10 πληροφορίες για το Όνομα του Ρόδου, το πιο γνωστό μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο

1.  Ο ακαδημαϊκός, στοχαστής και δοκιμιογράφος Ουμπέρτο Έκο λίγο πριν το κατώφλι των πενήντα του χρόνων γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα. Εκδίδεται με τον τίτλο Il nome della rosa από τον οίκο Bompiani στο Μιλάνο το 1980. Ενώ ο εκδοτικός οίκος είχε υπολογίσει ότι οι πωλήσεις του θα έφταναν τα 30.000 αντίτυπα, ξεπέρασαν τελικά τα 9.000.000 αντίτυπα παγκοσμίως κάνοντας τον Έκο γνωστό στον εξωακαδημαϊκό κόσμο (πηγή:Wikipedia).

2.

Το όνομα του ρόδου πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1985 σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη και συμβολή στην απόδοση των λατινικών κειμένων Μ.Γ.Μερακλή. Το ελληνικό κοινό μυήθηκε σε φιλοσοφικές και ιστορικές λεπτομέρειες του Μεσαίωνα, αλλά ταυτόχρονα υποδέχθηκε ενθουσιασμένο τη μεταμοντέρνα, πολυεπίπεδη γραφή του καθηγητή Σημειωτικής.   

3.

Το Επιμύθιο στο όνομα του ρόδου (Γνώση, 1985) γράφτηκε ως «υστερόγραφο» λόγω των αποριών πολλών αναγνωστών για το πώς εμπνεύστηκε τον τίτλο ο συγγραφέας. Ο Έκο αρνήθηκε να ερμηνεύσει το κείμενό του. Δήλωσε μόνο το εξής: «Η ιδέα του Ονόματος του ρόδου μου ήρθε σχεδόν τυχαία και μου άρεσε γιατί το ρόδο είναι ένα συμβολικό σχήμα, τόσο βεβαρημένο με νοήματα που δεν του έχει απομείνει πια σχεδόν κανένα: μυστικό ρόδο, και το ρόδο έζησε όσο ζουν τα ρόδα, ο πόλεμος των δύο ρόδων, ένα ρόδο είναι ένα ρόδο είναι ένα ρόδο είναι ένα ρόδο, ο ροδόσταυρος, ευχαριστώ για τα υπέροχα ρόδα, δροσερό και μυρωμένο ρόδο. Δίκαια ο αναγνώστης κατέληγε σε σύγχυση, αδυνατούσε να επιλέξει ερμηνεία έστω κι αν είχε συλλάβει τις πιθανές νομιναλιστικές αναγνώσεις του τελικού στίχου, ήταν ακριβώς στο τέλος που έφτανε εκεί, όταν ήδη είχε κάνει ποιος ξέρει πόσες άλλες επιλογές. Ο τίτλος πρέπει να συγχέει τις ιδέες και όχι να τις συγκροτεί» (σελ.11).

4.

Ο Έκο ξεκίνησε να γράφει το Όνομα του ρόδου το Μάρτιο του ’78, όπως αναφέρει, «ωθούμενος από μια σπερματική ιδέα. Ήθελα να δηλητηριάσω κάποιον μοναχό» (Επιμύθιο, σελ.19).

5.

Το διάσημο μυθιστόρημα όταν πρωτοκυκλοφόρησε ήταν δύσκολο να καταταχθεί σ’ένα λογοτεχνικό είδος. Θα μπορούσε να διαβαστεί ως γοτθική νουβέλα, μεσαιωνικό χρονικό, αστυνομικό μυθιστόρημα, ιδεολογικό αφήγημα, αλληγορία, ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο του αναγνώστη. Η L’Express είχε σχολιάσει μάλλον καίρια ότι «το μυθιστόρημα αυτό ανήκει στην κατηγορία των φιλοσοφικών αφηγημάτων του Βολταίρου...Με την διασκεδαστική αμφίεση μιας λόγιας μυθιστορίας, αποτελεί μια έντονη ικεσία για ελευθερία, μετριοπάθεια και σοφία.» (από το οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης του Ονόματος του ρόδου, Γνώση 1985).  

Facebook Twitter

6.

Το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Ζαν-Ζακ Ανό το 1986 με πρωταγωνιστή τον Σον Κόνερυ στο ρόλο του Γουίλιαμ της Μπάσκερβιλ και τον Κρίστιαν Σλέιτερ ως Άντσο. Ο Σον Κόνερυ ερμηνεύει έναν ορθολογιστή ντετέκτιβ, τύπου Σέρλοκ Χολμς, με ράσο Φραγκισκανού καλόγηρου 14ου αιώνα. Όμως ο Έκο δεν ικανοποιήθηκε από τη σκηνοθεσία και γι’αυτό κατόπιν απέρριψε την πρόταση Κιούμπρικ για το Εκκρεμές του Φουκώ (πηγή:Wikipedia). 

7.

Το χαμένο χειρόγραφο του Αριστοτέλη Περί Κωμωδίας που είναι η αφορμή των φόνων στην ασφυκτική μονή των Βενεδικτίνων, τόπο της πλοκής στο Όνομα του ρόδου, αποτελεί και ένα σύμβολο για το βασικό ρόλο που διαδραματίζουν τα βιβλία και οι βιλιοθήκες στο έργο του Έκο. Όσον αφορά τα «επικίνδυνα» βιβλία, το εν λόγω χειρόγραφο του Αριστοτέλη θεωρείται από τον Έκο «επικίνδυνο μόνο από τον κακό της υπόθεσης», ενώ το νόημα του μυθιστορήματός του είναι ακριβώς αυτό: τα βιβλία πρέπει να προστατεύονται και να μην κρύβονται (Ανταίος Χρυσοστομίδης, Οι κεραίες της εποχής μου ΙΙ, Καστανιώτης, 2013, σελ.513).

8.

Το 1999 η Le Monde και η γαλλική αλυσίδα Fnac συμπεριέλαβαν Το όνομα του ρόδου στη λίστα με τα 100 αριστουργήματα του 20ου αιώνα (πηγή: Wikipedia).

9.

Ο Έκο μιλάει για τον «πρότυπο αναγνώστη» του. Τον θέλει συνένοχό του σ’ένα κείμενο μεσαιωνικό, ζώντας τον Μεσαίωνα σαν να ήταν η εποχή του και το αντίστροφο, μετασχηματίζοντας τον αναγνώστη με το να του δώσει «λατινικά, κι ελάχιστες γυναίκες, μπόλικη θεολογία και άφθονο αίμα» για να του φανεί ευχάριστη μια συμφωνία με τον διάβολο. «Το μόνο πράγμα που μας τρομοκρατεί, το μεταφυσικό δηλαδή ρίγος» εξυπηρετούσε, κατά τον συγγραφέα, το πιο μεταφυσικό και φιλοσοφικό πρότυπο πλοκής στο Όνομα του ρόδου: το αστυνομικό μυθιστόρημα (Επιμύθιο, σελ.48-49).

Facebook Twitter

10.

Η αισθητική του Μεσαίωνα κυριάρχησε στο δοκιμιακό σύμπαν του Έκο άλλα στο Όνομα του ρόδου η δραστηριότητά του ως φιλόσοφου πέρασε σ’εκείνη του αφηγητή. Πιστός στις μακροσκελείς, λόγιες συζητήσεις περί Θωμά Ακινάτη και Σχολαστικισμού μεταξύ εκπροσώπων μοναστικών ταγμάτων και Ιεράς Εξέτασης, δεν σταμάτησε μπροστά στις συμβάσεις του ιστορικού μυθιστορήματος. Οι μεσαιωνικοί του ήρωες καινοτομούν, ενώ οι μεταγενέστεροι σκέπτονται μεσαιωνικά με αποτέλεσμα ο συγγραφέας να παραθέτει την εξής διασκεδαστική σκέψη: «κάθε φορά που ένας κριτικός ή αναγνώστης έγραψαν ή είπαν ότι κάποιος ήρωάς μου ισχυρίζεται πράγματα υπερβολικά νεοτεριστικά, επρόκειτο για περιπτώσεις και μόνον που είχα χρησιμοποιήσει χωρία κειμένων του 14ου αιώνα. Και υπάρχουν άλλες σελίδες όπου οι αναγνώστες εξετίμησαν ως εξαιρετικά μεσαιωνικές, στάσεις τις οποίες εγώ αισθανόμουν ως αθέμιτα νεοτεριστικές. Γεγονός είναι ότι καθένας έχει τη δική του, συνήθως φθαρμένη, εντύπωση για το Μεσαίωνα. Μόνον εμείς, οι καλόγεροι της εποχής εκείνης, ξέρουμε την αλήθεια, αν όμως την πούμε, μπορεί μερικές φορές να μας οδηγήσει στην πυρά» (Επιμύθιο, σελ.72-73).