωρεί ότι η αμεσότητα, η απουσία δηλαδή διαμεσολάβησης και επεξεργασίας, καθιστά το κείμενο του αυτοδίδακτου στρατηγού υπόδειγμα λαϊκής σοφίας και τελειότητας.

Κι ενώ υπήρξε ο μόνος που αναρωτήθηκε για την αξιοπιστία των «Απομνημονευμάτων» παραδεχόμενος ότι ο συγγραφέας τους «και ως στρατιωτικός και ως πολιτικός δεν ήτο απαλλαγμένος φιλοδοξίας», αντιμετώπισε –λανθασμένα κατά τον Γιαννουλόπουλο– το πάθος του Μακρυγιάννη ως εγγύηση φιλαλήθειας και ειλικρίνειας, υιοθετώντας αβίαστα την άποψη εκείνου που υποτίθεται ότι έκρινε.

Αν για τον Βλαχογιάννη το μεγάλο επίτευγμα του Μακρυγιάννη ήταν η ικανότητά του να μεταφέρει ανόθευτα τα λόγια της εθνικής ψυχής, για τον Γιώργο Θεοτοκά η αξία του ηρωικού στρατηγού έγκειται στην εκρηκτική προσωπικότητά του, στη φιλοδοξία του ν’ αναδειχτεί ως άτομο, να εκφραστεί και να αυτοεκπληρωθεί αυθεντικά. Σύμφωνα πάντα με τον Γιαννουλόπουλο, στο επίμαχο άρθρο του Θεοτοκά (Νέα Εστία, Οκτώβριος 1941) ο συγγραφέας του «Ελεύθερου πνεύματος» δεν ανακαλύπτει παρά το πρότυπο του ρηξικέλευθου νέου που ο ίδιος είχε κατασκευάσει πολύ πριν διαβάσει τα «Απομνημονεύματα».

Την μεγαλύτερη ευθύνη, ωστόσο, ως προς την «κατασκευή του μακρυγιαννισμού», ο Γιαννουλόπουλος δεν την χρεώνει ούτε στον Βλαχογιάννη, ούτε στον Θεοτοκά, ούτε στον Ζήσιμο Λορεντζάτο, ο οποίος στο «Τετράδιο του Μακρυγιάννη» («Μελέτες», εκδ. Δόμος, 1994) παρουσιάζει τον στρατηγό ως ιδανικό εκπρόσωπο της λαϊκής παράδοσης, ενδεδυμένης τώρα με μια έντονα ορθόδοξη χροιά. Βασικός στόχος του συγγραφέα είναι ο Σεφέρης, δεδομένου ότι η επιρροή των γραπτών του είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη.

Η κατασκευή του «μακρυγιαννισμού» Facebook Twitter
Καρλ Κρατσάιζεν, Πολεμιστές, 1827
Η κατασκευή του «μακρυγιαννισμού» Facebook Twitter
Η υπογραφή του Μακρυγιάννη

Η ανάγνωση του Σεφέρη, ισχυρίζεται o Γιαννουλόπουλος, εξαφανίζει τη δεδηλωμένη πρόθεση του στρατηγού να παρέμβει πολιτικά, μεταλλάσσοντάς τον σε καλλιτέχνη. Και δικαιώνει τις παρεμβάσεις του στον δημόσιο βίο, επειδή τον έχει δικαιώσει καλλιτεχνικά.

Ο Σεφέρης συνοψίζει την αλήθεια της περιόδου εκείνης ως εξής: «… για τους ανθρώπους που ανάλαβαν να διοικήσουν τον τόπο, υπήρχε ένα εξαιρετικά δύσκολο πρόβλημα: να βάλουν σε τάξη ένα χάος, όπως έλεγαν… Τι έκαναν; Κάθησαν και βρήκαν αυθαίρετα την ευκολότερη λύση, έσβησαν δηλαδή το πρόβλημα με μια μονοκοντυλιά». Μ’ άλλα λόγια, αποφάσισαν να διαθέσουν τους πόρους του κράτους για τη συντήρηση του βαυαρικού στρατού αντί να δώσουν, όπως γράφει στις «Δοκιμές»,  «ένα κομμάτι ψωμί στους πεινασμένους που βοούσαν έξω από τις πόρτες του Ναυπλίου… Μ’ αυτόν τον στρατό διέλυσαν ή έδιωξαν έξω από το κράτος τους παλιούς αγωνιστές, τους φοβερούς αυτούς αγριανθρώπους, όπως πίστευαν».

Ο Γιαννουλόπουλος αντιπαραβάλλει την παραπάνω «σχηματική» προσέγγιση με το έργο του ελληνοαμερικανού Τζον Πετρόπουλος «Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο 1833-1843» (ΜΙΕΤ, 1997), το οποίο «σύμφωνα με την ομόφωνη γνώμη των ειδικών» φωτίζει όσο κανένα άλλο αυτό το τμήμα της νεοελληνικής ιστορίας. Ο Πετρόπουλος, επισημαίνει, έχει απέναντί του ένα πολύ πιο ευρύ και σύνθετο ορίζοντα: δεν είναι από τη μια το κράτος και από την οι παλιοί αγωνιστές, αλλά διαφορετικές ομάδες και πρόσωπα που κινούνται προς διαφορετικές κατευθύνσεις, κι ένα κράτος που προσπαθεί να συγκροτηθεί εξισορροπώντας ανάμεσα σε επιμέρους αιτήματα και προωθώντας ορισμένους στόχους, ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται υπό την προστασία τριών ξένων, και συχνά αντίπαλων, μεγάλων δυνάμεων.

«Ένα από αυτά τα πρόσωπα ήταν και ο Μακρυγιάννης και μάλιστα όχι ιδιαίτερα σημαντικό» λέει ο Γιαννουλόπουλος. Και στη συνέχεια, καταπιάνεται με το θεμελιώδες επιχείρημα του Σεφέρη, ότι δηλαδή πρέπει να δούμε τα «Απομνημονεύματα» σαν ένα κρίσιμο σταθμό μιας πορείας η οποία άρχισε πριν από δυο χιλιάδες χρόνια περίπου.

«Ο Σεφέρης μας λέει δύο πράγματα» διαβάζουμε. «Το πρώτο, ότι ο αγράμματος Μακρυγιάννης έχει από μόνος του συνειδητοποιήσει πως η νεότερη Ελλάδα αποτελεί συνέχεια της αρχαίας και συνεπώς βλέπει την Επανάσταση του ΄21 σαν μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η εθνική ουσία. Και το δεύτερο, ότι το συγκεκριμένο αίσθημα είναι πολύ πιο ουσιαστικό, πολύ πιο γνήσιο από τις αφηρημένες έννοιες που επεξεργάζονται σχολαστικά στις χρυσοποίκιλτες ακαδημίες λογιότατοι και αρχαιολόγοι…».

Η κατασκευή του «μακρυγιαννισμού» Facebook Twitter
Καρλ Κρατσάιζεν, Αίγινα με την "Κολώνα" και χωρικές, 1827
Η κατασκευή του «μακρυγιαννισμού» Facebook Twitter
Καρλ Κρατσάιζεν, Αίγινα, 1828


Κι όμως, η σύνδεση της νεότερης με την αρχαία Ελλάδα, έργο λογιοτάτων είναι, απαντά ο Γιαννουλόπουλος. Δεν κατασκευάστηκε από γιους τσομπάνηδων αλλά από τους διαφωτιστές. Και στο σημείο αυτό, ανοίγει μια τεράστια παρένθεση με αναφορές στον γερμανικό ρομαντισμό και στο έργο του φιλοσόφου Χέρντερ, υποστηρίζοντας πως εκεί εντοπίζονται τα σπέρματα του «λόγου περί ελληνικότητας». («Όποιες αλλαγές και να επέφερε η ιστορία, έλεγε ο Χέρντερ, ο εθνικός μας χαρακτήρας δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά. Η εθνική αλήθεια, διακήρυσσε, εκφράζεται από τον απλό λαό και τους πραγματικούς καλλιτέχνες»).

Η ιδρυτική αρχή της νεοελληνικής ιδεολογίας που ο Σεφέρης διατύπωσε επιγραμματικά στις «Δοκιμές» («το πνεύμα του Έλληνα μένει πάντα ‘όμοιο εαυτώ’»), έχει κατά μία έννοια μεταφραστεί από τα γερμανικά, συνεχίζει ο Γιαννουλόπουλος. Αυτό όμως αποσιωπήθηκε. Γιατί διαφορετικά «θα παραδεχόμαστε εμμέσως ότι η εθνική ψυχή άρχισε να μιλάει μόνον όταν οι ξένοι μας έμαθαν πώς να την ακούμε».

 Ένα δοκίμιο για την κατασκευή του «μακρυγιαννισμού» Facebook Twitter
Καρλ Κρατσάιζεν, Βομβαρδισμός της μονής του Αγίου Σπυρίδωνα στον Πειραιά, 1829

Η καρδιά του προβλήματος, σύμφωνα με τον συγγραφέα του «Διαβάζοντας τον Μακρυγιάννη», βρίσκεται στο γεγονός ότι ο στρατηγός αναδείχτηκε εξέχουσα ιστορική φυσιογνωμία μέσα από «λογοτεχνικές» αναγνώσεις, βαθύτατα αντιιστορικές. Όταν ο Βλαχογιάννης μιλάει για την πηγή της ζωής που «ήρχετο λίαν μακρόθεν, εκ των βαθυρρίζων θεμελίων της φυλής και του έθνους», όταν ο Θεοτοκάς του αποδίδει την ικανότητα να συνδυάζει «τη μαστοριά των βιοτεχνών της Ελλάδας, την κληρονομιά της βυζαντινής τέχνης και την υποσυνείδητη επίδραση των αρχαίων ναών», όταν ο Σεφέρης διακηρύττει ότι «τους αρχαίους, αν θέλουμε πραγματικά να τους καταλάβουμε, πρέπει πάντα να ερευνάμε την ψυχή του λαού μας», κι όταν ο Λορεντζάτος βλέπει στα λόγια του τις αιώνιες ελληνικές ιδέες ν’ αναδύονται μέσα από τα «σκοτεινά έγκατα όπου καλουπώνονται σχήματα διανοίας», όλοι τους, σύμφωνα με τον Γιαννουλόπουλο, τονίζουν «το στοιχείο που έχει συγκροτηθεί εκτός ιστορίας και γι’ αυτό μπορεί και να αντιστέκεται στον χρόνο».

Από τη μεριά του, αντιμετωπίζει τον Μακρυγιάννη ως ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο, όχι ως λογοτεχνικό: «Ο αυτοδημιούργητος αυτός καπετάνιος, ο ταγμένος στην υπηρεσία του κράτους, ήταν σίγουρα γενναίος και τίμιος για τα μέτρα της εποχής. Αλλά υπήρχαν κι άλλοι, δεν ήταν μοναδικός».

Όποιος αναζητά ένα ολοκληρωμένο πορτρέτο του τελευταίου, δεν έχει παρά να διαβάσει τον «Βίο του στρατηγού Μακρυγιάννη» του Νίκου Θεοτοκά (Βιβλιόραμα, 2012), όπου ο γνωστός ιστορικός, παλιός μαθητής του Σπύρου Ασδραχά, χωρίς κατεδαφιστικές διαθέσεις και στηριζόμενος αποκλειστικά στις διαθέσιμες ιστορικές πηγές, εξετάζει τις συνθήκες που έζησε και έδρασε ο Μακρυγιάννης με τα μέτρα του δικού του και μόνο κόσμου.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μέσα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους: Όλη η ιστορία της Ελλάδας σε ένα κτίριο

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέσα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους: Όλη η ιστορία της Ελλάδας σε ένα κτίριο

Εκεί όπου διαφυλάσσεται το «σώμα» του ελληνικού κράτους, τα «χέρια» της δημόσιας διοίκησης και τα «πόδια» της Ιστορίας.
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΜΑΡΙΛΗ ΖΑΡΚΟΥ
Ο Αλέκος Λούντζης έκανε τον Μακρυγιάννη ήρωα σύγχρονης όπερας

Συνέντευξη / Ο Αλέκος Λούντζης έκανε τον Μακρυγιάννη ήρωα σύγχρονης όπερας

Ο συγγραφέας μιλάει για τις δυσκολίες της αναμέτρησης με τον Στρατηγό Μακρυγιάννη και με τα ντελιριακά, άγνωστα στο ευρύ κοινό, «Οράματα και θάματα» που παρουσιάζονται με τη μορφή όπερας στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Συζητώντας για ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας, τους δωσίλογους της Κατοχής

Βιβλίο / Oι δωσίλογοι, ένα θέμα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας

Μέσα από την έρευνά του σε αρχεία που μέχρι σήμερα παραμένουν κλειστά ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης εξετάζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς κατακτητές σε μια πολύπαθη και αιματηρή για την Αθήνα περίοδο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Βιβλίο / Το πρώτο μυθιστόρημα της Καλλιρρόης Παρούση μπήκε στα ευπώλητα από στόμα σε στόμα

Το Λίγα Λόγια για μένα της Καλλιρρόης Παρούση είναι ένα μυθιστόρημα με ποιητικό λόγο που το νεανικό κοινό το ανακάλυψε μέσω word of mouth. Και όπως λέει και ένας φίλος της «ένα καλό βιβλίο είναι σαν μία νάρκη, δεν ξέρεις σε ποιανού την ψυχή θα σκάσει».
M. HULOT
Γκαζμέντ Καπλάνι «Με λένε Ευρώπη»

Το πίσω ράφι / «Με λένε Ευρώπη»: Το βιβλίο ενός Αλβανού μετανάστη για τις περιπέτειές του στην Ελλάδα

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι εναλλάσσει την εμπειρία του στην Ελλάδα με τις μικρές οδύσσειες ανθρώπων που άφησαν πίσω την πατρίδα τους, σε ένα βιβλίο που κινείται διαρκώς μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας και καταπιάνεται με το ανεξάντλητο θέμα της μετανάστευσης και της ταυτότητας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

The Book Lovers / Ο Larry Gus διάβασε τον «Οδυσσέα» του Τζόις περπατώντας τους δρόμους της Αθήνας

O Νίκος Μπακουνάκης συζητά με τον μουσικό και συνθέτη Larry Gus, aka Παναγιώτη Μελίδη, για τα βιβλία που επηρέασαν τη μουσική του. Πρόκειται για έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αναγνώστη.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Μέχρι τον Αύγουστο»: Το ‘χαμένο’ μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Βιβλίο / «Μέχρι τον Αύγουστο»: Το «χαμένο» μυθιστόρημα του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έπρεπε να παραμείνει χαμένο

Το βιβλίο προσφέρει στιγμιαίες απολαύσεις, αλλά είναι ολοφάνερα ημιτελές και πολλά σημεία του μοιάζουν τόσο κακογραμμένα που καθιστούν απολύτως κατανοητή την επιθυμία του συγγραφέα να μην εκδοθεί ποτέ.
THE LIFO TEAM
Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Βιβλίο / Ο σουρεαλιστικός «συντε(λο)γοτεχνικός» κόσμος του Αχιλλέα ΙΙΙ

Ο βραβευμένος συγγραφέας που μόλις κυκλοφόρησε τη συλλογή διηγημάτων του με τον διφορούμενο τίτλο «Τέλος Πάντων» εξηγεί, μεταξύ πολλών άλλων, γιατί τον απασχολούσε συνέχεια το τέλος του κόσμου, σε σημείο που του έγινε εμμονή.
M. HULOT
Πέρα από τις Ακυβέρνητες πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του 1967

Lifo Mini – Series / Πέρα από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες: O Τσίρκας, ο Σεφέρης, ο Κοτζιάς και η Χούντα του '67

H Κωνσταντίνα Βούλγαρη σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Στρατή Τσίρκα, μιλά για τη φιλία του με τον Σεφέρη, την πολιτική του δράση μέσα στη Δικτατορία, αλλά και για το πώς έπεισε τον Παύλο Ζάννα να μεταφράσει Προυστ, μέσα στη φυλακή. Στο podcast ακούγονται για πρώτη φορά αποσπάσματα από διάλεξη που είχε δώσει ο Σ. Τσίρκας μαζί με τον Α. Kοτζιά.
THE LIFO TEAM
Σέρχιο Πιτόλ «Συζυγική ζωή»

Το Πίσω Ράφι / «Η συζυγική ζωή»: Η απολαυστική σάτιρα του Σέρχιο Πιτόλ για τις δηλητηριασμένες σχέσεις

Μέσα από τις απέλπιδες προσπάθειες μιας γυναίκας ν’ απαλλαγεί οριστικά από τον άπιστο σύζυγό της, με τη λοξή και ειρωνική ματιά του, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους Λατινοαμερικανούς συγγραφείς μεταμορφώνει σε φάρσα αυτό που άλλοι θα έβλεπαν ως τραγωδία.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Paul Lynch

Βιβλίο / Paul Lynch: «Υπάρχουν συγγραφείς που παίζουν στο κέντρο του γηπέδου, εγώ παίζω στα άκρα»

Ο πέμπτος Ιρλανδός συγγραφέας που παίρνει το Booker εξηγεί στη Βένα Γεωργακοπούλου γιατί στην Ιρλανδία βγαίνουν τόσο σημαντικά βιβλία, περιγράφει πως σε μια λαϊκή σχολίασαν το βραβευμένο βιβλίο του ως «πολύ μαύρο» και πως αν καθόταν να γράψει κάτι για να κερδίσει, αυτό δεν θα ήταν το «Τραγούδι του προφήτη».
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Nανά Δαρειώτη: «Ε. Ζολά, Κ. Μπλίξεν και Ε. Βουτσινά - Οι συγγραφείς που θα με συνδέουν πάντα με την κουλτούρα του φαγητού»

The Book Lovers / «Ο Ζολά, η Μπλίξεν και η Βουτσινά θα με συνδέουν πάντα με την κουλτούρα του φαγητού»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την δημοσιογράφο γεύσης Νανά Δαρειώτη για όλα εκείνα τα βιβλία που την διαμόρφωσαν αλλά και για τα αστυνομικά μυθιστορήματα που την ξαναέβαλαν στον κόσμο της ανάγνωσης μετά από μια βασανιστική περίοδο long covid που πέρασε τελευταία.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ