OTAN O CAT STEVENS άλλαξε το όνομά του σε Yusuf Islam και ανακοίνωσε την προσχώρησή του στο μουσουλμανικό δόγμα και την αποχώρησή του από τη μουσική στα τέλη της δεκαετίας του '70, ο Bob Dylan φέρεται να σχολίασε ότι «επιτέλους σταμάτησε να προσπαθεί να είναι ο προφήτης και άρχισε να ακολουθεί τον Προφήτη». Είναι μια ατάκα που ο Islam αναπαράγει στην αυτοβιογραφία του που μόλις κυκλοφόρησε με τίτλο «Cat: On the Road to Findout», θεωρώντας το ως ευλογία, αλλά δηλώνει επίσης και κάτι για τη μουσική που τον έκανε παγκοσμίως διάσημο. Στις αρχές της δεκαετίας του '70, τα charts ήταν γεμάτα από ευαίσθητους φολκ τραγουδοποιούς. Το κοινό τους, όπως ο Islam οξυδερκώς παρατηρεί, ήταν «η γενιά των φοιτητών, μακριά από το σπίτι». Αλλά κανένας από τους φολκ αστέρες της εποχής δεν διακρινόταν από την εμμονή με την πνευματικότητα που χαρακτήριζε τον Cat Stevens, με τους τίτλους των άλμπουμ του που αναφέρονταν στον Βούδα ή σε Ζεν ποιήματα, και τους εννοιολογικούς κύκλους τραγουδιών του βασισμένους στην αριθμολογία.
Ζώντας πάνω από το καφέ των γονιών του στη λεωφόρο Shaftesbury, γράφει ότι απολάμβανε μια «ελεύθερη» παιδική ηλικία: τα πρώτα κεφάλαια περιγράφουν ένα Λονδίνο που μοιάζει αγνώριστο στον σύγχρονο αναγνώστη, όταν απλοί άνθρωποι είχαν ακόμα την οικονομική δυνατότητα να ζουν στο κεντρικό Λονδίνο. Εξίσου απροσδόκητη είναι η αγάπη του Ισλάμ για το δημοτικό σχολείο του. Όταν εμφανίζεται σε κάποια αυτοβιογραφία ένα καθολικό σχολείο της δεκαετίας του 1950 που διευθύνεται από καλόγριες, αποτελεί σχεδόν πάντα μια πηγή ατελείωτης δυστυχίας, αλλά όχι σε αυτή την περίπτωση. Ο Γιουσούφ ήταν γοητευμένος από τον μυστικισμό της εκκλησιαστικής λειτουργίας και στοιχειωμένος από την ιδέα ότι οι άγγελοι αρχίζουν να καταγράφουν τις κακές σου πράξεις όταν γίνεις οκτώ ετών.
Η εγκατάλειψη της μουσικής φαίνεται να ήταν λιγότερο οδυνηρή από ό,τι θα περίμενε κανείς. Ως τραγουδοποιός, είχε «φτάσει σε αδιέξοδο», γράφει, και με τα δικαιώματα που του εξασφάλιζαν μια άνετη ζωή, φαίνεται πραγματικά πιο ευτυχισμένος κάνοντας φιλανθρωπικό έργο.
Στα πρώτα του εφηβικά χρόνια, προσπαθεί να ισορροπήσει το σχολείο με τη ζωή του ως τυπικός ακόλουθος του κινήματος των mods που καταπίνει αμφεταμίνες κάθε βράδυ. Εμπνευσμένος από τον Dylan, εντάσσεται στο φολκ ιδίωμα και αρχίζει να γράφει τραγούδια. Λιγότερο από έναν χρόνο αργότερα, έχει ήδη υπογράψει συμβόλαιο με δισκογραφική εταιρεία και σημειώνει άμεση επιτυχία το 1966 με το ντεμπούτο του single, I Love My Dog. Το επόμενο single του, Matthew and Son, φτάνει στο νούμερο 2 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι μια ραγδαία άνοδος –είναι ακόμα μόνο 19 ετών– αλλά ο ίδιος φαίνεται να μισούσε κάθε λεπτό. Οι ζωντανές εμφανίσεις είναι «ταπεινωτικές» και «αφόρητες», το να τον φωτογραφίζουν είναι «όσο πιο κοντά στην κόλαση μπορώ να φτάσω», οι συνεντεύξεις είναι σαν να «τον βάζουν στο κλουβί», η εμφάνισή του στην τηλεόραση είναι σαν «κρεμάλα» και το μοχέρ κοστούμι που φοράει, του προκαλεί έντονη φαγούρα («μια φρίκη»). Μερικούς μήνες αργότερα, κάθεται και υπολογίζει πόσα χρήματα θα χρειαστεί να βγάλει για να αποσυρθεί οριστικά από τη μουσική σκηνή.
Η παραμονή του όμως στο νοσοκομείο λόγω φυματίωσης τον ωθεί να αναθεωρήσει και να αλλάξει ριζικά το ύφος των κομματιών του. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, είναι πιο επιτυχημένος από ποτέ: το Tea for the Tillerman του 1970 και το Teaser and the Firecat του 1971 πωλούν σχεδόν 4 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Καθώς προχωρά η δεκαετία του '70, δοκιμάζει τον Βουδισμό, τη Βίβλο, το διαλογισμό και το I Ching, πριν καταλήξει στο Ισλάμ, ωθούμενος από μια «επιθανάτια» εμπειρία στον ωκεανό, ανοιχτά του Μαλιμπού. Εγκαταλείπει το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και τις περιστασιακές ερωτικές σχέσεις και κάνει έναν παραδοσιακό μουσουλμανικό γάμο. Η εγκατάλειψη της μουσικής φαίνεται να ήταν λιγότερο οδυνηρή από ό,τι θα περίμενε κανείς. Ως τραγουδοποιός, είχε «φτάσει σε αδιέξοδο», γράφει, και με τα δικαιώματα που του εξασφάλιζαν μια άνετη ζωή, φαίνεται πραγματικά πιο ευτυχισμένος κάνοντας φιλανθρωπικό έργο.
Δεν μπορεί όμως να ξεφύγει από την παλιά του φήμη. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι είτε μπερδεμένα με τις επιλογές του είτε εχθρικά, ιδιαίτερα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όταν το νέο του ονοματεπώνυμο τον τοποθετεί σε μια λίστα απαγόρευσης πτήσεων («μια πραγματική επιτυχία στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», είχε αστειευτεί τότε ο Jon Stewart, «επιτέλους πιάσαμε τον τύπο που έγραψε το Peace Train»). Κάποιες φορές, μοιάζει να υπονομεύει ο ίδιος τον εαυτό του: πιθανώς δεν ήταν η πιο έξυπνη ιδέα του κόσμου να «αστειευτεί», όπως λέει ο ίδιος, για την φετφά εναντίον του Σαλμάν Ρούσντι στην τηλεόραση.
Ισχυρίζεται ωστόσο ότι ο σάλος που ακολούθησε τον οδήγησε να ερευνήσει περαιτέρω την ισλαμική νομολογία, η οποία με τη σειρά της τον οδήγησε πίσω στη μουσική: comeback άλμπουμ, περιοδείες, εμφάνιση στο φεστιβάλ του Glastonbury, ακόμη και επιστροφή στο όνομα Cat Stevens. Φαίνεται ευτυχισμένος στα 77 του, τελειώνοντας την αφήγησή του με ένα ποίημα που ξεκινά με τον στίχο «όταν ήμουν ένα μικρό έμβρυο», ο οποίος μοιάζει σα να προέρχεται από παλιό του τραγούδι, την εποχή της μεγάλης ακμής του. Ο Γιουσούφ Ισλάμ έχει διανύσει μια μεγάλη διαδρομή, αλλά κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ.
Με στοιχεία από The Guardian
