Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ»

Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» Facebook Twitter
Η σκηνή της άφιξης στο Hotel de la Gloria. Εδώ θα διαδραματιστεί ο θάνατος του ήρωα μέσα από ένα θρυλικό 7λεπτο μονοπλάνο, το οποίο θα προκαλέσει πλήθος θεωρητικών κειμένων.
2

Τα μονοπλάνα (οι λήψεις χωρίς cut δηλαδή) δεν είναι λίγα στην ιστορία του κινηματογράφου και υπάρχει λόγος γι’ αυτό. Παρότι είναι απαιτητικά στην εκτέλεσή τους, εντούτοις χρησιμοποιούνται συχνά από τους σκηνοθέτες, επειδή έτσι προσδίδεται, συνήθως, μεγαλύτερη αίγλη στην αφήγηση. Ένα άψογο τεχνικά μονοπλάνο, που έχει στηθεί με την απαραίτητη φροντίδα, έχει τη δύναμη να «σηκώσει» μια ταινία. Καλλιτεχνικά, εννοώ, μπορεί να την τοποθετήσει πιο μπροστά, πιο πάνω. Φυσικά, για να συμβεί κάτι τέτοιο τον πρώτο λόγο θα τον έχει πάντα το ίδιο το φιλμ, γιατί ένα μέτριο ή κακό φιλμ δεν μπορεί να μετατραπεί σε αριστούργημα εξαιτίας ενός μονοπλάνου.

Μονοπλάνα έχουν «τραβήξει» μεγάλοι σκηνοθέτες στην ιστορία του σινεμά. Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ στη Θηλιά (1948), ο Όρσον Γουέλς στο Άγγιγμα του Κακού (1958), ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ στο Γουικέντ (1967), ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στον Θίασο (1975), ο Αντρέι Ταρκόφσκι στη Θυσία (1986), ενώ στα πιο πρόσφατα χρόνια ξεχωριστά μονοπλάνα έχουν αφήσει ο Παρκ Τσαν-Γουκ στο Oldboy (2003), ο Αλφόνσο Κουαρόν στη Βαρύτητα (2013) και βεβαίως ο Αλεξάντερ Σοκούρωφ στη Ρώσικη Κιβωτό (2002) – μια ταινία η οποία είναι ολόκληρη ένα μονοπλάνο!

Ο Αντονιόνι, στο Επάγγελμα: Ρεπόρτερ, υιοθετεί τη φόρμα του θρίλερ, προκειμένου να εισχωρήσει στο εσωτερικό κενό του ήρωά του.

Εννοείται πως στο δίκτυο υπάρχουν πάμπολλες λίστες με τα μακρύτερα στον χρόνο μονοπλάνα, τα ωραιότερα, τα «καλύτερα», τα πιο ιστορικά και λοιπά, και λοιπά... Και όμως υπάρχουν λίστες που δεν περιλαμβάνουν το εκπληκτικότερο μονοπλάνο στην ιστορία του κινηματογράφου, το επτάλεπτο προτελευταίο πλάνο της θρυλικής ταινίας του Μικελάντζελο Αντονιόνι Επάγγελμα: Ρεπόρτερ, από το 1975. Είναι ν’ απορείς…

Δεν χρειάζεται να πούμε ή να υπενθυμίσουμε πως η ταινία του Αντονιόνι είναι από μόνη της ένα αληθινό έπος. Και υπό αυτή την έννοια το ιστορικό μονοπλάνο της λίγο πριν από το τέλος, που λειτουργεί ναι μεν εντυπωσιακά, αλλά και εντελώς ουσιαστικά εν σχέσει με το «τι» και με το «πώς» της αφήγησης (με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενά της εννοώ), εντάσσεται απλώς στη γενικότερη φιλμική κατασκευή. Έτσι, αποκτά κι εκείνο «άλλη» αξία, όντας μέρος της εξέλιξης ενός καθαρού αριστουργήματος.

Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» Facebook Twitter
Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» Facebook Twitter

Ο Τζακ Νίκολσον υποδύεται τον Ντέιβιντ Λοκ, έναν ρεπόρτερ της αγγλικής τηλεόρασης ο οποίος αναλαμβάνει μιαν αποστολή σε μια χώρα της σαχάριας Αφρικής (οι σχετικές σκηνές είναι γυρισμένες στην Αλγερία), προκειμένου να καλύψει τον πόλεμο που διεξάγει ένα εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο. Φαίνεται μπουχτισμένος και κουρασμένος από τη ζωή του, καθώς μοιάζει ν’ αναζητά στην Αφρική τον χαμένο εαυτό του ή έστω τον «άλλο» εαυτό του, μακριά από τις συμβάσεις της οικογενειακής ή και επαγγελματικής ισοπέδωσης. Γρήγορα η τύχη τού σκαρώνει ένα περίεργο παιγνίδι.

Καθώς καταλύει σ’ ένα τοπικό ξενοδοχείο, σαν εκείνα που διαβάζουμε στα βιβλία του Paul Bowles, πέφτει κάποια στιγμή πάνω στο πτώμα ενός ανθρώπου –που είχε προλάβει να τον γνωρίσει ζωντανό–, κάποιου Ρόμπερτσον, ο οποίος δούλευε για λογαριασμό των Αφρικανών επαναστατών (τους προμήθευε όπλα). Τότε ο Λοκ πράττει την κίνηση της ζωής του, ή αν θέλετε εκείνη που θα τον σπρώξει πιο γρήγορα στο τέλος. Πλαστογραφεί όλα τα στοιχεία του Ρόμπερτσον (του μοιάζει κιόλας) και παίρνει τη θέση του, ενώ ο ίδιος θεωρείται πια νεκρός για τους δικούς του. Κλείνει διάφορα ραντεβού σε Γερμανία και Ισπανία με τα άτομα που θα συναντούσε ο Ρόμπερτσον, αλλά όλα πάνε στραβά για κείνον. Τον κυνηγούν οι πάντες. Η παλιά του ζωή υπό τη μορφή της γυναίκας κι ενός συναδέλφου του, που βρέθηκαν στα ίχνη του δήθεν Ρόμπερτσον ψάχνοντας για τον άνθρωπό τους, οι καθεστωτικοί πράκτορες, η αστυνομία και πάνω απ’ όλα ο ίδιος του ο εαυτός. Μια φοιτήτρια που θα γνωρίσει στη Βαρκελώνη (παίζει η Μαρία Σνάιντερ) δεν θα κατορθώσει ούτε εκείνη να τον βγάλει από την πορεία προς το τέλος, το οποίο ολοταχώς πλησιάζει.

Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» Facebook Twitter
Το γύρισμα αυτού του πλάνου χρειάστηκε 11 μέρες. Υπήρχαν κι άλλες δυσκολίες, κυρίως ο άνεμος. Φυσούσε πολύ και η κακοκαιρία, που γρήγορα κατέληξε σε ανεμοθύελλα, προκάλεσε πολλές ζημιές.

Στο προτελευταίο θρυλικό μονοπλάνο ο Λοκ-Ρόμπερτσον έχει καταφύγει στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου (τι χώροι!), κάπου στην ισπανική επαρχία, όπου και εκτελείται από κάποιον πράκτορα (έξοχη, εδώ, η ηχητική μπάντα), ενώ έξω από το παράθυρό του ανταμώνουν οι επίσημοι διώκτες του. Οι διώκτες (εντός ή εκτός εισαγωγικών) τόσο του Λοκ όσο και του Ρόμπερτσον (η γυναίκα του, ο συνάδελφός του, η αστυνομία).

Ο Αντονιόνι, στο Επάγγελμα: Ρεπόρτερ, υιοθετεί τη φόρμα του θρίλερ, προκειμένου να εισχωρήσει στο εσωτερικό κενό του ήρωά του (σπουδαίος ο Τζακ Νίκολσον), αναζητώντας το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης. Μετατρέπει, κοντολογίς, μια (φαινομενική) περιπέτεια σ’ ένα φιλοσοφικό υπαρξιακό δράμα.

Για ποιο πράγμα, εντέλει, αξίζει να ζεις; Για κείνο που είσαι ή για κείνο που θα ήθελες να είσαι; Πόσο μπορείς να ξεφύγεις από τον εαυτό σου; Πόσο μπορείς να δαμάσεις την εσωτερική μοναξιά σου; Και τι μένει, εντέλει, όταν φθάνεις στο τέρμα, καθώς η ζωή θα συνεχίζεται απρόσκοπτα έξω απ’ το παράθυρό σου;

Η ταινία, ακόμη και σήμερα, εντυπωσιάζει όχι μόνο με τη φόρμα της (ο Αντονιόνι υπήρξε, εξάλλου, ένας μετρ της φόρμας), αλλά και με το περιεχόμενό της. Με τα ερωτήματα που θέτει, όπως και με τις απαντήσεις που δίνει (τις οποίες προσεγγίζει κάθε θεατής μοναχός του).

Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» Facebook Twitter
Το βασικό πρόβλημα δεν ήταν να βγει η μηχανή έξω από το παράθυρο, αλλά να καταλήξει πάλι μπροστά στο παράθυρο, αφού θα έχει κάνει πρώτα ένα κυκλικό πανοραμίκ στην πλατεία. Και αυτό το καταφέραμε χρησιμοποιώντας τη μηχανή με τα γυροσκόπια.
Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» Facebook Twitter

Ο ίδιος ο Μικελάντζελο Αντονιόνι είχε εξηγήσει πώς είχε καταφέρει, τεχνικώς, να γυρίσει εκείνο το μονοπλάνο, που συμπυκνώνει τους δικούς του, πάνω απ’ όλα, φιλοσοφικούς προβληματισμούς. Από ένα παλιό, εννοείται, τεύχος του περιοδικού Σύγχρονος Κινηματογράφος ’76 (11/1975-2/1976) διαβάζουμε τον Ιταλό σκηνοθέτη να λέει:

«Το προτελευταίο πλάνο της ταινίας, που διαρκεί περίπου επτά λεπτά, απαιτούσε τη χρήση μιας ειδικής μηχανής λήψης, καναδικής κατασκευής, προσαρτημένης σε μια σειρά από γυροσκόπια. Δοκίμασα και άλλους τρόπους για να αποδώσω το ίδιο πράγμα, αλλά όλοι αποδείχτηκαν περισσότερο τεχνητοί και λιγότερο πρακτικοί.

Το βασικό πρόβλημα δεν ήταν να βγει η μηχανή έξω από το παράθυρο, αλλά να καταλήξει πάλι μπροστά στο παράθυρο, αφού θα έχει κάνει πρώτα ένα κυκλικό πανοραμίκ στην πλατεία. Και αυτό το καταφέραμε χρησιμοποιώντας τη μηχανή με τα γυροσκόπια.

Μέσα στο δωμάτιο, η μηχανή κινιόταν κρεμασμένη από ένα τράβελινγκ κολλημένο πάνω στο ταβάνι. Ο οπερατέρ την έσπρωχνε κρατώντας την από δύο μεγάλα κυρτά χερούλια – όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Το δυσκολότερο πρόβλημα παρουσιάστηκε όταν η μηχανή έφτασε στο παράθυρο με το σιδερένιο κιγκλίδωμα. Το κιγκλίδωμα ήταν στερεωμένο με μεντεσέδες και άνοιξε ένα δευτερόλεπτο αφού τα κάγκελα βγήκαν (έφυγαν) από τις δύο άκρες του (φιλμικού) κάδρου.

Προφανώς έλεγχα τα πάντα. Από ένα όχημα έδινα εντολές για τα ζουμ και τα πανοραμίκ μ’ ένα μόνιτορ. Από κει μ’ ένα μικρόφωνο έδινα εντολές στο βοηθό μου και αυτός τις μεταβίβαζε στους ηθοποιούς, στα αυτοκίνητα και σε οτιδήποτε συνιστούσε την "κίνηση" στην πλατεία.

Το θρυλικό επτάλεπτο μονοπλάνο του Μικελάντζελο Αντονιόνι στο «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» Facebook Twitter
Ο Τζακ Νίκολσον υποδύεται τον Ντέιβιντ Λοκ, έναν ρεπόρτερ της αγγλικής τηλεόρασης ο οποίος αναλαμβάνει μιαν αποστολή σε μια χώρα της σαχάριας Αφρικής.

Πίσω από το ξενοδοχείο υπήρχε ένας τεράστιος γερανός, ύψους 30 μέτρων και πλέον, απ’ όπου κρεμόταν ένα ατσαλένιο καλώδιο. Μόλις η μηχανή βγήκε έξω από το παράθυρο εγκατέλειψε το τράβελινγκ και αγκιστρώθηκε ακαριαία στο καλώδιο. Φυσικά, η μετατόπιση από ένα σταθερό στήριγμα, όπως το τράβελινγκ, σ’ ένα κινητό, όπως το καλώδιο έκανε τη μηχανή να τρανταχτεί και να ταλαντευτεί. Την ίδια στιγμή άρχιζε να την χειρίζεται ένας δεύτερος έμπειρος οπερατέρ. Και εδώ μπαίνουν τα γυροσκόπια: εξουδετέρωσαν τελείως το τράνταγμα και την ταλάντευση.

Το γύρισμα αυτού του πλάνου χρειάστηκε 11 μέρες. Υπήρχαν κι άλλες δυσκολίες, κυρίως ο άνεμος. Φυσούσε πολύ και η κακοκαιρία, που γρήγορα κατέληξε σε ανεμοθύελλα, προκάλεσε πολλές ζημιές.

Αυτή η ειδική μηχανή, για να μην επηρεάζεται από τον καιρό, λειτουργεί κανονικά κλεισμένη μέσα σε μια σφαίρα. Αλλά η σφαίρα ήταν υπερβολικά μεγάλη και δεν χωρούσε να περάσει από το παράθυρο. Γυρίζοντας χωρίς τη σφαίρα θα μέναμε εκτεθειμένοι στις ιδιοτροπίες του καιρού. Αλλά, δεν είχα άλλη εκλογή. Επιπλέον, έπρεπε να κάνω το γύρισμα μεταξύ 3:30 και 5 (μεσημέρι-απόγευμα), γιατί όλες τις άλλες ώρες το φως θα ήταν πολύ δυνατό. Ας μην ξεχνάμε ότι ερχόμαστε από μέσα προς τα έξω και γι’ αυτό το άνοιγμα του διαφράγματος καθοριζόταν, για ολόκληρο το πλάνο, από τη σχέση του εσωτερικού και του εξωτερικού φωτός.

Ένα άλλο πρόβλημα: η μηχανή ήταν 16 χιλιοστών. Μετά από πολλές συζητήσεις το συνεργείο πείστηκε να δοκιμάσει μια μηχανή 35 χιλιοστών. Μου ζήτησαν να φορτώσω ένα σασί των 120 μέτρων, αλλά σκέφτηκα πως δεν θα έφθανε για όλο το πλάνο. Το να χρησιμοποιούσαμε 300άρι σασί σήμαινε πως έπρεπε να ξαναπροσαρμόσουμε όλη τη γυροσκοπική ισορροπία της μηχανής. Οι φωτογραφίες δείχνουν τη δουλειά που κάναμε, για να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα.

Κάθε μέρα πολύς κόσμος παρακολουθούσε τις προσπάθειές μας. Όταν, τέλος, την ενδεκάτη μέρα, κατορθώσαμε να πετύχουμε δύο καλές λήψεις ξέσπασε ένα θερμό και παρατεταμένο χειροκρότημα, όπως χειροκροτούν έναν παίκτη που βάζει γκολ».

Απολαμβάνουμε για ακόμη μια φορά…

Οθόνες
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Good Boy»: Ναι, ο σκύλος σας βλέπει φαντάσματα» ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Οθόνες / «Good Boy»: Ναι, ο σκύλος σας βλέπει φαντάσματα

Η πολυσυζητημένη ταινία τρόμου του Μπεν Λέονμπεργκ δίνει σάρκα και οστά σε έναν από τους μεγαλύτερους φόβους των ιδιοκτητών σκύλου και αντλεί τη συγκίνησή της από τον αρραγή δεσμό ανθρώπου και ζώου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Χρόνια Πολλά Πέδρο! 20 χρόνια τώρα βλέπουμε τις ταινίες σου.

Οθόνες / Χρόνια Πολλά Πέδρο! 20 χρόνια τώρα βλέπουμε τις ταινίες σου.

Ο Πέδρο Αλμοδοβάρ που έχει σήμερα γενέθλια παραμένει διαχρονικά ένας από τους αγαπημένους μας σκηνοθέτες. Μαζέψαμε σε ένα αφιέρωμα ό, τι έχουμε γράψει για τις ταινίες του αλλά και κάποια ενδιαφέροντα θέματα για το έργο του που αξίζει να τα διαβάσετε!
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη γύρισε μια πανκ αλληγορία για όσα βιώνουμε σήμερα

Οθόνες / Η Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη γύρισε μια πανκ αλληγορία για όσα βιώνουμε σήμερα

Η περιπετειώδης δημιουργία του «Harvest», της εντυπωσιακής πρώτης αγγλόφωνης ταινίας της ταλαντούχας σκηνοθέτιδας, ζωντανεύει την ονειρική και σκληρή ατμόσφαιρα ενός μεσαιωνικού σκωτσέζικου χωριού καθώς αυτό εξαφανίζεται από τον χάρτη.  
M. HULOT
CHECK 10 τηλεοπτικές σειρές που θα δούμε μέχρι το τέλος του έτους

Οθόνες / 10 σειρές που θα δούμε μέχρι το τέλος του έτους

Από τη νέα σεζόν του «Slow Horses» στο μεγάλο φινάλε του «Stranger Things» κι από ένα φιλόδοξο πορτρέτο του Σκορσέζε στο νέο στοίχημα του δημιουργού του «Breaking Bad», διαλέγουμε δέκα σειρές που αναμένεται να μονοπωλήσουν το ενδιαφέρον μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Οθόνες / 6 αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για τη ζωή και τον κόσμο που ζούμε τώρα

Το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου πρόβαλε φέτος ταινίες πολιτικά φορτισμένες που οραματίζονται ένα μέλλον χωρίς σύνορα. Έξι από αυτές έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση χάρη στην αισθητική και την προβληματική τους.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Βίκι Κριπς στη LIFO: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Οθόνες / Βίκι Κριπς: «Καθένας επιλέγει το δικό του δηλητήριο»

Η ηθοποιός που στάθηκε σαν ίση προς ίσο απέναντι σε ολόκληρο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις μιλάει στη LiFO σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης με αφορμή την κυκλοφορία του «Hot Milk», που συμπεριλαμβάνει γυρίσματα στη χώρα μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Ο ξεχασμένος απαγωγέας Τόνι Κυρίτσης, που ενέπνευσε τον Γκας Βαν Σαντ για το Dead Man's Wire

Ανταπόκριση από τη Βενετία / «Dead Man’s Wire»: Η χλιαρή επιστροφή του Γκας βαν Σαντ

Μετά από πέντε χρόνια ο Αμερικανός σκηνοθέτης επανέρχεται με την ξεχασμένη ιστορία ενός απαγωγέα, κάνοντας μια βιογραφία με νόημα, που όμως δεν προσθέτει κάτι στη φιλμογραφία του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Οθόνες / To αριστουργηματικό Ran του Κουροσάβα και 8 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Μια ταινία βασισμένη σε βιβλίο του Στίβεν Κινγκ, η επιστροφή του Ντάρεν Αρονόφσκι, η καλύτερη ταινία του Κουροσάβα σε επανέκδοση και το τέταρτο μέρος της σειράς ταινιών θρίλερ «Το Κάλεσμα» – Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM

σχόλια

2 σχόλια
Όταν λέτε μεγάλους σκηνοθέτες μην βάζετε μαζί Χίτσκοκ, Ταρκόφσκι, Ουέλς,Αντονιόνι ακόμα και Αγγελόπουλο που είναι τεράστιοι και μετά τον Αλφόνσο Κουαρόν και την Βαρύτητα που την γύρισε σε μια πράσινη ή μπλε πισίνα έχοντας δέσει την κάμερα σε ένα γιο γιο. Το μονοπλάνο του γραφίστα. Επίσης μονοπλάνο έχει και ο τεράστιος Murnau στο The Last Laugh έχοντας να χειριστεί μια κάμερα σαν σουίτα της μεγάλης Βρετανίας.