ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΕΒΕΡΙΝ ΚΛΕΙΔΩΝΑ
Στην οδό Sihlquai 125, στις όχθες του ποταμού Sihl της Ζυρίχης, στο χώρο Photobastei, παρουσιάζεται αυτή την εποχή η έκθεση “Taking the long way home” με φωτογραφίες της Βίβιαν Μάιερ.
Το καλό με τη Ζυρίχη είναι ότι πολλά σημεία της μένουν κάπως φυσικά ("αναξιοποίητα" που λέμε και στην Ελλάδα), έτσι και στο ποτάμι του Sihl οι όχθες δεν έχουν διαμορφωθεί, παραμένουν τα χορταράκια και τα αγριολούλουδα που εκεί φυτρώνουν, οι πέτρες και οι μικροί βράχοι, με άλλα λόγια, απόλυτος σεβασμός στη βιοποικιλότητα.
Βέβαια η περιοχή συνολικά ήταν επί πολλά χρόνια «κακόφημη» διότι εκεί δίπλα βρίσκεται το πάρκο Platzspitz που αποτελούσε το Needle park της Ζυρίχης έως το 1992, δηλ. χώρο ανοιχτής αγοράς και χρήσης ηρωίνης, ενώ μέχρι πολύ πρόσφατα το Sihlquai γινόταν τα βράδια σημείο συνάντησης αγοραίου σεξ.
Στο πίσω μέρος του μυαλού, το ίδιο μότο, ο άνθρωπος, είτε άσπρος είτε μαύρος, είτε καλοβαλμένος είτε φτωχός, είτε παιδί είτε γέρος, είναι ένας, είναι μόνος και πρέπει να παλέψει, εάν το μπορεί.
Δυο βήματα λοιπόν από την όχθη του ποταμού, κοντά στο κέντρο της πόλης, βρίσκουμε το κέντρο φωτογραφίας Photobastei. Εξωτερικά πρόκειται για ένα παλαιό, επιβλητικό κτίριο ζυριχιανού ρυθμού αλλά για να πάει κανείς στην έκθεση, πρέπει να μπει από την πλαϊνή είσοδο και να ανέβει στο δεύτερο όροφο μέσα από ένα διόλου επιβλητικό κλιμακοστάσιο που θυμίζει πολυκατοικία με κάποια προβληματάκια. Άλλη μικροέκπληξη εδώ: ο εκθεσιακός χώρος είναι ένα πολύ ευρύχωρο και διαμπερές διαμέρισμα, τα παράθυρα βλέπουν στο ποτάμι, το φως μπαίνει από παντού. Όμως κι εδώ όλα είναι λίγο χύμα για Ελβετία και Ζυρίχη, κάποιες οικοδομικές εργασίες σαν να βρίσκονται σε εξέλιξη, το ταμείο, η προθήκη με τα λευκώματα και τα βιβλία, η γκαρνταρόμπα όλα σε ένα και κάπως αυτοσχέδια.
Προχωράμε στην έκθεση- με κάποιο δέος. Για τη Βίβιαν Μάιερ (1926-2009) και την παράξενη ιστορία της έχουν γραφτεί πολλά τα τελευταία χρόνια. Το 2007 ο νεαρός αμερικανός Τζων Μαλούφ αγοράζει εντελώς τυχαία σε οίκο δημοπρασιών στο Σικάγο ένα κιβώτιο με αρνητικά φωτογραφιών πιστεύοντας ότι αυτό θα συμβάλει στο βιβλίο που ετοίμαζε για την πόλη του Σικάγο. Στην πορεία αρχίζει να δημοσιοποιεί κάποιες από τις φωτογραφίες στο διαδίκτυο, οι οποίες κυριολεκτικά "τα σπάνε". Το φαινόμενο Μάιερ παίρνει πολύ μεγάλες διαστάσεις αφενός γιατί οι φωτογραφίες είναι αληθινά σπουδαίες αφετέρου γιατί η φωτογράφος έζησε μια πολύ κλειστή ζωή, δούλεψε ως γκουβερνάντα επί όλη της τη ζωή και δεν είχε αποκαλύψει σε κανέναν το μεγάλο της ταλέντο, ούτε είχε παρουσιάσει κάτι από το έργο της.
Στην έκθεση παρουσιάζονται περίπου 150 φωτογραφίες. Είναι όλες ασπρόμαυρες φωτογραφίες δρόμου. Απεικονίζονται σκηνές της καθημερινής ζωής, σε μεγάλους εμπορικούς δρόμους ή μικρότερες οδούς στην Αμερική του ’50-‘60. Δυστυχώς δεν υπάρχουν λεζάντες στις φωτογραφίες με περισσότερα στοιχεία αλλά σίγουρα έχει πολύ Νέα Υόρκη και Σικάγο. Αποτυπώνει εργαζόμενους και καταστηματάρχες στην ώρα της δουλειάς ή σε στιγμή ανάπαυλας, γυναίκες κομψές αλά αμερικέν ή ανεπιτήδευτες ή ολότελα ατημέλητες, ζευγάρια που αγγίζει ο ένας τον άλλο, ανθρώπους σε λεωφορεία και φέρυ-μποτ, εστιατόρια και πάρκα, μητέρες με παιδιά, παιδικές παρέες και παρέες μεγάλων.
Παρουσιάζει ανθρώπους λευκούς και μαύρους, από διάφορες κοινωνικές και επαγγελματικές τάξεις. Καθηλωτικά είναι τα πορτρέτα της Βίβιαν Μάιερ, όπου η ένταση του δρόμου αποτυπώνεται στα πρόσωπα των ανθρώπων και στη στοχαστική τους έκφραση. Σκέφτηκα: τα πορτρέτα είναι τόσο ξεκάθαρα που νομίζεις με τη μία ότι αναγνωρίζεις το χαρακτήρα του ανθρώπου, σίγουρα όμως δεν είναι ακριβώς έτσι, οι άνθρωποι είναι πολύ πιο περίπλοκοι και αντιφατικοί, ένα καλό πορτρέτο πάντως πρέπει να σε αφήνει με αυτήν την εντύπωση. Υπάρχουν αρκετές φωτογραφίες με την ίδια τη φωτογράφο, που τραβούσε τον εαυτό της μέσα από έναν καθρέφτη ή μια βιτρίνα, αφήνοντας συχνά ένα μέρος της εικόνας της στη σκιά αλλά τη φωτογραφική της μηχανή σε πρώτο πλάνο!
Περιττό να πούμε ότι η δουλειά της Μάιερ εκτός από καλλιτεχνικό, είναι πλέον και εμπορικό φαινόμενο. Κάθε φωτογραφία είναι προς πώληση σε 15 αντίτυπα και οι τιμές κυμαίνονται από 2900 μέχρι 7.500 ευρώ περίπου. Ας βάλει κανείς με τον νου ότι τα αρνητικά που βρέθηκαν είναι περίπου 100.000-150.000, από το 2010 έχουν διοργανωθεί δεκάδες εκθέσεις σε Ευρώπη και Αμερική, ο Τζον Μαλούφ γύρισε το ντοκυμαντέρ “Finding Vivian Maier” κλπ. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε εδώ και ο νοών νοείτω.
Μία από τις αίθουσες της έκθεσης είναι η Kinderaustellung κι έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: οι φωτογραφίες είναι κρεμασμένες πιο χαμηλά, στο ύψος του παιδικού βλέμματος κι όλες σχεδόν απεικονίζουν παιδιά. Παιδιά θυμωμένα, παιδιά ξαφνιασμένα, παιδιά που κλαίνε, παιδιά που παίζουν στο δρόμο, παιδιά που έχουν βγει βόλτα. Ασυναίσθητα ψάχνει κανείς να βρει στις φωτογραφίες αυτές κάποιο στοιχείο που να προδίδει κάτι περισσότερο για το χαρακτήρα αυτής της γυναίκας, για τη σχέση της με τα παιδιά με τα οποία δούλεψε μια ολόκληρη ζωή... Μικρά φυλλαδιάκια καθοδηγούν τα παιδιά-επισκέπτες στην αίθουσα αυτή με ερωτήσεις όπως "Ποια ζώα φαίνονται στις φωτογραφίες; Πόσα αυτοκίνητα βλέπεις;". Δυστυχώς εκείνη την ώρα δεν υπήρχε κανένα παιδί για να δω εάν το κόλπο πιάνει και κατά πόσο.
Οι φωτογραφίες στο σύνολό τους έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, κάποιες από αυτές εντελώς καθηλωτικές κι ενώ νομίζεις ότι έχεις δει πολλά από street photography (συνειρμικά παίζει το όνομα του Ρόμπερτ Φρανκ - σύμπτωση γεννήθηκε στην Ζυρίχη), μπορείς να κάθεσαι και να χαζεύεις επί ώρα μπροστά από κάθε στιγμιότυπο. Στο πίσω μέρος του μυαλού, το ίδιο μότο, ο άνθρωπος, είτε άσπρος είτε μαύρος, είτε καλοβαλμένος είτε φτωχός, είτε παιδί είτε γέρος, είναι ένας, είναι μόνος και πρέπει να παλέψει, εάν το μπορεί.
