Ο Τρίτος Άνθρωπος: Το αινιγματικό αριστούργημα του βρετανικού σινεμά

Ο Τρίτος Άνθρωπος στα 75: Το αινιγματικό αριστούργημα του βρετανικού σινεμά Facebook Twitter
Διαβόητα αναξιόπιστος στα γυρίσματα, ο Όρσον Γουέλς εμφανιζόταν όποτε είχε όρεξη, παρέδωσε όμως ίσως την καλύτερη ερμηνεία της καριέρας του
0

Όλα ξεκίνησαν με τον μυθιστοριογράφο και σεναριογράφο Γκρέιαμ Γκριν να επισκέπτεται τη διαλυμένη και κατεχόμενη από τέσσερις διαφορετικές δυνάμεις μεταπολεμική Βιέννη. Η πρόταση για την πόλη ως τόπο γυρίσματος προήλθε από τον Ντέιβιντ Σέλζνικ, τον Αμερικανό συμπαραγωγό του έργου (μαζί με τον Αλεξάντερ Κόρντα, επικεφαλής της London Films). Ίσως, σε εκείνη την εποχή του υστερικού αντικομμουνισμού που ήδη επικρατούσε στις ΗΠΑ, ο Σέλζνικ οραματιζόταν μια ταινία που να καταγγέλλει τους Ρώσους οι οποίοι, μαζί με τη Βρετανία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, έλεγχαν τις τέσσερις ζώνες στις οποίες ήταν χωρισμένη η πόλη.

Ο Γκριν, μονίμως κυνικός και ιδεολογικά αποτραβηγμένος, δεν είχε καμία πρόθεση να βοηθήσει στην παραγωγή αντισοβιετικής προπαγάνδας. Χάρηκε όμως όταν διαπίστωσε ότι η μεταπολεμική Βιέννη ήταν γεμάτη από το είδος των καιροσκόπων μικροεγκληματιών που κατοικούσαν στο σύμπαν των μυθιστορημάτων του, οδηγώντας σε μια πλοκή που επικεντρώθηκε στη μαύρη αγορά της ψεύτικης πενικιλίνης. Ανυπομονούσε επίσης να συνεργαστεί για δεύτερη φορά με τον σκηνοθέτη της ταινίας, Κάρολ Ριντ. Ο Ριντ, νόθος γιος του ηθοποιού-μάνατζερ Χέρμπερτ Μπίρμπορν Τρι, σκηνοθετούσε ταινίες από το 1935 και θεωρείτο ο καλύτερος σκηνοθέτης της Βρετανίας. Ο Γκριν, που έγραφε ως κριτικός κινηματογράφου στο περιοδικό The Spectator, ήταν από νωρίς θαυμαστής του.

Παρόλο που εμφανίζεται στην οθόνη για 15 περίπου από τα 104 λεπτά διάρκειας της ταινίας (μια έκδοση 93 λεπτών μονταρίστηκε για το αμερικανικό κοινό), ο Γουέλς κυριαρχεί αβίαστα στη δράση. Είναι ίσως η καλύτερη ερμηνεία της καριέρας του. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η εναλλακτική πρόταση του Σέλζνικ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο Νόελ Κάουαρντ, θα είχε έστω και ένα κλάσμα της ίδιας απήχησης.

Ο Κόρντα, ο οποίος είχε χάρισμα στις συνεργασίες –ήταν αυτός που έφερε σε επαφή τον Μάικλ Πάουελ με τον Έμερικ Πρέσμπεργκερ– έφερε τους δύο άνδρες μαζί ως σεναριογράφο και σκηνοθέτη. Η πρώτη τους ταινία ως συνεργάτες, το The Fallen Idol (στην Ελλάδα είχε προβληθεί με τον τίτλο «Πρώτη απογοήτευση») του 1948, είχε αποσπάσει ενθουσιώδεις κριτικές, ήταν υποψήφια για δύο Όσκαρ (από ένα για τον Γκριν και τον Ριντ), κέρδισε ένα Bafta και πολλά άλλα βραβεία. Ο Γκριν αισθανόταν σίγουρος ότι ο Ριντ θα συμφωνούσε με ό,τι του έβγαινε ως σενάριο – πράγμα που ο Ριντ έκανε, με μία ή δύο μικρές επιφυλάξεις.

Ο Τρίτος Άνθρωπος στα 75: Το αινιγματικό αριστούργημα του βρετανικού σινεμά Facebook Twitter
Ο Γουέλς με τον σκηνοθέτη Κάρολ Ριντ στη Βιέννη.

Μια αφήγηση του Γκριν (όχι εντελώς αξιόπιστη) για την παρουσίαση του σεναρίου της ταινίας από τον ίδιο και τον Ριντ στον Σέλζνικ είναι αρκετά διασκεδαστική. Ο Αμερικανός συμπαραγωγός δεν εντυπωσιάστηκε από τον προτεινόμενο τίτλο και σχολίασε: «Ακούστε παιδιά, ποιος στο διάολο θα πάει να δει μια ταινία που λέγεται "Ο τρίτος άνθρωπος;"».

«Του είπα λοιπόν», γράφει ο Γκριν: «Eίναι ένας απλός τίτλος. Τον θυμάται κανείς εύκολα». Ο κ. Σέλζνικ κούνησε επιτιμητικά το κεφάλι του. «Μπορείς να κάνεις κάτι καλύτερο από αυτό, Γκρέιαμ… Είσαι συγγραφέας. Καλός συγγραφέας. Εγώ δεν είμαι συγγραφέας, αλλά αυτό που θα θέλαμε για τίτλο είναι κάτι σαν το "Νύχτα στη Βιέννη" ας πούμε, ένας τίτλος που θα φέρει το κοινό στην αίθουσα». «Ο Γκρέιαμ κι εγώ θα το σκεφτούμε», τον διέκοψε βιαστικά ο Ριντ. «Ήταν μια φράση που επρόκειτο να ακούσω τον Ριντ να επαναλαμβάνει συχνά, καθώς το συμβόλαιο του παρέλειπε να αναφέρει ότι ο σκηνοθέτης είχε οποιαδήποτε υποχρέωση να δεχτεί τις συμβουλές του κ. Σέλζνικ».

Ο Ριντ επέμενε να γυρίσει την ταινία εν μέρει σε αυθεντικές τοποθεσίες, κάτι ασυνήθιστο για την εποχή. Έτσι, αμέσως μετά την αρχική επίσκεψη του Γκριν, ο Ριντ και το συνεργείο του έκαναν check-in στο ξενοδοχείο Astoria στην Kärtnerstrasse και άρχισαν να εξερευνούν τους χώρους. Για την κρίσιμη σκηνή στην Schreyvogelgasse έβαλε να δημιουργηθούν ως φόντο μερικά αγάλματα και μια γοτθική εκκλησία.

Ο Τρίτος Άνθρωπος στα 75: Το αινιγματικό αριστούργημα του βρετανικού σινεμά Facebook Twitter
Στον Τζόζεφ Κότεν άρεσε το ποτό, αλλά ο Ριντ τον είχε προειδοποιήσει να μην πιει ούτε σταγόνα κατά τα γυρίσματα

Οι Βιεννέζοι, παρότι υπέφεραν ακόμη από τις συντριπτικές επιπτώσεις του πολέμου, ήταν πρόθυμοι να συνεργαστούν με τον Ριντ και την ομάδα του. Τίποτα δεν φαινόταν να αποτελεί αξεπέραστο εμπόδιο. Ένα στούντιο στο προάστιο Sievering της Βιέννης που ανήκε στη Sascha Films, όπου ο Κόρντα είχε εργαστεί πριν από τον πόλεμο, τους παραχωρήθηκε ως δάνειο. Έτσι, τα γυρίσματα προχώρησαν, αλλά όχι χωρίς αναποδιές – κυρίως από ορισμένα επιφανή μέλη του καστ.

Ο Τζόζεφ Κότεν ως Χόλι Μάρτινς, ο αφελής συγγραφέας pulp γουέστερν που φτάνει στη Βιέννη για να συναντήσει τον παλιό του συμμαθητή Χάρι Λάιμ, ήταν σε κακόκεφη διάθεση – του άρεσε το ποτό, αλλά ο Ριντ τον είχε προειδοποιήσει να μην πιει ούτε σταγόνα κατά τα γυρίσματα. Τον Κότεν συνόδευε η σύζυγός του αλλά ο γάμος τους βρισκόταν σε τελικό στάδιο πίεσης. Ο Τρέβορ Χάουαρντ, στον ρόλο του ψυχρού και σαρδόνιου ταγματάρχη Κάλογουεϊ, και ο Μπέρναρντ Λι στον ρόλο του ευγενικού βοηθού του, του λοχία Πέιν, αδιαφορούσαν για τέτοιου είδους περιορισμούς όσον αφορά το αλκοόλ. Έπρεπε να τους ξυπνούν κάθε πρωί από τα δωμάτια του ξενοδοχείου τους με φωνές του τύπου: «Έλα επιτέλους, άργησες, άργησες!»

Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως ήταν ο ηθοποιός που υποδυόταν τον Χάρι Λάιμ, τον «τρίτο άνθρωπο» του τίτλου: ο Όρσον Γουέλς. Διαβόητα αναξιόπιστος στα γυρίσματα, ο Γουέλς εμφανιζόταν όποτε είχε όρεξη, συνεπώς σε αρκετές σκηνές χρειάστηκε να τον αντικαταστήσουν μεταμφιεσμένοι ηθοποιοί. Αρνήθηκε επίσης να γυρίσει τις σκηνές του στον υπόνομο της Βιέννης, εξοργισμένος που του ζητούσαν να δουλέψει «σε τόσο βρώμικες συνθήκες». Έτσι, χρειάστηκε να κατασκευαστούν ρέπλικες των υπονόμων στο στούντιο Shepperton της Αγγλίας.

Ο Τρίτος Άνθρωπος στα 75: Το αινιγματικό αριστούργημα του βρετανικού σινεμά Facebook Twitter
Ο Ριντ με τον Γουέλς, ο οποίος αρνιόταν να γυρίσει τις σκηνές του στον υπόνομο της Βιέννης, εξοργισμένος που του ζητούσαν να δουλέψει «σε τόσο βρώμικες συνθήκες».

Παρόλο που εμφανίζεται στην οθόνη για 15 περίπου από τα 104 λεπτά διάρκειας της ταινίας (μια έκδοση 93 λεπτών μονταρίστηκε για το αμερικανικό κοινό), ο Γουέλς κυριαρχεί αβίαστα στη δράση. Είναι ίσως η καλύτερη ερμηνεία της καριέρας του. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η εναλλακτική πρόταση του Σέλζνικ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο Νόελ Κάουαρντ, θα είχε έστω και ένα κλάσμα της ίδιας απήχησης.

Να μην ξεχάσουμε, τέλος, και τον συντελεστή-κλειδί που έγινε γνωστός ως «ο τέταρτος άνθρωπος: ο μουσικός Άντον Κάρας, ο οποίος έπαιζε το zither του όταν ο Ριντ και η ομάδα του έφαγαν για πρώτη φορά στο Astoria. Ο Ριντ είχε ενθουσιαστεί τόσο πολύ με το παίξιμο του Κάρας και τον ήχο του μουσικού του οργάνου ώστε, προς έκπληξη του Κόρντα, πρότεινε αντί για συμβατική ορχηστρική μουσική, ο «Τρίτος Άνθρωπος» να συνοδεύεται μόνο από το zither του Κάρας. Η μουσική σημείωσε τεράστια επιτυχία και ο Κάρας, περιζήτητος πλέον σε όλο τον κόσμο, μπορούσε πλέον να συντηρήσει επαρκώς την οικογένειά του.

Με στοιχεία από The Financial Times

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΚΥΡΙΑΚΗ 20/11-Όταν ο Όρσον Γουέλς δούλευε σε φιλμ της σειράς για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του

Ηχητικά Άρθρα / Όταν ο Όρσον Γουέλς δούλευε σε φιλμ της σειράς για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του

Οι «δεύτερες» εμφανίσεις του κατά τ’ άλλα ιδιοφυούς σκηνοθέτη που αναγκάστηκε να συμμετάσχει και σε φιλμ της σειράς, χρησιμοποιώντας τις αμοιβές για να χρηματοδοτήσει τις ταινίες του.
ΑΚΗΣ ΚΑΠΡΑΝΟΣ
Γιατί μας αρέσει ακόμα ο Orson Welles;

Pulp Fiction / Γιατί μας αρέσει ακόμα ο Όρσον Γουέλς;

Με αφορμή το εκτεταμένο αφιέρωμα των φετινών Νυχτών Πρεμιέρας στο κινηματογραφικό έργο του Όρσον Γουέλς, ο Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος μιλάει για την αλήθεια και το ψέμα στο σινεμά του μεγάλου δημιουργού.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ειρήνη Παπά μέσα από 9 ταινίες και 1 ντοκιμαντέρ

Οθόνες / Ειρήνη Παπά: Οι σημαντικότερες ταινίες της για ένα πενθήμερο στην Ταινιοθήκη

Την αποκάλεσαν «Καρυάτιδα», συνέβαλε στο να φτάσει το αρχαίο δράμα στο Χόλιγουντ, υπήρξε μια αληθινή σταρ. Αυτή την εβδομάδα μπορούμε να δούμε ξανά την «Αντιγόνη», τις «Τρωάδες», το «Ζ» και άλλες ταινίες που η Ειρήνη Παπά σφράγισε με την ερμηνεία της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Daily / Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Η αναγγελία του θανάτου της Άννας Κυριακού προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και θλίψη καθώς πολλοί έμοιαζαν να πενθούν όχι τόσο την απώλεια της ίδιας της ηθοποιού όσο του χαρακτήρα της στις «Tρεις Χάριτες», κι ας έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από τότε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ανδρέας Αποστολίδης, συγγραφέας, σκηνοθέτης

Οι Αθηναίοι / Ανδρέας Αποστολίδης: «Πλέον το αστυνομικό μυθιστόρημα ανθεί ως παραγωγή, αλλά δεν ανανεώνεται»

Επί δικτατορίας σχετιζόταν με παράνομες οργανώσεις και έφτασε να κατηγορηθεί ως ηθικός αυτουργός της κατάληψης του Πολυτεχνείου. To ταξίδι του με την αστυνομική λογοτεχνια ξεκίνησε με μια μετάφραση του Ρέιμοντ Τσάντλερ. Σειρά πήραν η Χάισμιθ, ο Ελρόι και άλλοι σπουδαίοι συγγραφείς. Μετά, έγραψε τα δικά του μυθιστορήματα, ασχολήθηκε με την αρχαιοκαπηλία και το ντοκιμαντέρ. O Ανδρέας Αποστολίδης αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Buy yourself a butt plug: Γιατί όλοι μιλούν για την ταινία «Pillion»;

Οθόνες / Buy yourself a butt plug: Γιατί όλοι μιλούν για την ταινία «Pillion»;

Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Χάρι Λάιτον, όπου ο Χάρι Μέλινγκ συνάπτει μια BDSM σχέση με τον Σκάρσγκαρντ, ήδη από το τρέιλερ έχει πυροδοτήσει συζητήσεις για τον σεξουαλικό προσανατολισμό του Σουηδού πρωταγωνιστή.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Με το «Chasing Dragons» ο Άκης Ζιάκκας ένωσε μονομιάς τις τρεις δρακολίμνες

Οθόνες / Ο Άκης Ζιάκας ενώνει σε μία διαδρομή τις τρεις Δρακόλιμνες

«Chasing Dragons»: 120 χιλιόμετρα, 8.000 μέτρα υψομετρική διαφορά σε μία μέρα. Μια ταινία που διαρκεί μία ώρα και καταγράφει αυτή τη συγκλονιστική διαδρομή που ξεπερνά τα όρια της αντοχής, σωματικής και ψυχολογικής.
ΜΙΝΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Mπιλ Κίντερ στη LiFO: «Oι ταινίες κινουμένων σχεδίων δεν είναι μόνο για παιδιά»

Οθόνες / Mπιλ Κίντερ: «Oι ταινίες κινουμένων σχεδίων δεν είναι μόνο για παιδιά»

Ο συνεργάτης του Κόπολα και υπεύθυνος μοντάζ και post-production σε ταινίες όπως το «Wall-e» μάς μίλησε για το μοντάζ στο animation, για την Pixar και για τότε που ένα στούντιο πλήρωσε 80 εκατομμύρια δολάρια τον Κόπολα για να μη γυρίσει μια ταινία. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Τζάρεντ Λέτο, Έμα Τόμσον, ο σκύλος Ίντι και άλλοι δύο λόγοι να πάτε σινεμά

Οθόνες / Τζάρεντ Λέτο, Έμα Τόμσον, ο σκύλος Ίντι και άλλοι δύο λόγοι να πάτε σινεμά

Η τρίτη και χειρότερη κατάθεση στο σύμπαν του «Tron», η πολυσυζητημένη ταινία τρόμου «Good Boy», το δεύτερο μέρος της τριλογίας του Νταγκ Γιόχαν Χάουγκερουντ και η Έμα Τόμσον ως ένοπλη προστάτιδα. Τι παίζει στα σινεμά από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η μακρά αποκαθήλωση του Kanye West

Οθόνες / Η μακρά αποκαθήλωση του Kanye West

Το νέο ντοκιμαντέρ με τίτλο «In whose name?» παρουσιάζει τον Kanye West ως μια ιδιοφυΐα εγκλωβισμένη στο σώμα ενός παιδιού που βρίσκεται πάντα στα πρόθυρα ενός ακόμα κακομαθημένου ξεσπάσματος. Αρκεί αυτό για να αγνοήσουμε τα σφάλματά του;
THE LIFO TEAM
10 ταινίες για να μπείτε σε φθινοπωρινή διάθεση

Οθόνες / 10 ταινίες που θέλεις να βλέπεις και να είναι φθινόπωρο

Είναι τα κίτρινα φύλλα του Central Park; Η μελοδραματική ατμόσφαιρα; Αγγλικά τοπία στη βροχή; Κάτι πάντως ενώνει αυτές τις δέκα ταινίες και όταν τις βλέπεις θες να είναι και ο καιρός αλλιώτικος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Steve: Η μοναξιά του δασκάλου μεγάλων αποστάσεων

Daily / Steve: Η μοναξιά του δασκάλου μεγάλων αποστάσεων

Ένα κρίσιμο και «μανιοκαταθλιπτικό» 24ωρο στη ζωή ενός εκπαιδευτικού σε ένα σχολείο για προβληματικούς εφήβους αποτελεί τον καμβά για το υπερκινητικό δράμα του Netflix με πρωταγωνιστή τον Κίλιαν Μέρφι.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Νεριτάν Ζιντζιρία: «Η Ελλάδα έχει φετίχ να βαφτίζει τους νέους "φαινόμενα"»

Οθόνες / Νεριτάν Ζιντζιρία: «Η Ελλάδα έχει φετίχ να βαφτίζει τους νέους "φαινόμενα"»

Όταν αποφάσισε να γίνει κινηματογραφιστής, του είπαν ότι θα πεινάσει, αλλά με έναν πολύ δημιουργικό τρόπο. Έκανε τις πρώτες του ταινίες κυριολεκτικά με χώμα και νερό, αλλά πλέον τρέχει παράλληλα οκτώ πρότζεκτ. Κάνει σινεμά συνομιλώντας με το σινεμά του Γιάνναρη, του Δαμιανού, του Παπατάκη. Ο Νεριτάν Ζιντζιρία αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
When Nobody’s Watching: Πριν κλωτσήσουν τη μπάλα, πρέπει να νικήσουν την προκατάληψη

Οθόνες / When Nobody’s Watching: Πριν κλωτσήσουν τη μπάλα, πρέπει να νικήσουν την προκατάληψη

Η Ελλάδα κάνει τα πρώτα της σοβαρά βήματα για να σταθεί ισότιμα στο ευρωπαϊκό γήπεδο του γυναικείου ποδοσφαίρου - Το νέο ντοκιμαντέρ του ΠΣΑΠΠ, “When Nobody’s Watching”, ρίχνει φως στις ζωές των αθλητριών που παλεύουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Η δραματική στροφή του The Rock και άλλοι 3 λόγοι να πάτε σινεμά

Οθόνες / Η δραματική στροφή του The Rock και άλλοι 3 λόγοι να πάτε σινεμά

Ακόμα μια κινηματογραφική μεταφορά του Δράκουλα, ένα κινέζικο animation που είναι η πέμπτη εμπορικότερη ταινία όλων των εποχών αλλά και η επανακυκλοφορία του «Avatar: The Way of Water» - Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη
THE LIFO TEAM
«Good Boy»: Ναι, ο σκύλος σας βλέπει φαντάσματα» ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Οθόνες / «Good Boy»: Ναι, ο σκύλος σας βλέπει φαντάσματα

Η πολυσυζητημένη ταινία τρόμου του Μπεν Λέονμπεργκ δίνει σάρκα και οστά σε έναν από τους μεγαλύτερους φόβους των ιδιοκτητών σκύλου και αντλεί τη συγκίνησή της από τον αρραγή δεσμό ανθρώπου και ζώου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ